Ngăn chặn lối đi tự phát, nâng cao ý thức để 'hạ nhiệt' tai nạn đường sắt

Thách thức dai dẳng

Một trong những nguy cơ lớn nhất gây mất an toàn giao thông đường sắt chính là tình trạng lối đi dân sinh tự mở. Đây là những "điểm đen" tiềm ẩn nguy cơ tai nạn giao thông đường sắt nghiêm trọng.

Tại Hà Nội, một trong những khu vực có mạng lưới đường sắt dày đặc, hiện có tới 6 tuyến đường sắt đi qua với khoảng 450 điểm giao cắt, trong đó có đến hàng trăm lối đi do người dân tự ý mở. Mặc dù đã có chỉ đạo quyết liệt từ Quyết định số 358 của Thủ tướng Chính phủ yêu cầu xóa bỏ toàn bộ các lối đi tự mở trước cuối năm 2025, nhưng tiến độ thực hiện thực tế vẫn chưa như kỳ vọng. Thực tế ghi nhận dọc tuyến Bắc - Nam qua Hà Nội cho thấy, tình trạng người dân tự ý mở lối đi cắt ngang đường sắt vẫn diễn ra. Chỉ riêng hơn 1,2km đường sắt qua thị trấn Văn Điển đã tồn tại hàng chục điểm giao cắt trái phép. Khu vực này cũng là một trong những điểm “nóng” xảy ra tại nạn đường sắt.

Vậy nhưng, việc xử lý triệt để các lối đi trái phép vẫn gặp không ít khó khăn. Tính đến nay, toàn Hà Nội mới rào được hơn 70 lối đi và xây dựng khoảng 2km đường gom, hàng rào bảo vệ. Những vướng mắc lớn nhất là do thiếu quỹ đất, kinh phí và công tác giải phóng mặt bằng cho việc xây dựng đường gom. Việc đóng cửa các lối đi tự mở, như 5 điểm nóng tại thị trấn Văn Điển vào ngày 17/6/2025, chỉ là giải pháp tình thế trong khi chờ các dự án đường gom được triển khai. Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam, ông Trần Thiện Cảnh, nhấn mạnh rằng muốn giải quyết tận gốc nguy cơ tai nạn đường sắt, cần sớm bố trí nguồn vốn để xây dựng đường ngang, hầm chui, đường gom dân sinh, đồng thời định hướng người dân di chuyển đúng nơi quy định, không đi ngang trái phép qua đường sắt.

Nguy cơ tại nạn đường sắt còn thường trực đến từ một nguyên nhân nữa là việc coi thường tín hiệu cảnh báo. Vẫn có không ít trường hợp cố tình phớt lờ tín hiệu cảnh báo tại các điểm giao cắt chính thức. Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam đã nhiều lần cảnh báo về các vụ phương tiện bất chấp tín hiệu cảnh báo, cố tình vượt cần chắn đường sắt vẫn diễn biến phức tạp, đe dọa an toàn chạy tàu và tính mạng người tham gia giao thông. Các hành vi vi phạm Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ và Luật Đường sắt, đặc biệt là tại các đường ngang cảnh báo tự động có cần chắn tự động, có chiều hướng gia tăng. Nguyên nhân chủ yếu là do người dân chủ quan, cố tình vượt rào chắn hoặc băng qua đường ray khi tàu đang đến gần. Trong 8 tháng đầu năm nay, trên toàn hệ thống đường sắt đã ghi nhận 201 vụ phương tiện ô tô và xe máy vi phạm tín hiệu đường ngang có chắn tự động và chắn có người gác. Mặc dù số vụ việc có giảm sau khi các đơn vị đường sắt và lực lượng chức năng tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý triệt để, có tính răn đe cao và tuyên truyền trên truyền thông, nhưng nguy cơ vẫn còn.

Nâng cao an toàn đường sắt phải từ cả ý thức người dân.

Thực hiện nghiêm quy định

Trước thực trạng tai nạn phức tạp, Thông tư 25/2018/TT-BGTVT đóng vai trò nền tảng pháp lý quan trọng để thiết lập quy tắc giao thông chặt chẽ trong khu vực đường ngang. Thông tư này quy định chi tiết về đường ngang và cấp giấy phép xây dựng công trình thiết yếu trong phạm vi đất dành cho đường sắt. Thông tư 25/2018 yêu cầu người tham gia giao thông đường bộ khi qua đường ngang phải tuân thủ Luật Đường sắt, Luật Giao thông đường bộ và các quy định nghiêm ngặt như: Người tham gia giao thông đường bộ phải ưu tiên cho các phương tiện giao thông hoạt động trên đường sắt; Chấp hành nghiêm tín hiệu dừng khi có báo hiệu dừng bằng đèn tín hiệu (đèn đỏ sáng nháy); Nghiêm cấm người không có nhiệm vụ tự ý mở chắn đường ngang khi chắn đã đóng; Đối với đường ngang tổ chức phòng vệ bằng biển báo, người tham gia giao thông phải dừng lại trước vạch dừng, lắng nghe còi tàu, chú ý quan sát tàu đến từ xa ở 2 phía, chỉ được đi qua khi thấy chắc chắn không có phương tiện giao thông đường sắt tới, và phải hoàn toàn chịu trách nhiệm nếu để xảy ra tai nạn.

Thông tư cũng có những quy định cụ thể về hành vi tại đường ngang, như không được quay đầu xe, dừng xe, đỗ xe trong phạm vi giữa hai vạch “Dừng xe”. Đặc biệt, nếu phương tiện bị hư hỏng không thể di chuyển ngay, người điều khiển phải tìm biện pháp đưa xe ra khỏi phạm vi này. Ngay cả người dẫn dắt súc vật qua đường ngang cũng phải tuân thủ nghiêm ngặt.

Theo các chuyên gia, để phòng tránh những thảm kịch đáng tiếc, việc tăng cường ý thức và tuân thủ pháp luật là yếu tố then chốt. Người tham gia giao thông cần tuân thủ nghiêm ngặt: Luôn dừng lại chờ tàu đi qua khi tín hiệu cảnh báo đã bật, rào chắn đã hạ. Cần luôn cảnh giác, chú ý quan sát khi đi qua đường ngang và hành lang đường sắt, không được chủ quan.

“Bên cạnh đó, các địa phương cần tăng cường phối hợp quản lý các lối mở dân sinh để ngăn chặn tình trạng mở lối đi tự phát, nhằm loại bỏ nguy cơ tai nạn từ gốc. Việc tuân thủ triệt để những quy định không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là hành động bảo vệ tính mạng cho chính bản thân và sự an toàn chung của toàn hệ thống giao thông đường sắt quốc gia. Đường sắt giống như một dòng sông chảy xiết, còn đường ngang là những cây cầu. Nếu cố tình băng qua dòng sông khi nước lớn, bất chấp tín hiệu cảnh báo lũ (còi, đèn, chắn), thì tai nạn là điều khó tránh khỏi”, chuyên gia thông Ths Lê Trung Hiếu nhấn mạnh.

PV