Nghề y là nghề 'đặc thù'

Bác sĩ thực hiện thủ thuật tim mạch can thiệp cho bệnh nhân.

Điều này được khẳng định xuyên suốt trong các nghị quyết, kết luận của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân trong tình hình mới, trong đó nhấn mạnh: “Nghề y là một nghề đặc biệt; nhân lực y tế phải đáp ứng yêu cầu chuyên môn và y đức; cần được tuyển chọn, đào tạo bài bản và có cơ chế đãi ngộ đặc biệt”.

ĐỘI NGŨ NHÂN LỰC - YẾU TỐ THEN CHỐT

Giai đoạn 2020 - 2025, đất nước trải qua những tác động nặng nề của đại dịch Covid-19. Trong bối cảnh đầy thử thách ấy, Việt Nam vẫn duy trì tăng trưởng dương và sớm ổn định đời sống xã hội.

Thành quả đó có sự đóng góp lặng thầm nhưng vô cùng to lớn của đội ngũ cán bộ, nhân viên y tế trên toàn quốc - những người trực tiếp ở tuyến đầu chống dịch, bảo vệ sức khỏe Nhân dân và giữ vững niềm tin của xã hội.

Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), nhân lực y tế bao gồm tất cả những người tham gia chủ yếu vào hoạt động nhằm nâng cao sức khỏe cộng đồng.

Bác sĩ Trần Hữu Thế thăm khám cho bệnh nhân.

Ở Việt Nam, lực lượng này trải rộng từ đội ngũ y, bác sĩ, điều dưỡng, dược sĩ, nữ hộ sinh, kỹ thuật y đến nhân viên y tế công cộng, nhân viên xã hội trong lĩnh vực sức khỏe và đội ngũ làm công tác quản lý và các nhà cung cấp dịch vụ trực tiếp thực hiện chức năng trong hệ thống y tế… Nhân tố con người quyết định sự thành công của mọi lĩnh vực, đặc biệt hơn là ngành Y tế.

Ngành Y tế là ngành đặc biệt quan trọng và luôn được chú trọng phát triển với sứ mệnh chăm sóc và bảo vệ sức khỏe Nhân dân. Ngành Y tế luôn cần một đội ngũ nguồn nhân lực có trình độ cao và đạo đức tốt. Ngoài những đặc điểm chung thì nhân viên ngành Y tế còn có những đặc điểm riêng và đặc thù của nghề:

NHỮNG ĐẶC THÙ NGÀNH Y

Thứ nhất, nhân viên y tế là lao động liên quan trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng con người làm việc trong môi trường có độ rủi ro cao, liên quan trực tiếp đến tính mạng người bệnh là lao động đặc thù, trách nhiệm cao.

Mỗi quyết định chuyên môn đều đòi hỏi sự chính xác gần như tuyệt đối, dựa trên trình độ chuyên môn vững vàng và khả năng phối hợp của cả tập thể với nhiều thành phần chuyên khoa cùng thực hiện cho việc chăm sóc người bệnh.

Thứ hai, do yêu cầu trình độ chuyên môn cao nên thời gian đào tạo cho nhân lực ngành Y cũng dài hơn các ngành khác; thời gian học đại học bác sĩ là 6 năm, dược sĩ là 5 năm, bác sĩ nội trú là 9 năm… Trong khi các ngành khác, thời gian đào tạo cho bậc đại học chỉ từ 4 năm, chưa tính được phép “học vượt” nếu đủ điều kiện hoàn thành sớm chương trình học từ 3 - 3,5 năm.

Hoàn thành kiến thức bậc đại học chỉ là kiến thức nền tảng các bác sĩ, dược sĩ, điều dưỡng, hộ sinh và các kỹ thuật viên y học phải trải qua thời gian thực hành các kiến thức đã học dưới sự hướng dẫn và giám sát của nhân viên y tế lành nghề tại cơ sở y tế để được cấp giấy phép hành nghề.

Từ năm 2027, theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh hiện hành, nhân viên y tế phải vượt qua kỳ thi đánh giá năng lực hành nghề quốc gia mới được cấp giấy phép hành nghề chỉ có thời hạn 5 năm, yêu cầu nhân viên y tế phải luôn cập nhật và hoàn thiện kiến thức để đáp ứng nhu cầu về chăm sóc sức khỏe của người dân ngày càng được nâng cao theo sự phát triển của xã hội, tiếp cận những thành tựu khoa học công nghệ góp phần phát triển mạnh mẽ ngành Y tế.

Thứ ba, nhân viên y tế có tính đặc thù riêng về đạo đức nghề nghiệp. Nghề y được phân biệt với các nghề khác bởi nghĩa vụ đạo đức mang tính đặc thù là chăm sóc, điều trị, cứu người, làm giảm nhẹ sự đau đớn cho bệnh nhân do bệnh tật và do các can thiệp y tế. Nghề y đòi hỏi chuẩn mực đạo đức đặc biệt, được kết tinh trong lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Lương y như từ mẫu”.

Đặc thù này luôn được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm, Bộ Y tế và các cơ quan quản lý đã ban hành nhiều quy định về đạo đức nghề nghiệp, quy tắc ứng xử, “Đổi mới phong cách, thái độ phục vụ hướng tới sự hài lòng của người bệnh”, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và củng cố niềm tin của Nhân dân.

Thứ tư, nhân viên y tế chịu áp lực công việc về thời gian và môi trường làm việc. Lao động ngành Y có nhiều đặc thù so với lao động các ngành khác vì gắn liền với trách nhiệm cao trước sức khỏe và tính mạng của người bệnh.

Để cứu lấy tính mạng của bệnh nhân có những thời điểm vàng trong tích tắc nên hết sức khẩn trương giành giật từng phút để bảo vệ mạng sống người bệnh.

Nhân viên y tế thường xuyên làm việc trong môi trường căng thẳng, tiếp xúc với bệnh tật, hóa chất, phóng xạ, chất thải y tế… Thời gian trực kéo dài cả ngày lẫn đêm, không theo quy luật sinh lý tự nhiên.

Bên cạnh đó, họ còn phải đối diện với áp lực tâm lý từ người bệnh và gia đình người bệnh, đôi khi là những ứng xử thiếu chuẩn mực, tác động vật lý… phát sinh từ nỗi lo bệnh tật từ người bệnh và gia đình người bệnh.

ĐỊA VỊ PHÁP LÝ - CƠ SỞ PHÁT TRIỂN NGÀNH Y

Từ đặc thù của nghề y, việc hoàn thiện khung pháp lý dành cho nhân viên y tế trở nên cấp thiết. Đó là nền tảng để xây dựng các chính sách tiền lương, phụ cấp đặc thù, chế độ đãi ngộ gắn với vị trí việc làm, phù hợp với đặc điểm lao động đặc biệt của ngành.

Đồng thời, cần có một văn bản pháp lý thống nhất, bao quát địa vị pháp lý của toàn bộ đội ngũ nhân viên y tế nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giữ chân nhân lực chất lượng cao, tạo động lực phát triển hệ thống y tế vững mạnh. Chiến lược phát triển ngành Y tế giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn 2045 đặt mục tiêu xây dựng nguồn nhân lực có y đức, tận tụy phục vụ Nhân dân; có số lượng, chất lượng và cơ cấu hợp lý; đáp ứng yêu cầu hội nhập và hiện đại hóa ngành Y tế.

Trong bối cảnh khoa học - công nghệ y học phát triển nhanh, yêu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao, đội ngũ nhân lực y tế tiếp tục giữ vai trò trung tâm, quyết định thành công trong việc thực hiện vai trò chủ đạo của mình trong công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe Nhân dân của ngành Y tế Việt Nam trong thời kỳ mới.

LÊ MINH DŨNG