Nghịch lý người tiêu dùng Mỹ: Bi quan nhưng vẫn chi tiêu

Ảnh minh họa - Ảnh: Bloomberg.

Năm nay, giá cả sinh hoạt cao, thị trường việc làm mong manh và mối lo ngại về thuế quan của Tổng thống Trump đã góp phần kéo chỉ số tâm lý người tiêu dùng trong cuộc khảo sát hàng tháng của Đại học Michigan xuống gần mức thấp lịch sử. Những con số trong cuộc khảo sát mới nhất có cải thiện nhưng không đáng kể.

Bà Joanne Hsu, Giám đốc phụ trách khảo sát người tiêu dùng của Đại học Michigan, cho biết: "Mọi người không cảm thấy yên tâm về nền kinh tế."

Bà Hsu nói rằng khảo sát cho thấy người Mỹ vẫn hoài niệm mức giá cả của giai đoạn trước đại dịch Covid-19 và gặp khó khăn trong việc chấp nhận sự tăng giá kể từ đó. "Chúng ta chưa thể cùng nhau chấp nhận rằng những mức giá trước đây là chuyện đã qua rồi”, nhà khảo sát nói.

Các kỳ khảo sát của Đại học Michigan chỉ là một góc nhìn về tình trạng của nền kinh tế Mỹ, nhưng cung cấp một cái nhìn về sự thay đổi tâm trạng của người tiêu dùng. Kết quả khảo sát là một cơ sở để các nhà kinh tế và nhà phân tích để đánh giá và dự báo sức khỏe của nền kinh tế mà tiêu dùng giữ vai trò một đầu tàu chủ lực.

Trong các cuộc khảo sát hàng tháng này, người tiêu dùng được hỏi về cảm nhận về tình hình tài chính cá nhân và nền kinh tế nói chung ở thời điểm hiện tại và tương lai. Những phản hồi đó sau đó được đưa vào một phương trình tạo ra một con số dao động từ 2 đến 150,2. Số cao hơn phản ánh triển vọng lạc quan hơn.

Khảo sát của Đại học Michigan cho thấy người tiêu dùng Mỹ bước vào năm 2025 với tinh thần khá lạc quan về nền kinh tế, với chỉ số đạt trên 70 điểm vào tháng 1. Nhưng sau gần 1 năm, chỉ số sơ bộ hàng tháng được công bố vào đầu tháng 12 cho thấy mức tâm lý chỉ còn trên 53 điểm.

Mức điểm này của tháng 12 tốt hơn so với mức 51 của tháng 11 - thời điểm tâm lý người tiêu dùng bị ảnh hưởng bởi đợt chính phủ đóng cửa kéo dài kết thúc vào giữa tháng 11. Tuy nhiên, mức cải thiện 2 điểm là không đáng kể.

Đại học Michigan đã tiến hành các cuộc khảo sát người tiêu dùng từ giữa thế kỷ 20. Hiện tại, các chỉ số hàng tháng dựa trên khoảng 1.000 cuộc phỏng vấn trong các hộ gia đình trả lời hàng chục câu hỏi theo dõi thái độ và kỳ vọng của người tiêu dùng. Chỉ số tâm lý đạt mức cao nhất mọi thời đại là 112 vào năm 2000, khi nền kinh tế đang phát triển mạnh mẽ ngay trước khi vỡ bong bóng dotcom và trước các cuộc tấn công khủng bố ngày 11/9/2001. Chỉ số này chạm đáy ở mức thấp nhất mọi thời đại là 50 vào tháng 6/2022, khi lạm phát tăng vọt sau khi chiến tranh Nga - Ukraine nổ ra.

Chỉ số niềm tin người tiêu dùng hàng tháng đã giảm xuống gần mức thấp đó một lần nữa vào mùa xuân năm nay, khi chính sách thuế quan của Tổng thống Trump khiến thị trường chứng khoán lao dốc và làm dấy lên mối lo ngại về lạm phát. Sau khi phục hồi và vượt qua 60 điểm vào giữa năm, chỉ số tâm lý lại giảm khi ngại về sự suy yếu của thị trường lao động, và sau đó là việc chính phủ đóng cửa.

Diễn biến chỉ số niềm tin người tiêu dùng Mỹ của Đại học Michigan từ đầu năm đến nay - Nguồn: WSJ.

Tuy nhiên, việc chỉ số niềm tin tiêu dùng yếu không có nghĩa là người Mỹ không chi tiêu hay nền kinh tế đang đình trệ. Các nhà bán lẻ từ Walmart đến T.J. Maxx đã báo cáo những dấu hiệu của một mùa mua sắm lễ hội sôi động. Một nguyên nhân phía sau sự sôi động này là các nhà đầu tư chứng khoán - với tâm lý được nâng đỡ bởi xu hướng tăng điểm của thị trường - có cái nhìn tích cực hơn nhiều về nền kinh tế.

Trên thực tế, người tiêu dùng thuộc nhóm thu nhập trung bình và cao vẫn tiếp tục chi tiêu mạnh mẽ, trong khi các hộ ở nhóm thấp hơn đã cắt giảm việc mua sắm để ưu tiên các nhu cầu thiết yếu hơn. Ngoài ra, tốc độ tăng trưởng doanh số bán lẻ đã chậm lại trong bối cảnh mối lo ngại về thuế quan ảnh hưởng đến giá cả.

Theo bà Hsu, lạm phát hiện nay ở Mỹ không nghiêm trọng như ở những năm 1970 hoặc đầu những năm 1980, nhưng mọi người có khuynh hướng cảm nhận vấn đề hơn so với trước kia vì họ xem quá nhiều tin tức về giá cả - theo bà Hsu. Điều đó có thể ảnh hưởng đến cảm giác của mọi người, kéo tâm lý xuống mức gần hoặc thấp hơn mức được ghi nhận trong các cú sốc kinh tế trước kia.

Lạm phát ở Mỹ hiện đã giảm nhiều so với mức đỉnh cách đây 3 năm, với chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng 3% trong tháng 9 so với cùng kỳ năm trước, so với mức đỉnh trên 9% vào giữa năm 2022, nhưng người Mỹ vẫn cảm thấy thất vọng vì giá cả giữ ở mức cao một cách dai dẳng. "Bức tranh tổng thể là lạm phát chưa giảm nhanh như các hộ gia đình mong đợi”, ông Bradley Saunders, nhà kinh tế Bắc Mỹ tại Capital Economics, nhấn mạnh.

Trong một sự cải thiện, người tiêu dùng tham gia cuộc khảo sát của Đại học Michigan cho biết họ kỳ vọng mức lạm phát 4,1% trong năm tới. Con số này giảm từ mức 4,5% đưa ra trong cuộc khảo sát tháng 11 và đánh dấu 4 tháng giảm liên tiếp.

Bình Minh