Nghiên cứu luật hóa việc phát triển kinh tế hàng không tầm thấp

Qua nghiên cứu dự thảo, Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Đại biểu TP Hồ Chí Minh) nhận thấy còn một khoảng trống pháp lý đáng chú ý là chưa có quy định rõ ràng về phương tiện bay không người lái và hệ thống phương tiện bay không người lái hay còn gọi theo thuật ngữ quốc tế là UAV được viết tắt từ cụm từ Unmanned Aerial Vehicle mà chỉ có một khoản ở giải thích từ ngữ, giải thích vận tải hàng không tầm thấp, đây là lĩnh vực đang phát triển rất nhanh trên thế giới và Việt Nam chúng ta cũng không nằm ngoài xu thế đó.

Theo Đại biểu, dự báo của Hiệp hội Hàng không quốc tế cho biết, đến năm 2030, thị trường UAV thương mại toàn cầu có thể đạt hơn 90 tỷ USD, trong đó vận tải hàng không tầm thấp tức là vận tải bằng UAV trong phạm vi dưới 500m sẽ trở thành một ngành công nghiệp mũi nhọn.

Ở Việt Nam, UAV đã bắt đầu xuất hiện trong nhiều lĩnh vực, từ nông nghiệp công nghệ cao, khảo sát địa chất, giám sát công trình đến truyền hình du lịch và đặc biệt là logistic. Tuy nhiên, chưa có khung pháp lý rõ ràng, nhiều doanh nghiệp và viện nghiên cứu đang phải vừa làm vừa dò đường.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân.

Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo bổ sung vào khái niệm chung của Luật nội dung sau: phương tiện bay không người lái là phương tiện bay hoạt động trên không được điều khiển từ xa hoặc hoạt động tự động mà không có người lái trực tiếp trên khoang. Hệ thống phương tiện bay không người lái là tổ hợp bao gồm phương tiện bay, thiết bị điều khiển, hệ thống thông tin, truyền dữ liệu và các yếu tố kỹ thuật cần thiết để đảm bảo vận hành an toàn.

Phương tiện bay không người lái trong luật này bao gồm cả các thiết bị sử dụng cho mục đích dân dụng như khảo sát, vận chuyển, nghiên cứu, quay phim, chụp ảnh, cứu hộ và các hoạt động thương mại hợp pháp khác. Việc luật hóa hai khái niệm này sẽ giúp phân định rõ phạm vi quản lý, cấp phép, đăng kiểm và trách nhiệm khai thác, đồng thời tạo nền tảng để ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn bay tầm thấp sau này.

Để khắc phục khoảng trống hiện nay, Đại biểu cũng đề xuất Ban soạn thảo bổ sung điều mới quản lý hoạt động phương tiện bay không người lái: Phương tiện bay không người lái hoạt động trong khu vực dân cư, đô thị hoặc khu vực trọng yếu phải được đăng ký định danh điện tử và khai báo vùng hoạt động; Việc cấp phép, giám sát, quản lý UAV, UAS được thực hiện theo cơ chế phối hợp giữa Bộ Xây dựng, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an, Chính phủ quy định cụ thể khu vực cấm bay, hành lang bay, độ cao tối đa, phương án xử lý sự cố và cơ chế vô hiệu hóa UAV vi phạm; Khuyến khích nghiên cứu phát triển công nghệ trong nước phục vụ quản lý UAV, bao gồm radar tầm thấp, bản đồ số và hệ thống định danh điện tử.

Đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long) đánh giá cao nỗ lực của cơ quan soạn thảo và tinh thần cầu thị thể hiện trong Báo cáo ngày 11/11/2025 của Bộ Xây dựng. Tuy nhiên, để đạo luật này thực sự đi vào cuộc sống, có tính dự báo và hội nhập cao, Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo quan tâm 4 nội dung cụ thể, trong đó có việc bổ sung quy định về quản lý phương tiện bay tầm thấp và thiết bị bay không người lái.

Đại biểu nhấn mạnh, trong thực tế máy bay nhỏ, thiết bị bay không người lái phục vụ nông nghiệp, du lịch, cứu hộ, vận chuyển hàng hóa đang phát triển nhanh, nhưng pháp luật hiện hành chưa có quy định đầy đủ. Tôi đề nghị bổ sung một chương hoặc một mục riêng về hàng không tầm thấp, trong đó xác định rõ phạm vi, độ cao, điều kiện cấp phép, quản lý vùng bay, trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan quốc phòng, công an xây dựng. Đồng thời cần cho phép thí điểm có kiểm soát đối với công nghệ mới, một khung thử nghiệm linh hoạt để vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, vừa bảo đảm an toàn vùng trời, tránh chồng chéo trong quản lý nhà nước.

Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) cũng nhận thấy, hoạt động hàng không tầm thấp được Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân phân tích nên việc tiếp thu, bổ sung giao cho Chính phủ quy định áp dụng Luật này đối với hoạt động hàng không tầm thấp là phù hợp nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của kinh tế không gian tầm thấp trong trước mắt và dài hạn. Tuy nhiên, Đại biểu đề nghị cần dành một chương riêng, một điều riêng mà không quy định một khoản như trong dự thảo Luật hiện nay.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị) cũng đề nghị làm rõ phạm vi điều chỉnh đối với vận tải hàng không tầm thấp UAV, giao trách nhiệm hoàn toàn cho Chính phủ quy định để đảm bảo minh bạch, tính thống nhất và tạo hành lang pháp lý rõ cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Báo cáo làm rõ vấn đề về hàng không tầm thấp, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, hiện nay việc ứng dụng tàu bay không người lái và phương tiện bay khác phải nói ngày càng phổ biến, tạo ra các hoạt động kinh tế mới trên nhiều lĩnh vực như vận tải, du lịch, nông nghiệp, truyền thông, giải trí, đặc biệt trong lĩnh vực khảo sát địa hình, lựa chọn hướng tuyến... Tuy nhiên, đây là lĩnh vực đa số các quốc gia phát triển đều đang trong giai đoạn nghiên cứu. Bộ Xây dựng đi nghiên cứu tại Trung Quốc và một số nước, kể cả Nhật, thì cũng chỉ ứng dụng một số công việc, chưa thể làm đại trà được.

Hiện nay đang là giai đoạn nghiên cứu, thử nghiệm với những cơ chế chính sách quản lý, giám sát chặt chẽ gắn với an ninh, quốc phòng. Vì vậy, dự thảo Luật lần này đặt nền móng pháp lý để nhằm phát triển kinh tế hàng không tầm thấp trong các lĩnh vực đời sống, kinh tế - xã hội. Đưa vào như vậy sau này tổ chức thực hiện như thế nào, Chính phủ sẽ căn cứ vào yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, quy định việc áp dụng luật này cho các hoạt động vận tải phòng không tầm thấp phù hợp với thực tiễn.

Đánh giá tổng kết về việc thực hiện pháp luật này để bảo đảm phát triển kinh tế bền vững, nhưng đặc biệt phải bảo đảm an toàn hàng không, bảo đảm về quốc phòng, an ninh và đặc biệt là trật tự an toàn xã hội. Phải đưa vấn đề an ninh, an toàn lên hàng đầu đối với các phương tiện bay tầm thấp, điều này rất quan trọng, chỉ khi chúng ta quản lý được tất cả các phương tiện này khi cất cánh chở hàng gì, chở người như thế nào, du lịch ở đâu, những hoạt động trên trời chúng ta mới có thể làm được.

Bộ trưởng mong các đại biểu hết sức là thông cảm, chia sẻ với Bộ Xây dựng cũng như với Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và cho biết trong thời gian tới sẽ cùng Chính phủ để làm sao để chi tiết hóa. cụ thể hóa về Luật này trong hoạt động phương tiện bay cầm thấp.

Minh Hòa