Nguy cơ trẻ bị xâm hại và bạo lực khi sống trong gia đình ly tán

Trẻ sống trong gia đình ly thân, ly hôn luôn thuộc nhóm nguy cơ cao bị bạo lực và xâm hại (Hình minh họa)

Bà Nguyễn Thị Nga, Phó Cục trưởng Cục Bà mẹ - Trẻ em, Bộ Y tế, đã có cuộc trao đổi với PV Báo Phụ nữ Việt Nam về các vụ bạo hành gần đây. Trong đó, phần lớn các vụ bạo hành đều liên quan đến việc gia đình không êm ấm, bố mẹ ly hôn, ly thân và cần có sự can thiệp kịp thời từ cơ quan chức năng để bảo vệ trẻ em.

- Bà có thể chia sẻ về các nhóm trẻ em có nguy cơ cao bị xâm hại?

Bà Nguyễn Thị Nga: Thực tế, mặc dù Luật Trẻ em chưa quy định cụ thể về trẻ em có nguy cơ bị xâm hại, nhưng trong quá trình chỉ đạo và hướng dẫn công tác bảo vệ trẻ em, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội trước đây và hiện nay là Bộ Y tế, luôn xác định một số nhóm trẻ em có nguy cơ cao.

Thứ nhất, đó là trẻ em sống trong gia đình có bố mẹ ly thân, ly hôn.

Thứ hai, trẻ em sống trong gia đình có người thân mắc tệ nạn xã hội.

Thứ ba, trẻ em sống trong môi trường mà bố mẹ phải đi làm ăn xa.

Chúng ta đều biết rằng môi trường gia đình rất quan trọng đối với trẻ em, đặc biệt là những kiến thức, kỹ năng chăm sóc và nuôi dưỡng của bố mẹ cũng như các thành viên trong gia đình. Không ai yêu thương con trẻ bằng cha mẹ, nhưng trong hoàn cảnh khó khăn, trẻ thuộc các nhóm trên có nguy cơ cao bị bạo lực hoặc xâm hại.

- Bà đánh giá thế nào về vai trò của Ban bảo vệ trẻ em ở cấp xã hiện nay?

Bà Nguyễn Thị Nga: Tôi cho rằng, cần sớm củng cố và kiện toàn Ban bảo vệ trẻ em ở cấp xã để thực sự phát huy trách nhiệm phối hợp liên ngành. Ban này sẽ nắm bắt hoàn cảnh của trẻ, đặc biệt là nhóm trẻ có nguy cơ cao hoặc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, nhằm can thiệp kịp thời.

Các địa phương đã triển khai nhiều giải pháp cụ thể. Ví dụ, nếu trẻ sống với bà hoặc mẹ mà trong gia đình có bố dượng, ông dượng từng có hành vi bạo lực, xâm hại trẻ em thì môi trường đó tiềm ẩn nguy cơ cao về bạo lực hoặc xâm hại tình dục trẻ em.

Trong các trường hợp này, Ủy ban nhân dân cấp xã phải phân công rõ ràng trách nhiệm của người làm công tác bảo vệ trẻ em, Hội LHPN, công an xã để theo dõi, rà soát hộ gia đình và đánh giá mức độ an toàn đối với trẻ.

Mặc dù hiện nay cán bộ cơ sở đang đảm nhận nhiều nhiệm vụ và chịu áp lực trong bối cảnh sắp xếp chính quyền địa phương 2 cấp, nhưng công tác bảo vệ trẻ em và phòng, chống xâm hại vẫn cần được đặt ưu tiên cao. Sau khi kiện toàn Ban bảo vệ trẻ em, việc phân công trách nhiệm cụ thể và theo dõi, đánh giá thực hiện nhiệm vụ của từng thành viên là rất quan trọng.

Mẹ kế cầm điện thoại đánh vào đầu con riêng xảy ra tại xảy ra tại phường Kiến Hưng, Hà Nội. Ảnh cắt từ clip.

- Bà có thể phân tích rõ hơn vì sao trẻ em trong các gia đình ly thân, ly hôn lại dễ rơi vào tình trạng bạo hành hay bị xâm hại?

Bà Nguyễn Thị Nga: Theo tổng hợp của Cục Bà mẹ - Trẻ em và kinh nghiệm của UNICEF tại Việt Nam, vấn đề này liên quan chặt chẽ đến các yếu tố kinh tế - xã hội. Trong các gia đình có bố mẹ ly thân, ly hôn, tâm lý các thành viên thường bị ảnh hưởng, cộng thêm thiếu kiến thức và kỹ năng về pháp luật, chính sách bảo vệ trẻ em, dẫn đến nguy cơ cao.

Một yếu tố quan trọng khác là khả năng kịp thời phát hiện và thông báo với cơ quan chức năng. Khi nghi ngờ trẻ có nguy cơ bị xâm hại, cần báo cáo ngay với cơ quan công an, tổng đài 111, người làm công tác bảo vệ trẻ em ở cơ sở và các cơ quan liên quan.

Trong những năm gần đây, khi nhận được thông tin, các cơ quan chức năng đã vào cuộc nhanh chóng. Tuy nhiên, ở một số địa phương, việc nắm bắt thông tin từ các gia đình, nắm rõ hoàn cảnh của trẻ vẫn chưa đầy đủ hoặc chưa được thông báo kịp thời, dẫn đến những hậu quả đáng tiếc như vụ việc ở Thái Nguyên mới đây.

- Xin bà cho biết, việc giao trẻ cho người giám hộ hoặc chăm sóc thay thế, quy định pháp luật hiện nay như thế nào?

Bà Nguyễn Thị Nga: Khi gia đình có bố mẹ ly thân, ly hôn hoặc đi làm ăn xa, việc giao trẻ cho người thân thích là giải pháp phù hợp và được quy định trong Luật Trẻ em, Nghị định 56/2017/NĐ-CP của Chính phủ và Thông tư 14/2020 của Bộ Lao động - Thương binh Xã hội (trước đây).

Tuy nhiên, người chăm sóc thay thế, chẳng hạn ông bà, cũng cần được đánh giá về tâm lý, hoàn cảnh và điều kiện kinh tế. Quy định hiện hành yêu cầu cán bộ cơ sở thăm hỏi, đánh giá môi trường chăm sóc thay thế định kỳ 3–6 tháng, xem xét điều kiện kinh tế, kỹ năng, kiến thức của người nhận chăm sóc để đảm bảo an toàn cho trẻ.

Thực tế, nhiều cán bộ cơ sở còn gặp khó khăn do khối lượng công việc lớn và sự thay đổi trong tổ chức, nên vẫn còn khoảng trống trong triển khai thực hiện quy định.

Bà Nguyễn Thị Nga, Phó Cục trưởng Cục Bà mẹ - Trẻ em, Bộ Y tế

- Trong bối cảnh nhiều cơ quan quản lý, giáo dục và y tế cùng tham gia, tại sao tình trạng trẻ em bị bạo hành vẫn xảy ra, thưa bà?

Bà Nguyễn Thị Nga: Bạo lực và xâm hại trẻ em không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà là vấn đề toàn cầu. Mỗi cơ quan, tổ chức có vai trò và trách nhiệm khác nhau: cục, vụ, bộ, ngành tham mưu, xây dựng pháp luật, chính sách, tuyên truyền, nâng cao năng lực,kiểm tra; cấp tỉnh, sở ngành thực hiện chức năng chuyên môn; cấp cơ sở thực hiện giám sát, đánh giá và hỗ trợ trực tiếp

Công tác phòng, chống xâm hại trẻ em đòi hỏi sự phối hợp liên ngành, đặc biệt là đánh giá môi trường sống và điều kiện sống của trẻ. Luật Trẻ em, quy định trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp (Điều 90), Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị – xã hội và mạng lưới cộng tác viên tham gia trong việc phát hiện, thông báo và hỗ trợ trẻ em kịp thời.

Chúng ta đã có đầy đủ quy định pháp luật, nhưng việc tổ chức thực hiện tại địa phương và cơ sở vẫn còn hạn chế. Điều này đòi hỏi các địa phương cần tiếp tục rà soát, thực hiện quy trình, phối hợp giữa ngành y tế, công an, giáo dục và các tổ chức xã hội để tăng hiệu quả phòng ngừa, phát hiện và can thiệp.

- Xin bà cho biết, Việt Nam đã có những tiến bộ gì trong công tác bảo vệ trẻ em trong những năm gần đây?

Bà Nguyễn Thị Nga: Việt Nam đã đạt nhiều tiến bộ trong thực hiện quyền trẻ em và công tác bảo vệ trẻ em, đặc biệt là phòng, chống xâm hại. Ngày 26/11/2025, trong Lễ kỷ niệm 50 năm hợp tác Việt Nam - UNICEF, lãnh đạo UNICEF và Chủ tịch Ủy ban Quyền trẻ em Liên hợp quốc khẳng định Việt Nam là điểm sáng trong khu vực về thực hiện quyền trẻ em.

Tuy nhiên, chúng ta chưa thể hài lòng tuyệt đối với kết quả. Cần tiếp tục nỗ lực để nâng cao công tác bảo vệ trẻ em, đặc biệt nguồn lực (về nhân lực, ngân sách) và phát triển dịch vụ bảo vệ trẻ em. Một số địa phương còn bố trí kinh phí quá thấp, dẫn đến cơ sở chưa thể thực hiện đầy đủ chức năng và nhiệm vụ.

- Theo bà, đâu là giải pháp để nâng cao hiệu quả bảo vệ trẻ em tại cơ sở và cộng đồng?

Bà Nguyễn Thị Nga: Tôi thấy 3 yếu tố quan trọng, thứ nhất là củng cố và phát triển dịch vụ bảo vệ trẻ em: Không chỉ các trung tâm công lập mà cần phát triển cơ sở ngoài công lập, gắn với cộng đồng và gia đình, để triển khai ba cấp độ: phòng ngừa, hỗ trợ, can thiệp.

Thứ hai, phối hợp liên ngành, cần kiện toàn tổ chức phối hợp liên ngành tại cấp xã, tỉnh, phân công trách nhiệm cụ thể từng thành viên, có quy chế hoạt động rõ ràng. Khi có tổ chức này, công tác bảo vệ trẻ em được thực hiện hiệu quả và kịp thời.

Thứ ba, vai trò của gia đình, cha mẹ và các thành viên trong gia đình là quan trọng nhất. Họ cần am hiểu pháp luật, chính sách, chịu trách nhiệm với con em mình, theo dõi sự phát triển hàng ngày, đánh giá môi trường sống của trẻ và thay đổi kịp thời nếu phát hiện nguy cơ. Đồng thời, cha mẹ cần cập nhật kiến thức và kỹ năng thông qua các lớp tập huấn, giáo dục làm cha mẹ mà Cục Bà mẹ - Trẻ em và một số đơn vị tổ chức.

- Xin cảm ơn bà!

Thành Nam