Nhà khoa học quốc tế nhìn nhận thế nào về việc Việt Nam có Luật riêng về AI?

PV: Thưa ông, là người nghiên cứu nhiều năm về AI và cũng là người ủng hộ việc đặt giới hạn để việc sử dụng AI được đảm bảo. Vậy theo ông, làm thế nào để AI không gây độc hại đến trẻ nhỏ, những người chưa đủ khả năng tự bảo vệ mình trước mạng xã hội?

GS Toby Walsh: Đây là một câu hỏi rất quan trọng. Tôi nghĩ rằng nhiều quốc gia trên thế giới vẫn chưa rút kinh nghiệm được từ sự phát triển bùng nổ của mạng xã hội. Hiện nay, nhiều nước đã nhận ra rằng mạng xã hội, bên cạnh những lợi ích tuyệt vời, cũng mang lại những tác hại đáng kể. Phần lớn tác hại đó đang ảnh hưởng đến giới trẻ, chẳng hạn như ảnh hưởng tới sức khỏe tinh thần, mức độ lo lắng. Nhiều quốc gia đang hành động để giải quyết vấn đề này. Ví dụ như ở Úc, lệnh giới hạn độ tuổi sử dụng mạng xã hội của chúng tôi sẽ có hiệu lực vào ngày 10/12.

Tôi nghĩ rằng chúng ta cần một điều gì đó tương tự đối với AI. Chúng ta đang xây dựng các công cụ có cả tác động tích cực và tiêu cực, giống như mạng xã hội. Chúng ta cần phải có các quy định rõ ràng về độ tuổi có thể sử dụng AI trên các nền tảng. Bên cạnh đó, tôi hy vọng các quốc gia sẽ quản lý thật chặt mạng xã hội để tạo ra một môi trường thực sự an toàn cho các em nhỏ khi AI xuất hiện.

PV: Thực ra, không chỉ với trẻ nhỏ đâu, người lớn cũng đang đứng trước những nguy cơ do AI gây ra. Vậy làm thế nào để con người có thể sử dụng AI và cải thiện cuộc sống đúng với ý nghĩa của nó, chứ không phải là một mối nguy?

GS Toby Walsh: Chắc chắn AI sẽ cải thiện chất lượng cuộc sống của chúng ta ở nhiều lĩnh vực. Ví dụ, trong y tế, chúng ta đang phát hiện ra các loại thuốc mới nhờ AI. Trong giáo dục, tôi cũng đã đề cập đến những ứng dụng tích cực. Tuy nhiên, việc trao quyền tiếp cận các công cụ này cho mọi người mà không có các biện pháp bảo vệ đầy đủ là quá rủi ro. Chúng ta đã thấy có vụ kiện ở Hoa Kỳ, nơi người nhà kiện các công ty khi thành viên gia đình tự tử sau khi xin ý kiến hoặc nói chuyện với AI. Về mặt tỷ lệ phần trăm, số lượng người sử dụng Chat GPT để hỏi về các vấn đề sức khỏe tâm thần có thể nhỏ. Nhưng vì có hàng trăm triệu người đang sử dụng công cụ này, con số những người cần giúp đỡ cũng có thể là hàng trăm nghìn. Chúng ta phải có biện pháp bảo vệ đi kèm khi trao quyền tiếp cận.

GS Toby Walsh cũng là Giám đốc khoa học của UNSW.AI, viện AI liên ngành của UNSW.

PV: Thưa ông, dữ liệu đóng vai trò rất quan trọng trong việc phát triển AI. Làm thế nào để cân bằng giữa việc thu thập, quản lý dữ liệu một cách an toàn với việc tạo điều kiện cho AI phát triển?

GS Toby Walsh: Dữ liệu là trọng tâm của sự tiến bộ do dữ liệu thúc đẩy. Không có dữ liệu, đặc biệt là dữ liệu có chất lượng, thì không có ngành nào có thể phát triển được. Điều đáng phẫn nộ là cách người ta đã "ăn cắp" tất cả sách mà các tác giả đã viết trên khắp thế giới mà không có sự đồng ý hay bồi thường nào. Nếu chúng ta tiếp tục tình trạng này, các tác giả sẽ không còn động lực để viết sách nữa. Chúng ta sẽ đánh mất giá trị văn hóa mà chúng ta trân trọng.

PV: Việt Nam là một trong số ít quốc gia tới đây sẽ có Luật về AI. GS đánh giá như thế nào về điều này, và theo GS, đâu là những thách thức đối với vấn đề đạo đức và an toàn AI cho các quốc gia đang phát triển như Việt Nam?

GS Toby Walsh: Tôi rất mừng khi thấy Việt Nam sẽ áp dụng luật AI của riêng mình. Điều quan trọng là mỗi quốc gia đều có các giá trị và văn hóa riêng cần được luật pháp bảo vệ. Các giá trị và văn hóa của Việt Nam khác với của Úc, khác với Trung Quốc, và khác với Hoa Kỳ. Chúng ta không thể phụ thuộc vào các nhà quản trị công nghệ ở Mỹ hay Trung Quốc làm những việc ủng hộ sự phát triển của văn hóa và ngôn ngữ Việt Nam. Vì vậy, việc có luật riêng là vô cùng quan trọng để bảo vệ các giá trị quốc gia. Nếu không cẩn thận, chúng ta sẽ trải qua thời kỳ đô hộ số của các quốc gia phát triển. Dữ liệu của các bạn sẽ bị trích xuất, và các bạn sẽ bị sử dụng như một nguồn tài nguyên chi phí thấp. Để tránh điều đó và đạt được các mục tiêu AI đã đặt ra, tôi có hai khuyến nghị.

Thứ nhất chúng ta phải đầu tư vào việc nâng cao trình độ của người Việt Nam. Cần tập trung vào việc bình dân học vụ số/AI cho giới trẻ, doanh nhân và các trường đại học. Điều này cho phép chính các chủ thể ở Việt Nam tham gia một cách chủ động, thay vì chờ đợi họ chuyển giao và định hướng cho mình. Thứ hai, chúng ta phải vận động các nền tảng mạng xã hội để họ tạo ra một môi trường an toàn cho người dùng tại Việt Nam và không làm ảnh hưởng đến dân chủ.

Tôi đã dành 40 năm làm việc trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. 30 năm đầu tiên, tôi chỉ lo lắng về việc làm cho AI tốt hơn. Nhưng trong 10 năm trở lại đây, tôi ngày càng lo lắng và tập trung vào việc đảm bảo rằng AI được phát triển một cách có trách nhiệm hơn.

Phạm Huyền