Nhận diện các điểm nghẽn trong trong vận hành chính quyền phường

Ngày 2-11, Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam phối hợp với Học viện Hành chính và Quản trị công và Đảng ủy, Chính quyền phường Tây Hồ (Hà Nội) đã tổ chức diễn đàn khoa học với chủ đề “Quản trị địa phương ở đơn vị hành chính phường”.

Tại đây, các đại biểu đã đề cập đến các nhiều “điểm nghẽn” trong vận hành chính quyền phường.

Nhiều khó khăn khi chuyển từ quản lý sang quản trị địa phương

TS Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, cho rằng bước vào kỷ nguyên mới, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là một đổi mới sáng tạo về tư duy và có tính đột phá trong tổ chức chính quyền của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.

Mô hình này là phù hợp với yêu cầu phát triển đất nước, phù hợp với thời đại, nhằm giảm tầng nấc trung gian, rút ngắn dòng chảy quản lý, đưa quyết sách và việc thực hiện đến gần dân hơn.

TS Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội khoa học hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ. Ảnh: CTV

Tuy nhiên, đây không phải là bài toán thuần túy về tổ chức, mà là vấn đề đổi mới nhận thức, đổi mới tư duy, chuyển từ quản lý hành chính truyền thống sang quản trị hiện đại.

Theo ông Tuấn, quá trình vận hành không tránh khỏi các khó khăn, nhất là khi chúng ta chuyển từ quản lý nhà nước sang quản trị địa phương, trong đó có quản trị đô thị phường.

Đáng chú ý, nêu nhận định về quản trị địa phương ở đô thị (phường) hiện nay, ông Tuấn cho rằng vẫn có nhiều khó khăn, thách thức, như tư duy sức ép một chiều, máy móc cơ học về tinh gọn tổ chức, tinh giản biên chế trong mô hình mới dẫn đến quá tải về công việc; chưa xây dựng danh mục vị trí việc làm ở phường, xã dẫn tới tình trạng ‘áp đặt”, “bình quân” về biên chế giữa các xã, phường, đặc khu khác nhau về phạm vi quản lý, khối lượng công việc,..

Đặc biệt, phân quyền, phân cấp nhưng chưa sửa đổi hoặc giảm bớt công đoạn, quy trình, thủ tục một cách đồng bộ (trong các lĩnh vực quản lý đất đai, trật tự xây dựng, vệ sinh môi trường, dịch vụ công); chưa trao quyền tự quản địa phương về công việc, tài chính, biên chế; việc chuyển đổi số chưa đồng bộ, còn chậm; xây dựng đô thị phường thông minh; đội ngũ cán bộ, công chức hạn chế về năng lực, thiếu động lực làm việc…

TS Trần Anh Tuấn cho rằng thực hiện quản trị địa phương ở đô thị phường phải chú ý sự vận hành đồng bộ các yếu tố: thể chế, nguồn lực, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế tư nhân, sự tham gia của cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội... dưới sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng để đạt các mục tiêu phát triển bền vững.

Cùng với đó, bảo đảm phương châm “việc trên địa bàn phường do chính quyền phường quyết định, thực hiện và chịu trách nhiệm, trừ các công việc có tính liên thông, kết nối giữa các đơn vị hành chính phường, xã trong toàn thành phố” gắn với cơ chế “giám sát, phản biện và kiểm soát quyền lực”.

Diễn đàn có sự hiện diện của GS Takana, Phó Chủ tịch Viện chính sách quốc gia Nhật Bản. Ông trao đổi kinh nghiệm của Nhật bản về quản trị địa phương và mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Ảnh: CTV

Với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, quản trị địa phương ở đô thị không chỉ đòi hỏi chính quyền phường phải được quyết định các vấn đề thuộc phạm vi quản lý trên địa bàn phường, mà chính quyền phường phải là trung tâm, là trụ cột- thực hiện sứ mệnh định hướng, kiến tạo, điều phối và kết nối phát triển kinh tế- văn hóa- xã hội; thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện, kể cả nhân lực số, năng lực số trên các khía cạnh: tư duy, kiến thức, kỹ năng.

Đồng thời, kết nối, phát triển kinh tế tư nhân, đổi mới sáng tạo, chịu sự giám sát, lắng nghe phản biện của các tổ chức xã hội; đổi mới tổ chức và hoạt động của cộng đồng dân cư theo hướng tự quản, tự chủ và thực hiện tốt các chỉ đạo của chính quyền phường trên các phương diện văn hóa, thông tin, vệ sinh môi trường, an ninh trật tự … Tạo sự kết nối, hợp tác giữa Chính quyền – Doanh nghiệp – Cộng đồng dân cư.

Ông Nguyễn Thanh Tịnh, Phó Bí thư, Chủ tịch UBND phường Tây Hồ. Ảnh: CTV

“Thiếu đồng bộ về thẩm quyền giải quyết" là rào cản lớn

Từ thực tiễn, ông Nguyễn Thanh Tịnh, Phó Bí thư, Chủ tịch UBND phường Tây Hồ, cho biết mặc dù mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã mở ra sự chủ động hơn, nhưng sự "thiếu đồng bộ về thẩm quyền giải quyết" vẫn là một rào cản lớn nhất.

“Chúng tôi thường gặp khó khăn trong xử lý các vấn đề về đô thị, xây dựng, bảo vệ môi trường do thẩm quyền còn hạn chế, dẫn đến việc phải báo cáo và chờ đợi ý kiến chỉ đạo…”- ông Tịnh nói và cho rằng điều này làm giảm hiệu quả và tính kịp thời”- ông Tịnh chia sẻ.

Chủ tịch UBND phường Tây Hồ cũng nêu thực tế: Áp lực công việc cao, yêu cầu chuyên môn ngày càng tăng, nhưng chế độ tiền lương, đãi ngộ, thu hút và giữ chân người giỏi chuyên môn tại Phường còn hạn chế.

Cùng với đó, cơ chế tự chủ tài chính hoặc huy động nguồn lực xã hội để tự quản, thực hiện nhiệm vụ và triển khai các hoạt động đổi mới sáng tạo trong quản trị đô thị còn nhiều vướng mắc.

Việc giải quyết các vấn đề liên quan đến ranh giới hành chính, an ninh trật tự, vệ sinh môi trường liên phường thường gặp khó khăn do chưa có quy định của pháp luật về cơ chế phối hợp…

GS.TS Nguyễn Quốc Sửu, Phó Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công. Ảnh: CTV

Từ góc độ nghiên cứu của mình, GS.TS Nguyễn Quốc Sửu, Phó Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công cho rằng việc chuyển đổi từ tư duy “mệnh lệnh - hành chính” sang “phục vụ - quản trị” đã tạo ra những tác động rõ rệt trong tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã, phường, đặc khu. Điều này thể hiện sự thay đổi căn bản trong văn hóa quản lý nhà nước.

Ông Nguyễn Quốc Sửu cho rằng giải pháp nền tảng để giải quyết vòng luẩn quẩn "xin-cho" và nâng cao trách nhiệm của chính quyền phường là hoàn thiện thể chế xác nhận tư cách pháp nhân công quyền của chính quyền địa phương. Theo đó, cần quy định rõ chính quyền phường là pháp nhân công pháp, có tài sản và ngân sách riêng, tự chịu trách nhiệm (độc lập trước pháp luật và người dân về các quyết định của mình).

Cùng với đó, cần tăng cường cơ chế tài phán, đảm bảo người dân có thể khởi kiện các quyết định hành chính một cách hiệu quả, bình đẳng trước pháp luật.

Ngoài ra, cần phát triển nguồn nhân lực chuyên nghiệp với việc xây dựng hình ảnh "công chức đô thị chuyên nghiệp, thân thiện, tận tâm và sáng tạo".

Lấy con người làm trọng tâm

Tham luận tại diễn đàn, PGS.TS Nguyễn Bá Chiến, Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công, chỉ ra bốn nhóm “điểm nghẽn” chính yếu đang tác động trực tiếp đến hiệu suất và tính hiệu quả của chính quyền cấp phường. Đó là sự quá tải về khối lượng công việc và áp lực tâm lý đối với đội ngũ công chức; bất cập về năng lực và cơ cấu đội ngũ công chức; “khoảng trống” trong cơ chế phối hợp và chỉ đạo, điều hành; vướng mắc về thể chế, quy trình và hạ tầng hỗ trợ vận hành.

Từ việc nhận diện các “điểm nghẽn” cốt lõi, ông Chiến chỉ ra 5 nhóm giải pháp, trong đó nhấn mạnh ba trụ cột chính. Thứ nhất, đổi mới tư duy, nhận thức về vai trò, vị trí của chính quyền phường và phương thức quản trị là giải pháp mang tính nền tảng, là điều kiện tiên quyết để các giải pháp khác phát huy hiệu quả.

Thứ hai, lấy con người làm trọng tâm, thông qua việc tái cấu trúc, nâng cao năng lực và ban hành cơ chế đãi ngộ đột phá cho đội ngũ công chức phường. “Nhân sự là yếu tố then chốt quyết định sự thành bại của mọi cuộc cải cách. Việc nâng cao năng lực cho cấp phường là ưu tiên số một và cấp bách nhất”- ông Chiến nói.

PGS.TS Nguyễn Bá Chiến, Giám đốc Học viện Hành chính và Quản trị công. Ảnh: CTV

Ông đề xuất giai đoạn đầu cần thành lập Tổ phản ứng nhanh chuyên trách xử lý các vướng mắc phát sinh mà các phường đang gặp phải. Đặc biệt, cần xây dựng định mức biên chế linh hoạt, phù hợp đối với từng phường dựa trên các tiêu chí như: quy mô dân số, số lượng doanh nghiệp, khối lượng giao dịch hành chính, tính chất đặc thù của các địa phương…

“Cho phép các phường có quy mô dân số lớn, khối lượng công việc nhiều được bố trí số lượng Phó Chủ tịch nhiều hơn hoặc tổ chức các bộ phận chuyên môn hóa sâu hơn, bổ sung cấp phó phòng thay vì một công chức kiêm nhiệm quá nhiều mảng; một phòng đảm nhận quá nhiều lĩnh vực…”- ông Chiến đề xuất.

Đặc biệt, phải có cơ chế đột phá để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao về làm việc tại phường, như cho phép áp dụng cơ chế tuyển dụng linh hoạt và xây dựng khung chính sách đãi ngộ, phụ cấp (vượt khung lương cơ bản) tương xứng với kết quả, trách nhiệm và tính phức tạp của công việc tại phường, đặc biệt là các vị trí lãnh đạo, quản lý và các vị trí đòi hỏi chuyên môn kỹ thuật cao.

“Hiện nay, nhiệm vụ tăng lên, áp lực làm việc lớn thì động lực làm việc cũng cần được cải cách kịp thời, nhanh hơn”- ông Chiến nói.

Ngoài ra, PGS.TS Nguyễn Bá Chiến cũng đề xuất lấy chuyển đổi số làm giải pháp đột phá, sử dụng các công nghệ (AI, Big Data) làm nền tảng cốt lõi cho cơ chế vận hành mới, để quản trị siêu đô thị một cách thông minh, hiệu quả.

Quá trình này, theo ông, đòi hỏi một tầm nhìn chiến lược, sự quyết tâm chính trị, và quan trọng hơn cả là một quá trình “vừa làm, vừa điều chỉnh” một cách khoa học, cầu thị để liên tục tối ưu hóa mô hình, thực sự xây dựng một nền quản trị hiện đại, hiệu lực, hiệu quả và phục vụ nhân dân.

ĐỨC MINH