Nhiều bất cập trong quy hoạch, quản lý và sử dụng đất đai tại đô thị

Trong những năm qua, KTNN đã thực hiện nhiều cuộc kiểm toán liên quan đến công tác quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị. Ảnh TL

Tại Báo cáo Kết quả thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội khóa XIV và khóa XV về giám sát chuyên đề và chất vấn, KTNN cho biết, tại Nghị quyết số 82/2019/QH14 ngày 14/6/2019 của Quốc hội về việc tiếp tục hoàn thiện, nâng cao hiệu lực thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị, trong đó tại khoản 3 Điều 2 đã giao KTNN “tăng cường kiểm toán các nội dung có liên quan đến hoạt động quy hoạch, quản lý và sử dụng đất đai tại đô thị khi xây dựng chương trình kiểm toán hằng năm”.

Thực hiện Nghị quyết trên của Quốc hội, trong những năm qua KTNN đã tăng cường kiểm toán các nội dung có liên quan đến hoạt động quy hoạch, quản lý và sử dụng đất đai tại đô thị khi xây dựng kế hoạch kiểm toán hằng năm. Theo đó, hàng năm khi ban hành hướng dẫn xây dựng Kế hoạch kiểm toán năm, Tổng Kiểm toán nhà nước đều yêu cầu các đơn vị nghiên cứu lựa chọn các chủ đề kiểm toán gắn với chức năng quản lý nhà nước, lĩnh vực chuyên ngành của các Bộ, cơ quan Trung ương về lĩnh vực đất đai.

Trên cơ sở đó, những năm qua, KTNN đã xây dựng và tổ chức thực hiện nhiều nhiệm vụ kiểm toán chuyên đề với nhiều đơn vị tham gia thực hiện liên quan đến đất đai như: Chuyên đề việc quản lý quy hoạch, cấp phép xây dựng tại các đô thị giai đoạn 2017-2020; Chuyên đề công tác quản lý nhà nước về đất đai giai đoạn 2017-2021; Chuyên đề quản lý và cho thuê đất công ích giai đoạn 2022-2023 tại TP. Hà Nội, tỉnh Thanh Hóa và Ninh Bình; kiểm toán Chuyên đề việc điều tiết, quản lý, sử dụng nguồn thu từ tiền sử dụng đất để đầu tư phát triển kinh tế xã hội theo nghị quyết của Hội đồng nhân dân tại một số địa phương; kiểm toán việc việc chấp hành các quy định pháp luật về quản lý, sử dụng đất trên địa bàn một số quận, huyện thuộc TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh; việc quản lý, sử dụng, sắp xếp lại và xử lý nhà, đất theo Nghị định số 167/2017/NĐ-CP ngày 31/12/2017 và Nghị định số 67/2021/NĐ-CP ngày 15/7/2021 tại các Bộ, cơ quan Trung ương, doanh nghiệp...

Qua kết quả kiểm toán về lĩnh vực đất đai từ năm 2023 đến ngày 30/6/2025, KTNN đã chỉ ra các tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý, sử dụng đất đai.

Cụ thể, tại các địa phương, một số địa phương giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá sử dụng đất, trái quy định của Luật đất đai, một số đơn vị sử dụng đất nhưng chưa có quyết định thuê đất hoặc hợp đồng thuê đất; hồ sơ thuê đất chưa đầy đủ, chưa có quyết định giá đất của Ủy ban nhân dân tỉnh; chưa thực hiện thủ tục cho thuê đất đối với các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính hoặc chưa kê khai, nộp tiền thuê đất đối với cơ sở nhà đất sử dụng vào mục đích sản xuất, kinh doanh.

Bên cạnh đó, còn tình trạng cho thuê đất để thực hiện dự án đã hết thời hạn thuê nhưng chưa lập thủ tục trình Ủy ban nhân dân tỉnh gia hạn hoặc thu hồi đất theo quy định; một số trường hợp đã có quyết định thu hồi đất nhưng chưa thực hiện thu hồi; chưa xử lý thu hồi đất đối với tổ chức, cá nhân được nhà nước cho thuê đất nhưng đã bỏ địa chỉ kinh doanh nhiều năm.

Ngoài ra, một số địa phương chưa điều chỉnh hoặc chậm điều chỉnh đơn giá thuê đất khi hết thời kỳ ổn định; đơn giá thuê đất tại bảng giá đất chưa đầy đủ; việc xác định tiền thuê đất trả một lần chưa phù hợp quy định; chậm chuyển thông tin xác định nghĩa vụ tài chính sang cơ quan thuế; một số đơn vị có thu nộp tiền thuê đất nhưng chưa thực hiện nghĩa vụ thuế sử dụng đất phi nông nghiệp...

Đối với việc thực hiện miễn, giảm tiền thuê đất, kết quả kiểm toán chỉ rõ còn nhiều sai sót. Cụ thể, một số địa phương miễn tiền thuê đất khi chưa đầy đủ hồ sơ, không đúng đối tượng, miễn cho cả thời gian chậm nộp hồ sơ xin miễn, vượt thời gian theo quy định; miễn, giảm tiền thuê đất trong các khu công nghiệp do Nhà nước đầu tư không đúng đối tượng; giảm tiền sử dụng đất không đúng quy định.

Một số địa phương, đơn vị chưa xây dựng hoặc chưa được phê duyệt phương án sắp xếp lại, xử lý nhà đất; chưa được giao đất, cho thuê đất; chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; chưa xác định giá trị quyền sử dụng đất; còn tình trạng đất bị lấn chiếm; chưa thực hiện thu hồi, điều chuyển cơ sở nhà đất theo phương án đã được duyệt.

Kết quả kiểm toán của KTNN cũng chỉ ra một số cơ sở nhà, đất chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; chưa thực hiện đầy đủ thủ tục chuyển đổi, đăng ký biến động, điều chỉnh giá trị quyền sử dụng đất theo quy định; chưa xác định giá trị quyền sử dụng đất để phục vụ công tác quản lý, hạch toán tài sản. Việc sắp xếp, xử lý nhà, đất chưa được thực hiện hoặc chưa được phê duyệt phương án; một số trường hợp chưa bàn giao hồ sơ pháp lý, chưa thống nhất phương án sắp xếp.

Bên cạnh đó còn tình trạng cơ sở nhà, đất bị lấn chiếm, sử dụng sai mục đích; một số cơ sở nhà, đất được quản lý, sử dụng chưa phù hợp với quy định; chưa thực hiện chuyển đổi hình thức từ giao đất sang thuê đất để kê khai và nộp tiền thuê đất theo quy định; chưa kê khai hoặc chưa cập nhật đầy đủ thông tin vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công; còn chênh lệch số liệu giữa sổ kế toán và thực tế...

Thực hiện kiểm toán tại các tập đoàn, tổng công ty, KTNN cũng chỉ rõ một số doanh nghiệp có diện tích đất, chưa đủ hồ sơ pháp lý, chậm/chưa sử dụng, sử dụng chưa đúng mục đích, chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ với ngân sách nhà nước.

Trên cơ sở những tồn tại trong hoạt động quy hoạch, quản lý và sử dụng đất đai được chỉ ra qua hoạt động kiểm toán, KTNN đã kiến nghị các đơn vị có liên quan khắc phục, chấn chỉnh rút kinh nghiệm trong từng Báo cáo kiểm toán./.

TUẤN MINH