Nỗi lo quyền riêng tư và cách sống an toàn hơn trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo

Phần mềm AI thường sử dụng có thể thu thập dữ liệu để đánh giá chính xác đến kinh ngạc về người dùng nó. (Ảnh minh họa do AI tạo)

AI chạm tới những góc khuất riêng tư

Cách đây không lâu, trong một bài viết đăng tải trên tờ Korea JoongAng Daily (Hàn Quốc), Giáo sư quản lý công nghệ tại Viện Khoa học và Công nghệ Hàn Quốc (KAIST) Kim Byoung-pil cho biết, ông đã hỏi phần mềm trí tuệ nhân tạo (AI) mà ông thường xuyên sử dụng một câu hỏi đơn giản.

Nhưng chính câu hỏi đó lại khiến ông băn khoăn. Ông hỏi phần mềm AI của mình: “Dựa trên tất cả những cuộc trò chuyện của chúng ta cho đến nay, hãy kể cho tôi nghe mọi thứ bạn biết về tôi”.

Phần mềm AI của đã trả lời không chút do dự. Nó liệt kê tên, tuổi, nghề nghiệp và các hoạt động xã hội của tác giả. Sau đó là sở thích của ông về phim ảnh, âm nhạc và sân khấu, tiếp theo là những đánh giá chính xác đến kinh ngạc về phong cách đầu tư và thậm chí cả lượng tài sản mà ông nắm giữ.

Trước đó, hai bên đã vài lần thỏa luận về các chủ đề tài chính, nhưng tác giả không ngờ AI lại hiểu ông đến như vậy. Giáo sư Kim bắt đầu tự hỏi liệu AI này giờ đây có hiểu ông hơn bất kỳ ai không. Dường như nó nắm giữ một bản đồ chi tiết về cuộc đời, chạm đến những góc khuất mà từ lâu vẫn được cho là riêng tư. Nếu AI tiếp tục phát triển với tốc độ hiện tại, nó có thể sớm biết được nhiều như, hoặc hơn, về hầu hết mọi người trên thế giới.

Liệu AI có thực sự cần biết nhiều không?

Sự thật là, AI muốn biết nhiều hơn. Chất lượng câu trả lời của nó giờ đây thay đổi đáng kể tùy thuộc vào lượng thông tin nền mà nó có thể tiếp cận. Lịch sử hội thoại đang nhanh chóng trở thành một tài sản quan trọng để tận dụng tối đa các công cụ AI. Mặc dù khả năng vốn có của AI rất quan trọng, nhưng độ sâu và độ chính xác của các phản hồi của nó ngày càng được định hình bởi thông tin mà chúng ta cung cấp cho nó.

Đã có lúc suy nghĩ của một người có thể được suy ra từ lịch sử tìm kiếm của họ. Một người sắp tỏ tình có thể tìm kiếm những địa điểm lãng mạn hoặc ý tưởng trang phục. Một người đang lên kế hoạch phạm tội có thể để lại dấu vết kỹ thuật số trong các truy vấn tìm kiếm. Ngay cả ngày nay, các nhà điều tra vẫn thường sử dụng lịch sử duyệt web làm bằng chứng quan trọng.

Vai trò đó giờ đây đang chuyển sang nhật ký hội thoại của AI. Việc đoán suy nghĩ của một người chỉ dựa trên từ khóa đã không còn cần thiết nữa. Mong muốn, suy nghĩ, kế hoạch và mối quan hệ của chúng ta hiện đang được viết ra thành câu hoàn chỉnh và được chuyển trực tiếp cho AI. Đáng chú ý hơn, các hệ thống AI có thể thu thập và sử dụng dữ liệu cá nhân mà không cần chúng ta phải nhập thủ công.

Đầu năm nay, Google đã tiết lộ một tính năng có tên là “personal context”, cho phép AI tự động truy xuất dữ liệu nền có liên quan (email, tin nhắn, lịch...). Nếu một người bạn gửi email cho bạn hỏi “Bạn đã đi du lịch ở đâu vào mùa hè năm ngoái?”, AI có thể quét lịch sử dụng email của bạn và soạn thư trả lời với địa điểm chính xác mà không cần bất kỳ lời nhắc nào thêm.

CEO OpenAI Sam Altman dự báo AI sẽ làm thay việc của cả tiến sĩ. (Ảnh minh họa do AI tạo)

Một thách thức phức tạp hơn đang dần xuất hiện: kỷ nguyên giao tiếp giữa các AI. Một số mô hình AI hiện đăng bài trên mạng xã hội và trả lời các bình luận. Trong tương lai gần, chúng có thể xử lý việc đặt chỗ và thanh toán nhà hàng thay mặt bạn. Trong một thế giới như vậy, chúng ta phải bắt đầu lo lắng không chỉ về những gì AI biết mà còn cả những gì nó nói và nói với ai. Khi các hệ thống này đảm nhận nhiều trách nhiệm hơn, nhu cầu về các biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt xung quanh việc chia sẻ thông tin trở nên cấp thiết.

Một nghiên cứu gần đây cho thấy các tác nhân AI có xu hướng chia sẻ quá mức thông tin nhạy cảm khi hợp tác với các mô hình khác. Ví dụ, trong các cuộc đàm phán, họ đã tiết lộ nhiều hơn mức cần thiết, tiết lộ những chi tiết mà bên kia thậm chí không yêu cầu. Các hệ thống AI nhận thức được sự nhạy cảm này, khi được hỏi những câu hỏi đơn giản chỉ cần trả lời có hoặc không, họ đã phản hồi một cách thận trọng. Nhưng trong cộng tác thời gian thực, những chuẩn mực đó đã bị phá vỡ.

Thông tin rò rỉ được sử dụng sai mục đích

Những phát triển kỹ thuật này làm dấy lên những nghi ngờ nghiêm trọng về mức độ bảo vệ dữ liệu cá nhân của chúng ta. Không có gì ngạc nhiên khi nhiều người vẫn còn ngần ngại sử dụng chatbot AI. Họ lo ngại các cuộc trò chuyện của họ có thể bị rò rỉ hoặc sử dụng sai mục đích. Các tập đoàn đặc biệt cảnh giác. Bí mật thương mại có thể dễ dàng bị xâm phạm, đó là lý do tại sao nhiều công ty đã cấm sử dụng các nền tảng AI bên ngoài như ChatGPT cho các công việc nội bộ.

Trên thực tế, sự trỗi dậy của AI đã làm gia tăng nguy cơ xâm phạm quyền riêng tư lên một quy mô chưa từng có. Khối lượng và độ phức tạp của dữ liệu cá nhân chảy vào các hệ thống này vượt xa bất kỳ điều gì chúng ta từng thấy trước đây. Đó là lý do tại sao ngày càng nhiều người bắt đầu che giấu thông tin cá nhân khỏi các hệ thống AI. Tuy nhiên, vẫn còn một vấn đề nan giải: Chúng ta càng cung cấp nhiều thông tin cho AI, nó càng có thể giúp chúng ta hiệu quả hơn.

Mỗi người chúng ta giờ đây phải tự hỏi: Chúng ta sẵn sàng hy sinh bao nhiêu sự tiện lợi để bảo vệ quyền riêng tư của mình?

Daniel Solove, học giả pháp lý nổi tiếng của Mỹ, lập luận rằng tình thế tiến thoái lưỡng nan này không thể chỉ dành cho cá nhân. Đây là một thách thức xã hội đòi hỏi các giải pháp tập thể và sự giám sát theo quy định. Chính phủ phải theo dõi chặt chẽ các diễn biến, đặt ra các quy tắc rõ ràng và thực thi chúng. Các công ty phải tăng cường các biện pháp bảo mật và cam kết minh bạch. Đây không phải là những vấn đề dễ dàng có câu trả lời. Nhưng nếu chúng ta muốn sống cùng với AI, chúng ta phải học cách biết chia sẻ điều gì và không chia sẻ điều gì.

Chỉ thông qua sự suy ngẫm cẩn thận và trách nhiệm chung, chúng ta mới có thể thực sự hưởng lợi từ khả năng của AI đồng thời bảo vệ phẩm giá con người.

Nhất Phong