Nông nghiệp hướng tới mô hình tăng trưởng mới nhờ gắn kết nghiên cứu – công nghệ – đào tạo

Nông nghiệp và Môi trường luôn là trụ đỡ của nền kinh tế. Việt Nam đã trở thành một trong những quốc gia xuất khẩu nông sản lớn, đạt hơn 62,5 tỷ đôla năm 2024 và có thể đạt 70 tỷ đôla năm 2025. Thành tựu này góp phần bảo đảm an ninh lương thực, an sinh xã hội và phát triển bền vững môi trường.

Đột phá từ khoa học và công nghệ

Hội nghị được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, có sự tham dự của: Ông Trần Đức Thắng - Ủy viên T.Ư Đảng, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường; ông Phùng Đức Tiến - Thứ trưởng; lãnh đạo các viện, trường; các đơn vị trực thuộc Bộ; cùng đại diện những cơ quan, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo trên cả nước.

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, tăng trưởng của ngành đến từ chuyển giao và ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, đặc biệt sau Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị.

Hội nghị thúc đẩy đột phá nghiên cứu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo gắn với công tác đào tạo của các viện, trường thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Giai đoạn 2021 – 2025, ngành ghi nhận 3.665 bài báo khoa học quốc tế, tăng 49%; 158 bằng độc quyền sáng chế và sở hữu trí tuệ, tăng 34%. Có 225 giống cây trồng, vật nuôi mới và 150 tiến bộ kỹ thuật được công nhận. Nhiều kết quả nghiên cứu đã áp dụng vào sản xuất, tạo ra giống chủ lực như lúa OM18, sầu riêng Ri6, giúp tăng hiệu quả kinh tế 10–30% tại nhiều mô hình công nghệ cao.

Tổng kinh phí sự nghiệp khoa học và công nghệ giai đoạn này đạt 4.687 tỷ đồng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đề xuất bổ sung 65.800 tỷ đồng để xây dựng cơ sở dữ liệu và triển khai các nhiệm vụ trọng điểm từ năm 2025. Đây được xem là quyết sách thể hiện rõ ý chí đổi mới và tái thiết nguồn lực công nghệ.

Kiến tạo hệ sinh thái đổi mới sáng tạo

Tại hội nghị, Học viện Nông nghiệp Việt Nam giới thiệu mô hình hệ sinh thái đổi mới sáng tạo dựa trên kinh nghiệm của Stanford và Wageningen. Theo GS. TS Nguyễn Thị Lan - Giám đốc Học viện, mô hình này gồm sáu trụ cột: Lấy con người làm trung tâm với hơn 300 GS, PGS, TS; đầu tư hạ tầng nghiên cứu với 6 phòng thí nghiệm đạt chuẩn ISO; phát triển Trung tâm Nông nghiệp thông minh; gắn nghiên cứu với nhu cầu thị trường; thương mại hóa thông qua VNUA Tech-Mart và mạng lưới 200 doanh nghiệp; cùng đẩy mạnh chuyển đổi số với Big Data và AI.

GS. TS Nguyễn Thị Lan - Giám đốc Học viện phát biểu tại chương trình.

Học viện xác định văn hóa sáng tạo là yếu tố cốt lõi, với phương châm “Chất lượng là sự sống còn, nghiên cứu khoa học là sức sống của nhà trường”, GS. TS Nguyễn Thị Lan kiến nghị sớm hoàn thiện khung pháp lý về định giá công nghệ, vận hành doanh nghiệp spin-off, đồng thời tăng đầu tư để xây dựng Trung tâm ĐMST Nông nghiệp nhằm kết nối và dẫn dắt toàn ngành.

Chuyển dịch sang mô hình dựa trên tri thức

Trong phần tham luận, NGND. GS. TS Phạm Văn Chương (Hội Khoa học kỹ thuật Lâm nghiệp) cho rằng, Việt Nam cần chuyển sang mô hình tăng trưởng dựa trên tri thức – công nghệ – dữ liệu – sáng tạo. Theo ông, sự gắn kết giữa đào tạo đại học với nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo là yếu tố then chốt để tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường tham quan phòng truyền thống Học viện Nông nghiệp Việt Nam.

Ông Phạm Văn Chương nhấn mạnh các trường đại học phải chuyển sang mô hình Đại học Nghiên cứu, Đại học Thông minh, vận hành theo ba chức năng: Đào tạo, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo. Các giải pháp gồm: Đổi mới nội dung chương trình, phương pháp giảng dạy theo chuẩn toàn cầu; thiết lập mô hình hợp tác Nhà nước – Nhà trường – Viện – Doanh nghiệp – Xã hội; xây dựng môi trường đổi mới sáng tạo, thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp; nâng cao năng lực giảng viên và quản trị; phát triển mạng lưới chuyên gia.

Bên cạnh đó, việc đặt hàng nhiệm vụ khoa học công nghệ cho các trường đại học và viện nghiên cứu, nhất là nghiên cứu cơ bản và công nghệ lõi, được xem là giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng đổi mới sáng tạo trong toàn hệ thống.

Hội nghị cho rằng, các hạn chế về phân bổ tài chính đang dần được tháo gỡ. Với kế hoạch huy động 65.800 tỷ đồng và loạt giải pháp đồng bộ từ thể chế đến nhân lực, ngành Nông nghiệp và Môi trường kỳ vọng tạo ra bước khởi đầu mạnh mẽ cho giai đoạn tăng trưởng dựa trên tri thức và đổi mới sáng tạo.