NSND Hoàng Quỳnh Mai với hành trình 10 năm chinh phục đỉnh cao nghệ thuật tuồng
Từ lời căn dặn của bố chồng, NSND Hoàng Quỳnh Mai dấn thân vào việc dàn dựng tuồng và dân ca
NSND Hoàng Quỳnh Mai
Liên hoan Tuồng và Dân ca kịch toàn quốc 2025 khép lại với dấu ấn mạnh mẽ mang tên NSND Hoàng Quỳnh Mai – nữ đạo diễn duy nhất được trao Giải Đạo diễn xuất sắc.
Vở tuồng Lửa cháy Phiên Ngung do chị dàn dựng cho Nhà hát Sân khấu Truyền thống Quốc gia giành Huy chương Vàng, trong khi Cung phi Điểm Bích (Nhà hát Nghệ thuật Ca kịch Huế) đoạt Huy chương Bạc. Hai kết quả này giúp chị khẳng định vị thế của một đạo diễn tài năng đã bền bỉ dấn thân vào nghệ thuật truyền thống suốt một thập kỷ.
Hoàng Quỳnh Mai: Từ cải lương đến tuồng, bước rẽ đầy thử thách
Thành danh từ sân khấu cải lương, Hoàng Quỳnh Mai từng gây bất ngờ khi năm 2013 bước sang ca kịch Huế với "Sáng trong như ngọc một con người" – tác phẩm viết về đại tướng Nguyễn Chí Thanh. Đến năm 2019, chị tiếp tục mạo hiểm dàn dựng "Trung thần" (tác giả Hoa Hạ) cho Nhà hát Tuồng Việt Nam và được cố PGS-TS Trần Trí Trắc khen ngợi.
Tuy đạt Huy chương Bạc, nhưng với chị, đó là cột mốc mở đường cho hành trình chinh phục "ngọn núi tuồng". Chị thừa nhận: "Tôi thành danh từ cải lương nên khi làm tuồng, chèo rất… hãi. Và chính lời nhắn gửi của bố chồng, nghệ nhân tuồng Bắc Ninh Nguyễn Hữu Bàng, "bố mong con sẽ đạo diễn tuồng", đã trở thành động lực khiến tôi dành ba năm kiên trì học nghề, nghiên cứu tuồng Bắc – tuồng Nam, tìm hiểu tinh thần và ước lệ của bộ môn cổ truyền này để dấn thân, để vượt qua chính hạn chế của bản thân".
Tác phẩm "Lủa cháy phiên ngung" của NSND Hoàng Quỳnh Mai
Năm 2022, chị dàn dựng "Tam khúc chúa" (HCB) và "Vua Thánh triều Lê" (giải B – Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam), từng bước chứng minh bản lĩnh của một đạo diễn nữ trên vùng đất nghệ thuật vốn được xem là "khắc nghiệt".
Khát vọng sáng tạo và triết lý "Trăng 13 quả còn xanh"
Dù đã là NSND, đứng trên đỉnh cao nghề, Hoàng Quỳnh Mai luôn tự nhắc mình không được phép tự mãn: "Trăng 13 quả còn xanh. Đã làm nghệ thuật phải học lại từ đầu ở mỗi tác phẩm" – chị nói. Chính tinh thần học hỏi không ngừng ấy giúp chị định hình phong cách dàn dựng: kết hợp tính sử thi với cấu trúc thẩm mỹ hiện đại, tôn trọng ước lệ truyền thống nhưng làm mới ngôn ngữ sân khấu bằng chuyển động, ánh sáng, nhịp điệu và biểu cảm tinh tế.
Những ngày này chị đau đáu việc tìm kiếm những tài năng trẻ của sân khấu truyền thống để truyền nghề, trao gửi những bài học quý. Chị nói nếu không lo từ bây giờ thì khi bản thân bắt đầu già nua sẽ không có lớp trẻ kế cận.
"Lửa cháy Phiên Ngung" vừa đậm chất tuồng, vừa rất đương đại
Từ cô gái yêu văn chương đến "bùa mê sân khấu" là đúc kết của chính Hoàng Quỳnh Mai. Sinh năm 1968 tại Tiên Điền (Hà Tĩnh), chị từng là học sinh chuyên Văn, đoạt giải Nhất Văn tỉnh Nghệ Tĩnh và mơ ước trở thành nhà báo. Thi vào Khoa Báo chí chỉ thiếu nửa điểm, chị rẽ sang sân khấu – điện ảnh.
Người thầy của chị, cố NSND Hoàng Sự, từng cảnh báo: "Nghề đạo diễn vất vả lắm, không hợp với phụ nữ". Nhưng chị vẫn quyết tâm theo học đạo diễn và tỏa sáng với vở tốt nghiệp "Truyền thuyết một tình yêu" (2007). Tên tuổi Hoàng Quỳnh Mai thực sự bật lên khi dàn dựng "Cung phi Điểm Bích", đoạt giải Nhất Cuộc thi Tài năng đạo diễn sân khấu 2007.
Tác phẩm "Cung phi Điểm Bích" của NSND Hoàng Quỳnh Mai
Từ đó, chị trở thành một trong những đạo diễn được săn đón nhất, để lại dấu ấn ở nhiều loại hình: cải lương, tuồng, chèo, kịch nói, dân ca kịch. Sự ghi nhận từ giới nghề.
Ngay sau đêm bế mạc Liên hoan 2025, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, NSND Trịnh Thúy Mùi gọi Hoàng Quỳnh Mai là: "Nữ đạo diễn số 1 của làng sân khấu Việt Nam". Bà chia sẻ trên trang cá nhân: "Mai mảnh mai nhưng bền bỉ. Đã chùn chân rồi lại đứng lên, sáng tạo và cống hiến. Trước dàn giám khảo toàn Nghệ sĩ Nhân dân, em lại bùng nổ và giương cao cúp vàng. Sân khấu Việt Nam rất cần những đạo diễn tài năng như Hoàng Quỳnh Mai".
Hoàng Quỳnh Mai lao động quên mình vì muốn được làm mới
Những ngày này gặp Hoàng Quỳnh Mai, chị cho biết mải mê xem lại các clip của Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm lần VI – 2025 vừa rồi. Bởi việc tổ chức song song hai liên hoan nên chị không thể về Ninh Bình để xem và việc xem lại là để học hỏi, đúc kết kinh nghiệm.
Hoàng Quỳnh Mai nói rằng chị như "dính bùa mê sân khấu", mỗi lần làm vở mới là ăn và ngủ đều ở sàn tập, người mệt nhoài nhưng rất hạnh phúc. Bên chị luôn có ông xã, gia đình yểm trợ, hết lòng ủng hộ.
Giải Đạo diễn xuất sắc tại Liên hoan Tuồng và Dân ca kịch toàn quốc 2025 đã vinh danh nghề nghiệp cho chị nhưng đó là dấu mốc chứng minh bản lĩnh của một phụ nữ đã vượt qua rào cản giới, vượt qua giới hạn của chính mình để chinh phục lĩnh vực tuồng đầy thách thức.
