OCOP và du lịch nông thôn: Động lực mới cho phát triển

Các em nhỏ háo hức trải nghiệm cảm giác trở thành một người thợ gốm tại làng nghề gốm Bát Tràng. Ảnh: Nguyễn Đăng.

OCOP lan tỏa giá trị, nông thôn đổi thay

Phát biểu tại Hội nghị đánh giá kết quả phát triển sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn giai đoạn 2021-2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng khẳng định: “Nếu biết khai thác hiệu quả, OCOP và du lịch nông thôn hoàn toàn có thể tạo nên những bước đột phá, mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho người dân”.

Theo Bộ trưởng, sau 24 năm triển khai cùng Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, các chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” và “Phát triển du lịch nông thôn” đã thực sự trở thành động lực chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Tính đến tháng 9/2025, cả nước có gần 17.400 sản phẩm OCOP của hơn 9.300 chủ thể đạt từ 3 sao trở lên, tăng hơn 8.400 sản phẩm so với năm 2022 và vượt xa chỉ tiêu của Chính phủ. Trong số này, 9.345 sản phẩm thuộc các hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ và hộ gia đình.

Hệ thống sản phẩm OCOP ngày càng đáp ứng tốt tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm, cải tiến mạnh về bao bì, mẫu mã và thân thiện hơn với môi trường. Năng lực quản lý, tư duy thị trường của các chủ thể OCOP, đặc biệt là hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng được nâng cao rõ rệt. Thương hiệu OCOP dần khẳng định vị thế trên thị trường nội địa, đồng thời bắt đầu vươn ra quốc tế.

Song hành với sự lớn mạnh của OCOP, du lịch nông thôn cũng ghi nhận bước phát triển vượt bậc. Đến nay, cả nước có hơn 600 mô hình du lịch nông nghiệp – nông thôn đang hoạt động, tăng 235 mô hình so với thời điểm năm 2022. Nhiều mô hình kết hợp giữa trải nghiệm, tiêu thụ sản phẩm OCOP và khám phá văn hóa làng quê đã hình thành một hệ sinh thái kinh tế nông thôn đa giá trị, đem lại hiệu quả rõ rệt cho người dân.

Những mô hình OCOP gắn với du lịch cộng đồng ngày càng trở thành điểm nhấn của các địa phương. Từ chè Thái Nguyên, sản phẩm được đánh giá là “ngôi sao sáng” của chương trình, cho đến làng thêu Tứ Kỳ, giá trị sản phẩm đều tăng gấp nhiều lần nhờ kết hợp du lịch trải nghiệm. Không chỉ tăng thu nhập, mô hình này còn giúp lan tỏa giá trị văn hóa bản địa và thu hút ngày càng nhiều du khách.

Theo Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương, sau hơn 5 năm triển khai chương trình OCOP, Việt Nam đã hình thành mạng lưới sản phẩm mang đậm dấu ấn vùng miền. Đến năm 2025, cả nước đã có hơn 2.000 điểm du lịch cộng đồng, làng nghề, nông trại sinh thái; trong đó 60% điểm du lịch có ít nhất một sản phẩm OCOP phục vụ du khách. Từ bản Lác (Hòa Bình), làng gốm Bát Tràng (Hà Nội) đến vườn trái cây Cái Bè (Tiền Giang), hàng loạt mô hình đã chứng minh hiệu quả “hai chiều”: tăng doanh thu cho người dân, đồng thời nâng cao trải nghiệm văn hóa – ẩm thực cho du khách.

Các chợ nông sản OCOP ở Sa Pa, Bắc Hà hay chợ đêm Tây Bắc cũng là minh chứng cho tiềm năng phát triển mạnh mẽ của kinh tế nông thôn khi sản phẩm bản địa được gắn với du lịch trải nghiệm.

Hà Nội là điểm sáng của OCOP và du lịch nông thôn

Là địa phương dẫn đầu cả nước về số lượng và chất lượng sản phẩm OCOP, Hà Nội ghi nhận nhiều kết quả nổi bật. Theo Phó Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Hà Nội Ngọ Văn Ngôn, TP hiện có khoảng 3.500 sản phẩm OCOP, chiếm hơn 20% tổng số sản phẩm OCOP của cả nước. Trong đó có 9 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao, 19 sản phẩm tiềm năng 5 sao cùng hàng nghìn sản phẩm 3-4 sao.

Nhiều sản phẩm OCOP 5 sao của Hà Nội đã xuất khẩu sang Nhật Bản, Mỹ, Đan Mạch hay Romania. Gốm sứ Quang Vinh với bộ bát đĩa hoa sen đỏ, rồng phượng hay sản phẩm tơ tằm Mỹ Đức, trà Thăng Long… là những đại diện tiêu biểu cho sự kết hợp giữa truyền thống và công nghệ, vừa mang tính nghệ thuật, vừa đáp ứng nhu cầu thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, Hà Nội cũng là một trong những địa phương đi đầu trong việc phát triển du lịch nông thôn gắn với OCOP. Các điểm đến như Green Park (xã Phù Đổng), làng quê Hồng Vân hay làng nghề gốm Bát Tràng mỗi năm đón hàng chục nghìn, thậm chí hàng trăm nghìn lượt khách. Các mô hình này vừa giúp tiêu thụ sản phẩm OCOP, vừa tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân.

Để thúc đẩy sự phát triển này, thành phố đã ban hành nhiều kế hoạch hành động cụ thể, trong đó có Kế hoạch số 1356/QĐ-UBND về Chương trình OCOP và Kế hoạch số 73/KH-UBND về phát triển du lịch nông nghiệp – nông thôn. Sự phối hợp đồng bộ giữa các sở, ban, ngành đã tạo điều kiện thuận lợi để các mô hình OCOP – du lịch phát triển đúng định hướng.

Một bước ngoặt quan trọng được Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh là từ ngày 1/1/2026, ba chương trình lớn gồm xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số sẽ được tích hợp thành một chương trình thống nhất. Đây sẽ là nền tảng giúp các địa phương, trong đó có Hà Nội, nâng cao hiệu quả đầu tư, tối ưu nguồn lực và đẩy mạnh phát triển OCOP, du lịch nông thôn theo hướng bền vững.

Hà Nội xác định trong giai đoạn tới sẽ tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm, đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển vùng nguyên liệu và tăng cường đào tạo nguồn nhân lực cho OCOP. TP cũng chú trọng khuyến khích các sản phẩm hữu cơ, sản phẩm chế biến sâu và phát triển thương mại điện tử nhằm mở rộng thị trường tiêu thụ.

Trong lĩnh vực du lịch, Hà Nội hướng đến xây dựng các chuỗi giá trị tích hợp giữa nông nghiệp – văn hóa – du lịch, khơi dậy tiềm năng sinh thái, cảnh quan và bản sắc văn hóa của vùng nông thôn. Mục tiêu là tạo ra những mô hình du lịch nông thôn hiện đại, hấp dẫn, mang lại lợi ích kinh tế bền vững và phát triển bao trùm.

Với tầm nhìn dài hạn, sự quyết liệt trong tổ chức thực hiện cùng sức sáng tạo từ chính cộng đồng, chương trình OCOP và du lịch nông thôn đang mở ra hướng đi bền vững cho kinh tế nông thôn Việt Nam. Không chỉ nâng cao thu nhập, chương trình còn góp phần xây dựng những vùng quê văn minh, đáng sống, nơi văn hóa, con người và thiên nhiên cùng hòa hợp tạo nên bản sắc riêng đầy sức hút.

Nguyễn Đăng