'Phao cứu sinh' chấm dứt nỗi ám ảnh chạy lũ trong đêm của người dân nơi rốn lũ

Điểm tựa của người dân vùng rốn lũ

Thượng Đức là xã vùng cao của TP Đà Nẵng, nằm ở đầu nguồn sông Vu Gia - Thu Bồn, nơi thường xuyên hứng chịu lũ lớn từ thượng nguồn đổ về. Nhiều thôn thấp trũng như Trúc Hà, Thái Chấn Sơn, Hoằng Phước Bắc hay Thạnh Đại… thường xuyên bị ngập; có thời điểm ngập 2 - 3m và bị chia cắt nhiều ngày liền.

Bà Trần Thị Mười (78 tuổi, thôn Trúc Hà) vẫn chưa quên 4 đợt lũ liên tiếp cuối tháng 10 vừa qua. Trong đó, trận lũ ngày 26/10 khiến nước dâng gần 3m, nhấn chìm toàn bộ thôn.

“Lũ đổ về nhanh lắm, nhà tôi ngập gần lút nóc. Sống ở đây từ nhỏ nhưng lần đầu tiên tôi thấy nước lớn như vậy. Hai mẹ con phải gọi cầu cứu, lực lượng chức năng đưa chúng tôi lên nhà tránh lũ cộng đồng nên mới an toàn. Từ ngày có căn nhà này, dân chúng tôi yên tâm hơn nhiều, không chỉ để tránh lũ mà còn là nơi trú bão an toàn”, bà xúc động kể.

Bà Trần Thị Mười cho biết, may nhờ có nhà tránh lũ cộng đồng mà mẹ con bà thoát chết trong trận lũ lớn vừa qua.

Cùng cảnh ngộ, bà Lê Thị Quảng chia sẻ nhiều năm nay mỗi mùa mưa lũ gia đình bà đều phải chạy đến nhà người quen hoặc trụ sở thôn để trú tạm. “Giờ có nhà tránh lũ cộng đồng, hai vợ chồng già và mấy đứa cháu cũng bớt nỗi lo khi nước dâng”, bà nói.

Nhà văn hóa cộng đồng kết hợp tránh lũ thôn Trúc Hà được xây dựng từ nguồn xã hội hóa, trị giá 2,5 tỷ đồng. Công trình rộng hơn 500m², gồm hai tầng, có sức chứa khoảng 150 người; bên trong có bếp ăn, khu nghỉ tạm, nhà vệ sinh - đủ đáp ứng nhu cầu sinh hoạt khi lũ kéo dài.

Nhà tránh lũ cộng đồng tại thôn Trúc Hà được xây dựng từ nguồn xã hội hóa và đưa vào sử dụng từ tháng 8/2024.

Ông Phạm Thành Trung, Trưởng thôn Trúc Hà, cho biết thôn có 552 hộ, với 2.119 nhân khẩu, phần lớn sinh sống ở khu vực trũng thấp.

“Trước đây, mỗi mùa lũ việc di dời người dân rất vất vả. Từ khi có nhà tránh lũ cộng đồng này, chúng tôi chủ động hơn hẳn. Khi nước lên, tôi phát loa để các hộ ở vị trí không an toàn, đặc biệt là nhà thấp, không có lầu - lên thẳng nhà cộng đồng. Những trường hợp không kịp sơ tán sẽ được lực lượng tại chỗ dùng ghe tiếp cận hỗ trợ. Nhờ vậy, dù năm nay lũ rất lớn nhưng tại thôn không có thiệt hại về người”, ông nói.

Ông Trung cho biết, nhà tránh lũ cộng đồng luôn có sẵn lương thực, thực phẩm để phục vụ người dân trong những ngày lũ.

Theo ông Trung, công trình này không chỉ là nơi sơ tán dân mà còn là “đầu mối hậu cần” trong mưa bão: thuận tiện cấp phát lương thực, điều phối lực lượng cứu hộ, tổ chức tập trung người dân một cách bài bản và an toàn. Ngày thường, đây là nơi sinh hoạt chung, khi lũ đến, toàn bộ không gian chuyển công năng thành điểm tránh trú tập trung.

“Mùa bão lũ năm nay đã có hàng chục hộ dân từ Trúc Hà và các thôn lân cận được đưa lên đây. Nếu mỗi thôn vùng trũng đều có một nhà tránh lũ như thế này, việc bảo vệ tính mạng người dân sẽ chủ động hơn rất nhiều”, ông chia sẻ.

Cách chống lũ của người dân vùng trũng

Sống ở nơi lũ lụt hằng năm, người dân Thượng Đức đã hình thành nhiều cách ứng phó đặc trưng để thích nghi với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt.

Ông Lê Văn Tài (75 tuổi, thôn Trúc Hà) kể trận lũ vừa qua khiến nhà ông ngập hơn 2m. “Gia đình tôi được đưa lên nhà tránh lũ nên yên tâm. Còn tài sản, bà con có kinh nghiệm dùng bè nổi để bảo vệ, hạn chế thiệt hại”, ông nói.

Bè nổi được đóng từ các thùng phuy bằng sắt hoặc nhựa, buộc cố định bằng tre chắc chắn.

Tại thôn Hoằng Phước Bắc - vùng trũng sâu nhất xã, bà con có đến ba “phương tiện” chống lũ bắt buộc: bè nổi, gác lửng và ghe. Với khoảng 150 hộ, gần 600 nhân khẩu, khu vực này trước đây hầu như không có người ở vì ngập nặng. Sau này, khi thiếu đất ở, người dân mới chuyển đến và tự tìm cách để tồn tại.

Theo ông Nguyễn Văn Thước, Trưởng thôn Hoằng Phước Bắc, hiện khoảng 80% hộ dân trong thôn có bè nổi. Bè được làm từ 4 - 6 thùng phuy sắt hoặc nhựa lớn, buộc bằng tre chắc chắn.

“Bè có thể chở gia súc, gia cầm, lúa gạo, xe máy và nổi theo mực nước, giúp người dân giảm thiệt hại mỗi khi lũ về. Mỗi lần lũ qua, thôn vẫn còn thiệt hại về tài sản, nhưng giữ được mạng người là điều quý nhất”, ông nói.

Theo ông Thước, mỗi đầu mùa mưa bão, người dân lại hò nhau đóng bè, dựng ghe trước nhà để sẵn sàng ứng phó khi lũ về.

Mỗi hộ gia đình đều tự trang bị một bè nổi để đưa đồ đạc lên cao, còn người dân sẽ được sơ tán đến các nhà cao tầng, kiên cố.

Ngoài ra, phần lớn nhà dân đều được xây nền cao hơn mặt đường 1 - 1,5m. “Người dân dù làm gì cũng phải dành dụm để nâng móng nhà, xây gác chống lũ. Ở vùng này mà không chủ động thì rất khó đối phó”, ông Thước nói.

Thôn Hoằng Phước Bắc còn xây dựng mô hình cộng đồng cùng chung tay chống lũ. Các gia đình neo đơn, người già yếu luôn nhận được sự hỗ trợ kịp thời trong việc sơ tán và di dời đồ đạc khi nước dâng.

Nhà nào ở vùng rốn lũ cũng làm gác lửng để tránh hư hỏng đồ đạc khi lũ về.

Ông Thước cho biết, trước mỗi mùa mưa bão, thôn đều rà soát và lập danh sách các nhà cao tầng trong khu vực để phân công làm điểm tránh lũ tạm thời. Cách làm này giúp người dân chủ động tìm nơi trú ẩn, không quá phụ thuộc vào lực lượng cứu hộ khi lũ về bất ngờ.

Ghe cũng được nhiều hộ dân chuẩn bị sẵn và đặt ngay trước nhà để chủ động khi lũ lên.

Trong trường hợp các hộ không kịp sơ tán, lực lượng chức năng sẽ dùng ghe tiếp cận và đưa người dân về trụ sở ủy ban xã hoặc trường học để trú tránh. Tuy nhiên, theo ông Thước, lũ ngày càng diễn biến bất thường, vì vậy việc nhân rộng những điểm sơ tán kiên cố và an toàn như nhà tránh lũ ở thôn Trúc Hà là hết sức cần thiết, giúp các vùng trũng chủ động hơn trong phòng chống thiên tai.

Hà Nam