Phát triển kinh tế tổng hợp ven biển

Tiến sĩ Park Sang Woo. Ảnh: Hải Luận

“Sợi chỉ đỏ” phát triển bền vững

Đầu tháng 10/2025, Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh (UEH) phối hợp với UBND tỉnh Khánh Hòa và các đối tác trong nước, quốc tế tổ chức một hội thảo khoa học về phát triển kinh tế biển bền vững. Tiến sĩ Julia Babcock (Mỹ), người đã nhiều năm công tác tại Văn phòng Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam, đã thực hiện nhiều dự án giúp một số địa phương bảo vệ môi trường vùng biển, đảo, đồng thời tạo sinh kế mới, thúc đẩy phát triển kinh tế và du lịch cho người dân.

Từ thực tiễn hoạt động, Tiến sĩ Julia Babcock nêu kinh nghiệm: “Hội An, Cù Lao Chàm (thành phố Đà Nẵng) là điển hình tiêu biểu về mô hình vừa bảo vệ môi trường, vừa phát triển du lịch và khai thác thủy sản hợp lý. Khách du lịch nước ngoài đến vùng đất này được trải nghiệm, tìm hiểu và cảm nhận những giá trị văn hóa được gìn giữ hàng trăm năm qua. Câu chuyện rất giản dị: Chính người dân, doanh nghiệp tự ý thức bảo vệ "tài sản" của mình là biển, đảo, rạn san hô, rừng ngập mặn cửa sông... Chính họ là những người thu lợi thực tế từ các hoạt động du lịch mang lại”.

Bang Florida, quê hương của Tiến sĩ Julia Babcock, cũng có bờ biển giống như miền Trung Việt Nam - nắng nhiều, bãi cát trải dài. “Qua quá trình phát triển và kinh nghiệm của nước Mỹ, bờ biển Việt Nam có tiềm năng rất lớn, điều quan trọng là phải xác định rõ: Vùng nào phát triển du lịch sinh thái thì giữ nguyên rừng ngập mặn, cửa sông, đồi cát... Đây là yếu tố thu hút và giữ chân du khách quốc tế ở lại lâu hơn. Khu vực nào phát triển công nghiệp, sản xuất thì không nên xen lẫn hoạt động du lịch. Điều tối quan trọng là sự đồng thuận của người dân trong vùng; nếu làm điều gì dẫn đến phản ứng, xung đột lợi ích, cần phải xem xét lại thật thấu đáo” - Tiến sĩ Julia Babcock chia sẻ.

Ngày 22/10/2018, Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII ban hành Nghị quyết số 36-NQ/TW về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Những năm qua, đất nước ta đã có bước phát triển khá đồng bộ, từ vùng bờ với các cụm đô thị, khu công nghiệp, du lịch, khai thác thủy sản, năng lượng đến vùng khơi với hoạt động khai thác dầu khí, vận tải biển, đánh bắt hải sản xa bờ.

Hàng hóa tấp nập tại cảng Quy Nhơn. Ảnh: Hải Luận

Vậy phát triển như thế nào để “bền vững”? Chữ “bền vững” giống như “sợi chỉ đỏ” xuyên suốt, để đo lường và định hướng các dự án, đô thị, công trình dọc ven biển nước ta. Hầu hết các địa phương có biển đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch phát triển, gắn với quy hoạch quốc gia và quy hoạch liên vùng. “Vấn đề quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế là các địa phương và bộ, ngành phải kiên quyết bảo vệ quy hoạch, tránh tình trạng một số nhóm lợi ích "xé rào", làm sai quy hoạch. Chỉ cần một doanh nghiệp lớn chen vào trái phép cũng có thể phá vỡ cả quy hoạch tổng thể” - Tiến sĩ Park Sang Woo, nguyên Bộ trưởng Bộ Đất đai, Cơ sở hạ tầng và Giao thông vận tải Hàn Quốc chia sẻ tại hội thảo.

Hạ tầng cảng thông minh cho kinh tế đại dương

Hiện nay, các tỉnh miền Trung gần như đã “bao phủ” diện tích từ cửa khẩu biên giới Việt - Lào, Việt Nam - Campuchia đến cảng biển, mở ra không gian phát triển mới. Chẳng hạn, tỉnh Quảng Trị có cửa khẩu quốc tế Cha Lo, Lao Bảo, kết nối với cảng biển Hòn La, Cửa Việt. Cửa khẩu Nam Giang với cảng Đà Nẵng; tỉnh Quảng Ngãi có cửa khẩu quốc tế Pờ Y chạy thẳng xuống cảng Dung Quất. Chính phủ đang triển khai xây dựng tuyến cao tốc nối từ cửa khẩu quốc tế Lệ Thanh với cảng Quy Nhơn, tỉnh Gia Lai....

Các cảng biển miền Trung giống như những “chợ đầu mối nhỏ” tiếp nhận, lưu trữ hàng hóa; tàu lớn chạy dọc bờ biển Việt Nam gom hàng rồi đưa về cụm cảng Cái Mép - Thị Vải (thành phố Hồ Chí Minh) hoặc Lạch Huyện (Hải Phòng) để chuyển lên “tàu mẹ” đi khắp thế giới. Nhờ vậy, “thế trận” xuất nhập khẩu hàng hóa của nước ta được sắp xếp hợp lý giữa các vùng miền, tránh tình trạng ùn ứ hàng tại các khu nguyên liệu, nhà máy sản xuất.

Tàu đi gom container dọc các cảng biển miền Trung. Ảnh: Hải Luận

Vấn đề mấu chốt hàng đầu hiện nay là các doanh nghiệp vận tải trong nước phải nâng cao năng lực cạnh tranh với các tập đoàn, hãng tàu quốc tế ngay trên sân nhà. Tiến sĩ Park Sang Woo chia sẻ: “Hàn Quốc từng phát triển thành công "bộ ba" nền tảng gồm: Đóng tàu vận tải biển trọng tải lớn, xây dựng cảng quy mô quốc tế và phát triển các tập đoàn sản xuất hàng hóa. Đó là nền tảng cốt lõi để một quốc gia vươn lên mạnh mẽ. Việt Nam nên tập trung phát triển các khu công nghiệp, nhà máy sản xuất gần khu vực cảng biển, vừa giảm chi phí vận tải, vừa tạo động lực phát triển tương hỗ. Ngày nay, sự cạnh tranh giữa các cảng và các hãng tàu diễn ra rất khốc liệt”.

Theo Tiến sĩ Park Sang Woo, khi xây dựng một cảng biển, nên khuyến khích các hãng tàu tham gia góp vốn cổ phần, vì chính họ là khách hàng thường xuyên, đưa tàu đến cảng “ăn hàng” rồi tiếp tục hành trình quốc tế. Một quốc gia muốn phát triển mạnh về kinh tế biển phải có những cảng chủ lực đủ năng lực đón "tàu mẹ" lớn nhất thế giới, trở thành cảng trung chuyển quốc tế.

Cụm cảng Cái Mép - Thị Vải hội tụ đủ yếu tố để trở thành cảng trung chuyển container đẳng cấp thế giới, bao gồm: Cảng nước sâu, kín gió, gần tuyến hàng hải quốc tế, lại nằm ở vị trí trung tâm sản xuất hàng hóa miền Đông Nam Bộ. Tuy nhiên, sự cạnh tranh giữa các cảng trung chuyển Đông Nam Á như Cái Mép - Thị Vải, Singapore, Malaysia, Thái Lan đang diễn ra rất gay gắt. Khoảng cách địa lý gần nhau khiến mọi chi phí vận tải được tính toán tỉ mỉ để tạo giá thành hấp dẫn cho chủ hàng trong và ngoài nước.

Xét về lâu dài, cảng biển Việt Nam vẫn nắm lợi thế, bởi nền kinh tế 9 tháng đầu năm 2025 tăng trưởng 7,85% và mục tiêu từ năm 2026 đạt mức tăng trên 10% trong nhiều năm liên tiếp. Rõ ràng, cảng biển là động lực quan trọng giúp đất nước tăng trưởng hai con số. “Muốn vươn lên và đứng vững, Việt Nam nhất định phải đầu tư mạnh vào công nghệ, ứng dụng triệt để kỹ thuật số trong vận hành cảng biển. Thế giới đã có nhiều cảng tự động hóa cao, trở thành hạ tầng cảng thông minh phục vụ kinh tế đại dương. Tôi tin kinh tế Việt Nam sẽ bứt phá mạnh mẽ” - Tiến sĩ Park Sang Woo nhấn mạnh.

Hải Luận