Phát triển trường thực hành sư phạm: Giữ chất lượng, tránh dàn trải

Học sinh Trường Trung học Thực hành Sài Gòn (Trường Đại học Sài Gòn) trong năm học 2025 - 2026. Ảnh: NTCC

Nhu cầu mở rộng

Trong quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, các cơ sở đào tạo giáo viên ngày càng chú trọng việc gắn lý thuyết với thực tiễn. Trường thực hành sư phạm ra đời để tạo môi trường rèn nghề cho sinh viên, nơi họ có thể thử nghiệm và cập nhật các phương pháp dạy học mới.

Đây không chỉ là “phòng thí nghiệm” cho giảng viên, sinh viên sư phạm mà còn là nơi tiếp nhận và lan tỏa đổi mới đến giáo dục phổ thông. Cùng với nhu cầu mở rộng, nhiều nhà quản lý và chuyên gia nhấn mạnh đến mặt trái của việc “nở rộ” trường thực hành. Nếu mỗi trường sư phạm đều mở thêm nhiều cơ sở phổ thông mang danh “thực hành sư phạm”, điều này có thể gây ra những hệ quả không nhỏ cho hệ thống giáo dục.

TS Phạm Kim Thư - Hiệu trưởng Trường THPT Mai Hắc Đế (Hà Nội) cho rằng, một trường sư phạm chỉ nên thành lập tối đa 1 - 2 cơ sở thực hành, nhưng phải được đầu tư bài bản và gắn chặt với chương trình đào tạo. Mở quá nhiều sẽ dẫn đến tình trạng dàn trải, thiếu tập trung, thậm chí phá vỡ quy hoạch mạng lưới trường học.

Theo TS Thư, quy hoạch quốc gia và địa phương đều tính toán số lượng trường phổ thông dựa trên mật độ dân cư và nhu cầu học tập. Nếu xuất hiện thêm hàng loạt trường thực hành ngoài kế hoạch, sẽ gây áp lực cho hạ tầng, giao thông và làm mất cân đối trong tuyển sinh. Đặc biệt, phụ huynh và học sinh có thể bị cuốn vào “làn sóng” mới mà chưa chắc đã đảm bảo chất lượng như kỳ vọng.

Ở góc nhìn khác, TS Lê Đông Phương - nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giáo dục Đại học (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam), cho rằng những trường đại học đào tạo ngành sư phạm với quy mô lớn, con số 1 - 2 trường thực hành có thể chưa đáp ứng đủ.

Ông dẫn chứng: “Có những trường sư phạm đào tạo tới hàng nghìn sinh viên. Với quy mô lớp 30 - 40 học sinh chỉ bố trí được một giáo sinh, nếu chỉ có 1 - 2 trường thực hành thì rõ ràng không đủ. Việc mở nhiều cơ sở là cần thiết để đảm bảo sinh viên đều có cơ hội kiến tập, thực tập”.

TS Phương nhấn mạnh, trường thực hành sư phạm còn có vai trò quan trọng trong triển khai các chương trình đào tạo mới như dạy học bằng tiếng Anh, hay các môn tích hợp Lịch sử - Địa lí, Khoa học tự nhiên. “Càng nhiều cơ sở thực hành thì cơ hội để giảng viên, sinh viên tiếp cận và thử nghiệm phương pháp mới càng lớn. Đó chính là yếu tố tạo nên sự năng động và sáng tạo cho hệ thống đào tạo giáo viên”, ông nói.

Nhiều ý kiến cho rằng, khi Nhà nước hỗ trợ các trường sư phạm về đất đai, nhân lực, việc mở thêm trường thực hành sẽ tạo lợi thế vượt trội so với trường tư thục vốn phải tự lo toàn bộ cơ sở vật chất, giáo viên và tài chính. Tuy nhiên, TS Lê Đông Phương cho rằng cần nhìn nhận vấn đề một cách khách quan hơn.

Ông phân tích, trường thực hành sư phạm vốn là trường công, nên cũng bị giới hạn bởi khả năng đầu tư của cơ quan chủ quản. Học phí có thể nhỉnh hơn một số trường khác nhưng vẫn chịu sự điều tiết nhất định của sở GD&ĐT địa phương.

“Vì vậy, nó không tạo ra sự cạnh tranh gay gắt như nhiều người lo ngại. Nếu trường tư cảm thấy áp lực, điều cần làm là tập trung nâng cao chất lượng đào tạo để khẳng định vị thế”, TS Phương nói.

PGS.TS Võ Văn Thắng - nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học An Giang (Đại học Quốc gia TPHCM), chia sẻ kinh nghiệm từ mô hình Trường Phổ thông Thực hành Sư phạm của đơn vị. Đây là mô hình đi đầu cả nước về tổ chức 3 cấp học phổ thông ngay trong khuôn viên đại học. Hiện tại, trường nằm trong nhóm tốp đầu tại TP Long Xuyên (cũ), vừa đảm bảo chất lượng, vừa phát huy hiệu quả, tiết kiệm nhân lực và chi phí.

“Việc thành lập trường thực hành, nếu được quy hoạch hợp lý và phê duyệt chặt chẽ, sẽ phát huy hiệu quả rõ rệt: Tiết kiệm nhân lực, chi phí và đồng thời bảo đảm chất lượng thực tập cho sinh viên sư phạm”, ông Thắng nhận định.

Rõ ràng, trong bối cảnh đào tạo sư phạm ngày càng đa dạng, nhu cầu thực hành không ngừng tăng, việc mở rộng các cơ sở thực hành là cần thiết. Nhưng câu chuyện không dừng ở số lượng, mà còn nằm ở cách tổ chức và quy hoạch để tránh những hệ lụy ngoài mong muốn.

Sinh viên bảo vệ đồ án tốt nghiệp tại Trường Đại học Sư phạm TPHCM. Ảnh: N.Đ

Giữ công bằng hệ thống

TS Phạm Kim Thư cũng chỉ ra bất cập, có trường đại học không đào tạo sư phạm, y dược nhưng vẫn mở cơ sở phổ thông dưới danh nghĩa “thực hành”. “Điều này làm lệch mục tiêu. Thực hành phải gắn với đào tạo nghề sư phạm hoặc y dược. Nếu biến thành cơ sở kinh doanh giáo dục thì không còn ý nghĩa chuyên môn”, TS nói.

Theo TS Thư, cơ sở giáo dục đại học có đào tạo ngành sư phạm phải đặt mục tiêu đào tạo giáo viên lên hàng đầu thay vì chạy theo mục tiêu thương mại. Việc thành lập trường thực hành mới phải gắn với quy hoạch mạng lưới trường học, có thẩm định từ cơ quan quản lý Nhà nước về nhu cầu thực tiễn. Đặc biệt, có thể khuyến khích mô hình “liên kết thực hành”, thay vì mở thêm trường.

“Các trường sư phạm có thể ký kết hợp tác với trường phổ thông hiện hữu để đưa sinh viên đến kiến tập, thực tập. Như vậy vừa tiết kiệm nguồn lực, vừa bảo đảm công bằng cho các trường trên địa bàn”, TS Thư cho biết.

Cùng hướng tiếp cận trên, PGS.TS Võ Văn Thắng cho rằng, không nên cấm mở mới trường thực hành, nhưng cũng không thể để phát triển tràn lan. “Quy hoạch phải dựa vào số học sinh, nhà trường và nhu cầu thực tiễn từng khu vực”, ông Thắng nói.

TS Lê Đông Phương nhấn mạnh, nếu có nhu cầu, cả trường công và tư nên xây dựng cơ sở thực hành riêng, hoặc ký kết hợp tác với các trường phổ thông để phục vụ mục tiêu rèn nghề. Liên quan đến lo ngại việc mở quá nhiều cơ sở thực hành có thể phá vỡ quy hoạch giáo dục phổ thông, TS Phương khẳng định điều này đã được tính toán trong Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT về Chuẩn cơ sở giáo dục đại học.

“Các trường sư phạm buộc phải có cơ sở thực hành. Việc xây dựng trong khuôn viên trường đại học là bình thường, không gây xáo trộn quy hoạch như nhiều người nghĩ”, ông Phương nói.

Thùy Linh