Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà: Xử lý 100% vi phạm về IUU

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà - Phó Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) - ghi nhận thành tích các bộ, ngành, địa phương đã hoàn thành 101/101 nhiệm vụ được Thủ tướng giao, tính đến ngày 29/11. Tuy nhiên vẫn cần phải hành động quyết liệt hơn trong thời gian tới.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, chủ trì phiên họp lần thứ 24 của Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). (Ảnh: VGP/Minh Khôi)

Từ thực tế lực lượng chức năng khó kiểm soát hoạt động trên không gian biển rộng lớn, Phó Thủ tướng đề nghị thay đổi cách thức giám sát hoạt động của tàu cá, trong đó tập trung kiểm soát trên bờ và ứng dụng công nghệ số, viễn thông. Phó Thủ tướng yêu cầu kiên trì xây dựng và hoàn thiện cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia, coi đây là "giải pháp phải làm bằng được" để giám sát toàn diện tàu cá và truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác.

Phó Thủ tướng lưu ý công tác kiểm tra và xử lý vi phạm trong quản lý thủy sản phải thực chất, minh bạch và có bằng chứng rõ ràng, "kiểm tra nội dung gì, bằng cách nào, có ghi hình, ảnh, hồ sơ, biên bản, hóa đơn nộp tiền, giấy phép bị thu hồi, tài sản bị tịch thu", tránh tình trạng chỉ báo cáo hình thức; kết quả thực tế, có hồ sơ, biên bản, hình ảnh mới đảm bảo tính tin cậy và thể hiện Việt Nam thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng, chống khai thác IUU.

Kết luận phiên họp, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, từ nay đến ngày 15/12 là thời hạn quan trọng để hoàn tất các nhiệm vụ, giải quyết các vấn đề tồn đọng liên quan đến phòng, chống IUU.

Các bộ, ngành liên quan tiếp tục kiểm tra, đánh giá kỹ các số liệu về tàu cá vi phạm, đặc biệt là những tàu bị bắt do khai thác trái phép và xâm phạm lãnh hải nước khác; giải trình rõ ràng sự chênh lệch giữa số liệu Việt Nam cung cấp và số liệu của Ðoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC); làm rõ các lý do khách quan, ví dụ như tàu hoạt động tại vùng biển chồng lấn, tranh chấp thì không thể coi là vi phạm.

Các địa phương chịu trách nhiệm trong xử lý vi phạm hành chính, cũng như xử lý hình sự các trường hợp tàu cá bị bắt giữ ở nước ngoài. Đồng thời, các cơ quan phải cung cấp hóa đơn, biên bản tịch thu tài sản, giấy phép bị hủy và hình ảnh minh chứng để chứng minh việc xử lý đã được thực hiện đầy đủ. Các trường hợp không thể xử lý do hết thời hiệu hoặc các tình huống đặc biệt cũng cần được giải thích rõ ràng.

"Mục tiêu là xử lý 100% vi phạm, đồng thời công khai, minh bạch với EC và cộng đồng quốc tế", Phó Thủ tướng chỉ đạo.

Phó Thủ tướng yêu cầu tiến hành kiểm tra toàn diện, không chỉ trên giấy tờ mà phải đi thực địa, đánh giá dữ liệu về các trường hợp đã xử lý hình sự, hành chính. Đặc biệt là cần kiểm tra kỹ việc lắp đặt, duy trì kết nối VMS, việc thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến xử phạt, cấp chứng nhận xuất xứ, quản lý cảng cá, số tàu không đủ điều kiện hoạt động, đảm bảo dữ liệu chính xác và minh bạch…

Trong khi đó, báo cáo Phó Thủ tướng, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết các địa phương đã xử lý "100% vụ việc vi phạm", với tổng số hơn 4.037 vụ bị xử phạt, số tiền phạt khoảng 162 tỷ đồng. Lực lượng chức năng cũng đã khởi tố 91 vụ việc liên quan đến khai thác IUU, với 138 bị can.

Trong số 71 tàu cá Việt Nam bị nước ngoài bắt giữ, các cơ quan chức năng đã xử lý 53 tàu, tương đương gần 74%. Số còn lại đang tiếp tục được xác minh để làm rõ từng trường hợp, bao gồm cả các trường hợp sử dụng biển số giả hoặc chủ tàu không còn sinh sống tại địa phương, gây khó khăn cho công tác xử lý.

Tổng số tàu cá hiện có của các địa phương đã đăng ký và được cập nhật trên VNFishbase là 79.243/79.243 chiếc. Các tàu cá không đủ điều kiện hoạt động đã được kiểm soát, giao xã/phường, lực lượng quản lý vị trí neo đậu.

Rà soát 12 nghề khai thác không được Mỹ công nhận

Cũng tại phiên họp, đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (VASEP) đã báo cáo về thông tin Mỹ từ chối công nhận tương đương 12 nghề khai thác hải sản của Việt Nam theo Đạo luật Bảo vệ thú biển (MMPA), kèm theo đó là các rào cản thương mại, rào cản kỹ thuật đối với thủy sản và hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (VASEP) báo cáo. (Ảnh: VGP/Minh Khôi)

VASEP cho biết đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các chuyên gia để rà soát, hoàn thiện báo cáo liên quan đến 12 nghề khai thác không được Hoa Kỳ công nhận tương đương để gửi lại phía Mỹ.

Đồng thời, VASEP cũng đề xuất triển khai song song công tác cấp giấy chứng nhận xuất khẩu (COI) cho 14 nghề khai thác thủy sản được Hoa Kỳ xác định tương đương, bảo đảm nguyên liệu thủy sản khai thác phục vụ chế biến xuất khẩu và đáp ứng các yêu cầu pháp lý của Mỹ.

Liên quan đến các tiêu chuẩn quốc tế về ngành nghề khai thác thủy sản, Phó Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành và VASEP tiếp tục rà soát và sửa đổi Luật Thủy sản để bảo đảm hài hòa với các yêu cầu pháp lý của Mỹ, Liên minh châu Âu và một số quốc gia khác.

Việc rà soát phải đầy đủ, không được bỏ sót, và trong thời gian chờ Luật Thủy sản được thông qua, các đơn vị cần chuẩn bị báo cáo về tính phù hợp pháp luật, bao gồm các vấn đề về loài động vật cần bảo vệ, 12 ngành nghề khai thác thủy sản không được Mỹ công nhận tương đương và 14 ngành nghề được công nhận tương đương; đồng thời đề xuất ban hành Nghị quyết của Chính phủ về bảo vệ môi trường, quản lý ngành nghề khai thác thủy sản, bảo đảm quyền, nghĩa vụ của người dân được thực thi đúng luật và đáp ứng yêu cầu quốc tế, giải quyết dứt điểm các vấn đề còn xung đột về pháp lý và kỹ thuật với các quy định của Mỹ, EU, và một số quốc gia khác.

Địa phương siết chặt kiểm soát tàu cá

Thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng cho biết, để gỡ được “thẻ vàng” IUU trong năm 2025, Bộ đã liên tục cử các đoàn công tác về địa phương để kịp thời nắm bắt tình hình và đề nghị địa phương có phương án xử lý những tàu cá vi phạm. Đoàn công tác ghi nhận công tác phòng, chống khai thác IUU của các địa phương đang có những chuyển biến tích cực và từng bước đi vào nề nếp.

Cụ thể, tại Thanh Hóa hiện có 6.243 tàu cá, trong đó 1.014/1.014 tàu khai thác vùng khơi đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS), đạt 100%. Toàn bộ tàu cá cũng đã đăng ký, đăng kiểm, đánh dấu, kẻ biển số và nhập dữ liệu vào VNFishbase. Toàn tỉnh không có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài.

Hiện Thanh Hóa có 4 cảng cá đã được công bố mở cảng, gồm: Hòa Lộc, Lạch Hới, Lạch Bạng và Hải Châu, trong đó 3 cảng cá được chỉ định đủ điều kiện xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản. Từ đầu năm đến nay, khoảng 24.139 tấn thủy sản đã được bốc dỡ qua các cảng; 31 giấy xác nhận nguồn gốc thủy sản được cấp.

Công tác quản lý, kiểm soát tàu cá, giám sát hành trình và xử lý vi phạm được tăng cường, góp phần răn đe, theo đó 100% tàu cá vi phạm đã được cập nhật vào cơ sở dữ liệu.

Chính phủ và các địa phương quyết gỡ 'thẻ vàng' IUU trong năm 2025.

Tại An Giang, đội tàu từ bờ ra biển cũng được quản lý chặt chẽ. Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lê Hữu Toàn cho biết, đến cuối tháng 11/2025 tỉnh đã hoàn thành 17/19 nhiệm vụ về chống khai thác IUU trên địa bàn được Thủ tướng giao. Đặc biệt, tỉnh đã rà soát 100% tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, giao rõ trách nhiệm, phân cấp cụ thể cho chính quyền cơ sở và lực lượng Biên phòng trong kiểm soát tàu cá xuất, nhập bến.

“Tàu không đủ điều kiện thì kiên quyết ngăn chặn, không cho xuất bến ra khơi, tàu chưa kẻ số, chưa đánh dấu theo quy định thì không cho hoạt động”, ông Toàn nhấn mạnh.

100% tàu cá từ 15m trở lên được giám sát qua VMS, bảo đảm công tác theo dõi 24/24 giờ. Toàn bộ hồ sơ truy xuất nguồn gốc thủy sản, gồm hồ sơ tàu cá, nhật ký khai thác, sản lượng bốc dỡ qua cảng, giấy xác nhận, chứng nhận nguồn gốc đều được rà soát theo quy định, áp dụng đồng bộ hệ thống truy xuất điện tử eCDT.

Đặc biệt, lực lượng chức năng tỉnh An Giang chủ động tập trung quản lý nhóm tàu “nguy cơ cao”, nhóm tàu không đủ điều kiện hoạt động, nhóm tàu có lịch sử vi phạm kết nối VMS. Các tàu thuộc nhóm này được giám sát theo tinh thần “4 rõ”: rõ số lượng, rõ chủ tàu, rõ địa bàn, rõ trách nhiệm quản lý. Nhiều tàu đã được gắn bảng nhận diện “không đủ điều kiện hoạt động” để hạn chế tình trạng lén lút ra khơi.

Trong khi đó, tỉnh Nghệ An đang triển khai nhiều mô hình sáng tạo, nổi bật là hình thức tuyên truyền sân khấu hóa. Qua những tình huống kịch phản ánh chân thực đời sống ngư dân, người xem hiểu rõ hơn hậu quả của việc vi phạm vùng biển nước ngoài, cũng như tầm quan trọng của việc ghi chép nhật ký khai thác và duy trì VMS. Nhờ cách làm sáng tạo này, tỷ lệ tàu cá mất kết nối VMS giảm rõ rệt so với cùng kỳ năm 2024.

Ngọc Vy