'Phương án hạt nhân' có thể giúp ông Trump mở cửa trở lại chính phủ Mỹ?

Ông Trump nói gì?

Trong một bài đăng dài trên Truth Social ngày 30/10, ông Trump nhắc lại rằng trong thời gian còn nắm quyền, Đảng Dân chủ đã từng dốc sức suốt ba năm nhằm bãi bỏ filibuster [quy tắc cho phép các thượng nghị sĩ kéo dài thời gian thảo luận để trì hoãn hoặc ngăn cản việc bỏ phiếu thông qua một dự luật - ND] nhưng thất bại do sự phản đối của hai Thượng nghị sĩ Joe Manchin từ Tây Virginia và Kyrsten Sinema từ Arizona. Theo Tổng thống Mỹ, mục tiêu của phe Dân chủ bao gồm “mở rộng đáng kể” Tòa án Tối cao và nâng Washington, D.C. cùng Puerto Rico lên thành tiểu bang. Đây là những bước đi mà ông cho là sẽ đem lại thêm ghế Thượng viện, Hạ viện và phiếu đại cử tri cho phe Dân chủ.

“Bây giờ chúng ta đã nắm quyền. Nếu làm những gì cần thiết, chúng ta có thể ngay lập tức chấm dứt cơ chế ‘bịt miệng’ vô lý đang làm tê liệt nền chính trị", ông Trump viết, đồng thời cảnh báo rằng nếu Đảng Dân chủ trở lại nắm quyền, họ sẽ dễ dàng triển khai chương trình của mình ngay trong ngày đầu nhiệm kỳ, bất kể sự can thiệp của phe Cộng hòa.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: Reuters

“Giờ là lúc đảng Cộng hòa phải chơi lá bài của mình và thực hiện cái gọi là 'lựa chọn hạt nhân' để loại bỏ các cản trở. Ngay bây giờ", ông Trump nhấn mạnh.

Filibuster là một cơ chế cản trở bỏ phiếu của Thượng viện Mỹ, yêu cầu 60/100 thượng nghị sĩ đồng ý để thông qua hầu hết các dự luật. Hiện tại, Đảng Cộng hòa nắm đa số 53-47 tại Thượng viện và 219-213 tại Hạ viện. Hạ viện trước đó đã thông qua một dự luật ngân sách tạm thời nhưng đảng Dân chủ đã chặn tại Thượng viện, đồng thời yêu cầu gia hạn các khoản trợ cấp theo Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền (ACA), vốn bị chấm dứt bởi “Dự luật Lớn Tuyệt đẹp” (One Big Beautiful Bill - OBB) của Tổng thống Trump.

Thượng viện không có kế hoạch bỏ phiếu vào ngày 31/10 về dự luật tài trợ tạm thời mà Hạ viện đã thông qua nhằm mở cửa lại chính phủ, USA Today đưa tin. Trong khi đó, Hạ viện cũng chưa tiến hành bất kỳ cuộc bỏ phiếu nào kể từ khi chính phủ đóng cửa và các nhà lập pháp sẽ phải trở lại làm việc sau 48 giờ.

Việc đóng cửa đã khiến hàng ngàn công chức liên bang phải nghỉ việc tạm thời hoặc bị sa thải, các công viên quốc gia đóng cửa hoặc chỉ duy trì một số nhân viên tối thiểu, công chức liên bang không được trả lương, hoạt động của các sân bay bị ảnh hưởng, và các khoản trợ cấp SNAP dự kiến sẽ chấm dứt nếu tình trạng đối đầu kéo dài.

Dưới đây là những điểm quan trọng về thủ tục cản trở thông qua tại Thượng viện.

Filibuster là gì?

Thượng viện Mỹ có truyền thống cho phép tranh luận không giới hạn. Filibuster là hành động được thiết kế nhằm kéo dài cuộc tranh luận, trì hoãn hoặc ngăn chặn việc bỏ phiếu đối với một dự luật, nghị quyết, tu chính án hoặc các vấn đề gây tranh cãi khác, theo giải thích trên trang web chính thức của Thượng viện.

Khi một dự luật được đưa ra bỏ phiếu tại Thượng viện, đa số đơn giản 51 phiếu là cần thiết để thông qua sau khi cuộc tranh luận kết thúc. Tuy nhiên, để chấm dứt tranh luận trước khi bỏ phiếu, thực tế cần tới 60 phiếu — đó là lý do xuất hiện “siêu đa số” 60 phiếu.

Các thượng nghị sĩ có thể phát biểu trên sàn bao lâu tùy thích, trì hoãn hoặc cản trở hành động đối với những vấn đề họ phản đối.

“Mặc dù rất ít ví dụ về filibuster xuất hiện trước những năm 1830, việc sử dụng cơ chế này đã trở nên phổ biến vào giữa thế kỷ 19 và được gọi bằng một cái tên đầy màu sắc - filibuster. Thuật ngữ này bắt nguồn từ tiếng Hà Lan, nghĩa là cướp biển. Nó bắt đầu xuất hiện trong các cuộc tranh luận chính trị tại Mỹ vào những năm 1850", theo giải thích của Thượng viện.

Theo Trung tâm Công lý Brennan, các quy định ban đầu của Thượng viện yêu cầu phải có đa số phiếu thuận để rút ngắn cuộc tranh luận.

“Tuy nhiên, vào năm 1806, sau khi Phó Tổng thống Aaron Burr lập luận rằng quy định này là thừa, Thượng viện đã ngừng áp dụng nghị quyết đó. Sự thay đổi này vô tình trao quyền cho các thượng nghị sĩ được tranh luận không giới hạn, cho phép họ trì hoãn một dự luật vô thời hạn mà không cần đa số tuyệt đối, khiến dự luật có thể không bao giờ được đưa ra bỏ phiếu", tổ chức này giải thích.

Trước năm 1917, các quy tắc Thượng viện không quy định cách chấm dứt tranh luận hay buộc phải bỏ phiếu về một dự luật. Năm đó, Thượng viện thông qua quy tắc cho phép đa số 2/3 có thể kết thúc thủ tục filibuster, thủ tục này được gọi là “cloture”.

Đến năm 1975, Thượng viện giảm số phiếu cần thiết để chấm dứt tranh luận từ hai phần ba số thượng nghị sĩ bỏ phiếu xuống còn 3/5 tổng số thượng nghị sĩ được bầu và tuyên thệ hợp lệ, tức là 60 trên 100 thành viên. Tuy nhiên, vẫn cần đa số 60 phiếu thuận để thông qua một số dự luật quan trọng.

Các thượng nghị sĩ có thể cản trở việc đưa ra dự luật như thế nào?

Năm 2013, khi còn là Lãnh đạo phe đa số Thượng viện, Thượng nghị sĩ Harry Reid thuộc Đảng Dân chủ, đã chỉ đạo hạ ngưỡng phiếu bầu tại Thượng viện xuống còn 51 phiếu để xác nhận hầu hết các bổ nhiệm của tổng thống, ngoại trừ những ứng viên cho Tòa án Tối cao. Quyết định này được đưa ra sau khi các Thượng nghị sĩ Cộng hòa cố gắng ngăn chặn nhiều đề cử của Tổng thống Barack Obama, bao gồm các vị trí tại Tòa Phúc thẩm cho Quận Columbia, Bộ trưởng Quốc phòng, lãnh đạo Ban Quan hệ Lao động Quốc gia và Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng.

Đến năm 2017, tình thế đảo ngược khi Đảng Cộng hòa nắm đa số tại Thượng viện. Sau khi các Thượng nghị sĩ Dân chủ, hiện chiếm thiểu số, cản trở việc phê chuẩn Thẩm phán Neil Gorsuch - ứng viên đầu tiên của ông Trump cho vị trí Thẩm phán Tòa án Tối cao, Lãnh đạo phe đa số Thượng viện Mitch McConnell đã thực hiện “lựa chọn hạt nhân” của riêng mình. Theo The New York Times, Thượng viện do Cộng hòa kiểm soát đã bỏ phiếu 52-48 để hạ ngưỡng phiếu xác nhận ứng viên Tòa án Tối cao từ 60 xuống còn 51.

Ngoài ra, các thủ tục đối chiếu ngân sách hàng năm của Quốc hội chỉ yêu cầu đa số phiếu thuận và không thể bị cản trở. Các hiệp định thương mại theo quy tắc nhanh cũng không chịu thủ tục filibuster, cùng với một số biện pháp đặc biệt khác, ví dụ như đóng cửa căn cứ quân sự hoặc bán vũ khí. Theo phân tích của chuyên gia Molly Reynolds thuộc Viện Brookings, từ năm 1969 đến 2014, tổng cộng có 161 trường hợp ngoại lệ đối với biện pháp cản trở.

Filibuster cổ điển là hình thức thượng nghị sĩ giữ vững lập trường bằng cách phát biểu liên tục, đôi khi kéo dài cả đêm. Ý tưởng này từng được phổ biến trong phim Mr. Smith Goes to Washington (1939). Một trong những cuộc tranh luận dài nhất được ghi nhận là của Thượng nghị sĩ Strom Thurmond đến từ Nam Carolina, nhằm phản đối Đạo luật Dân quyền năm 1957, kéo dài hơn 24 giờ.

Kể từ những năm 1970, thượng nghị sĩ thường áp dụng filibuster theo kiểu "im lặng”. Khi 41 thượng nghị sĩ trở lên đe dọa dùng thủ thuật này, lãnh đạo phe đa số có thể từ chối triệu tập cuộc bỏ phiếu, khiến dự luật bị trì hoãn.

Diệp Thảo/VOV.VN (biên dịch) Theo ABC, CNN