Quan hệ Nga - Syria thay đổi ra sao 1 năm hậu Assad?

Tổng thống lâm thời Syria Ahmed al-Sharaa, trái, và Tổng thống Nga Putin. Ảnh: Điện Kremlin/TASS

Theo truyền thông Nga (TASS, Izvestia, Vedomosti), ngày 8/12/2025 đánh dấu tròn một năm kể từ khi chính quyền Assad ở Syria sụp đổ. Việc phe đối lập lật đổ Tổng thống Bashar Assad đã khiến Damascus phải xem xét lại mối quan hệ với các đồng minh cũ, bao gồm cả Nga. Mặc dù Moskva đã cố gắng duy trì phần lớn "di sản ngoại giao" trước đây, nhưng mối quan hệ giữa hai nước đang trải qua giai đoạn điều chỉnh phức tạp với nhiều thách thức và cơ hội.

Quan hệ ổn định nhưng chưa suôn sẻ

Trái ngược với dự đoán của những người bi quan về sự đóng băng trong đối thoại Nga - Syria, các mối quan hệ giữa Moskva và Damascus vẫn ổn định. Chính quyền mới không chọn cách công khai cắt đứt quan hệ như đã làm với Iran, thay vào đó, họ chỉ giới hạn hành động của mình trong việc xem xét lại nội bộ các thỏa thuận với Moskva trong nhiều tháng. Mặc dù hầu hết các thỏa thuận Nga - Syria được ký kết dưới thời Assad vẫn bị đình chỉ, nhưng không có hiệp ước quan trọng nào bị hủy bỏ.

Moskva vẫn duy trì sự hiện diện quân sự tại Syria, bao gồm quyền kiểm soát căn cứ không quân Khmeimim và căn cứ hải quân Tartus. Cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa lãnh đạo hai nước đã diễn ra vào tháng 10/2025, khi Tổng thống lâm thời Syria Ahmed al-Sharaa tới Moskva và gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin. Trong cuộc gặp này, ông al-Sharaa lưu ý rằng Damascus đã "thiết lập mối quan hệ hòa bình với Nga" sau cuộc đảo chính và đối thoại trong lĩnh vực an ninh sẽ tiếp tục.

Tuy nhiên, chính quyền mới đang tiến hành kiểm toán rất chậm các thỏa thuận hiện có, đánh giá giá trị của từng thỏa thuận, và thậm chí cân nhắc phương án thay thế Moskva bằng một đối tác khác.

Vai trò trung gian độc đáo của Nga

Trong một cuộc phỏng vấn với báo Izvestia, chuyên gia an ninh Trung Đông Maxim Nosenko lưu ý rằng chính phủ Syria mới đang cố gắng rút kinh nghiệm từ những sai lầm của chính phủ tiền nhiệm bằng cách thiết lập mối quan hệ linh hoạt với các cường quốc có ảnh hưởng, đặc biệt là những nước có đóng góp đáng kể cho an ninh khu vực.

Chuyên gia Nosenko nhấn mạnh: "Nga là bên trung gian độc đáo, đã và đang duy trì liên lạc với tất cả các bên trong khu vực, do đó có thể đóng vai trò là bên trung gian linh hoạt nhất".

Về phần mình, Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông Murad Sadigzadeh phát biểu với báo Vedomosti rằng kể từ khi chính quyền Assad bị lật đổ, vị thế của ông al-Sharaa trong nhà nước đã được củng cố, nhưng quyền lực vẫn còn mong manh. Một mặt, vẫn còn nguy cơ xảy ra các cuộc nổi dậy quân sự của một số chỉ huy chiến trường bất mãn với việc phân bổ nguồn lực chính trị và kinh tế.

Chuyên gia Sadigzadeh lưu ý rằng giới lãnh đạo Syria vẫn đang tiếp tục cải cách lực lượng an ninh, với sự hỗ trợ từ Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. "Có những thay đổi tích cực trong việc củng cố các thể chế nhà nước. Nhưng tình hình có thể biến động bất cứ lúc nào. Để giảm thiểu rủi ro, cần phải đầu tư quy mô lớn và cải cải cách hệ thống tư pháp, các tổ chức tài chính và các cơ quan an ninh", ông Sadigzadeh nói thêm.

Chính quyền mới của Syria đang nhận được sự công nhận rộng rãi của quốc tế, bao gồm việc dỡ bỏ hầu hết các lệnh trừng phạt của phương Tây và khôi phục quan hệ ngoại giao với tất cả các cường quốc toàn cầu: Nga, Mỹ, Trung Quốc và EU, chuyên gia Kirill Semyonov tại Hội đồng Các vấn đề Quốc tế Nga, nhấn mạnh. Theo ông, Tổng thống lâm thời al-Sharaa có "tính chính danh" đáng kể và tiếp tục nhận được sự ủng hộ không giới hạn của đại đa số người Sunni Syria.

Tuy nhiên, chuyên gia Semyonov cũng lưu ý rằng Damascus vẫn chưa thể giành được lòng tin của các nhóm thiểu số và trở thành người lãnh đạo của toàn thể người dân Syria. Theo chuyên gia này, một trong những mối đe dọa chính đối với Damascus là Israel, quốc gia đang "làm gia tăng căng thẳng giữa các cộng đồng ở Syria".

Chuyên gia Semyonov cho rằng sau khi chính quyền Assad bị lật đổ, Syria không còn là đồng minh khu vực của Nga nữa. Tuy nhiên, Moskva vẫn duy trì được sự hiện diện quân sự tại quốc gia này và thiết lập quan hệ đối tác với Damascus. "Điều quan trọng nhất là Syria không phải là một quốc gia thù địch với Nga", chuyên gia này kết luận.

Cam kết duy trì và phát triển quan hệ

Trước đó hãng thông tấn TASS dẫn lời Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Vershinin cho biết trong một cuộc phỏng vấn rằng, Nga và Syria đã có mối quan hệ tốt đẹp trong nhiều thập kỷ, đây là điều mà Moskva coi trọng và muốn duy trì. Nhà ngoại giao Nga trên lưu ý rằng trong nhiều thập kỷ, mối quan hệ giữa hai nước "đã phát triển thành công, hiệu quả và mang tính xây dựng".

Ông Vershinin đã làm rõ rằng Nga và Syria "hiện đang kiểm kê tất cả tiềm năng tích lũy to lớn tồn tại giữa hai nước, bao gồm cả trong lĩnh vực pháp lý và hợp đồng". Ông nêu rõ: "Chúng tôi đang xem xét liệu có cần điều chỉnh hoặc nâng cấp một số thỏa thuận hay không. Nhưng nhìn chung, mục tiêu vẫn như nhau và hướng đến việc phát triển và củng cố quan hệ song phương trên nhiều lĩnh vực".

Theo ông Vershinin, Syria hiện đang cần sự giúp đỡ và hỗ trợ do cuộc xung đột chính trị nội bộ kéo dài nhiều năm: "Tất nhiên, đất nước này cần sự giúp đỡ về mặt phát triển quản lý nước, nông nghiệp, giao thông vận tải và thậm chí cả về khả năng quốc phòng".

Công Thuận/Báo Tin tức và Dân tộc