Quản lý chất thải y tế: Từ phân loại tại nguồn đến tái chế an toàn

Trong bối cảnh số lượng cơ sở y tế và nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng tăng, khối lượng chất thải y tế phát sinh cũng gia tăng tương ứng. Đây là một thách thức lớn, bởi chất thải y tế tiềm ẩn những nguy cơ rủi ro lây nhiễm các mầm bệnh hoặc gây nguy hại cho người bệnh, nhân viên y tế và cộng đồng nếu không được quản lý đúng cách.

Nhận thức rõ tầm quan trọng này, các cơ sở y tế đang đẩy mạnh công tác đào tạo, cập nhật quy trình. Tại Bệnh viện E, khóa đào tạo quản lý chất thải y tế và vệ sinh tay được tổ chức thường quy cho cán bộ, nhân viên.

Kiểm tra công tác phân loại rác và vệ sinh bệnh phòng thuộc Bệnh viện đa khoa Quảng Ninh.

TS. BS Nguyễn Công Hựu – Giám đốc Bệnh viện E khẳng định, chất thải y tế đã và đang là vấn đề được toàn xã hội quan tâm. Ông nhấn mạnh, việc đào tạo hệ thống về quản lý chất thải y tế không chỉ giúp quản lý hiệu quả nguồn thải, mà còn góp phần hoàn thiện hệ thống chăm sóc sức khỏe, hướng tới sự hài lòng của người bệnh.

Trách nhiệm pháp lý và các phương pháp xử lý cốt lõi

Công tác quản lý chất thải y tế tại Việt Nam hiện nay được triển khai dựa trên một hành lang pháp lý chặt chẽ, bao gồm Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, Nghị định số 08/2022/NĐ-CP, và đặc biệt là Thông tư số 20/2021/TT-BYT của Bộ Y tế quy định về quản lý chất thải y tế trong khuôn viên cơ sở y tế.

Dựa trên các quy định này, Bộ Y tế cùng các Sở Y tế địa phương thường xuyên tổ chức đôn đốc, kiểm tra, giám sát và tập huấn nghiệp vụ cho các cơ sở y tế trên toàn quốc.

Mục tiêu chung của các quy trình này là giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm từ chất thải y tế. Hiện nay, các cơ sở y tế đang áp dụng nhiều phương pháp xử lý khác nhau, tùy thuộc vào điều kiện và loại chất thải:

Phương pháp thiêu hủy: Đây là phương pháp phổ biến nhất. Tuy nhiên, phương pháp này có nhược điểm là chi phí cao và có thể gây hậu quả xấu cho môi trường nếu không kiểm soát tốt khí thải và muội than.

Phương pháp sử dụng nhiệt ướt (Hấp tiệt trùng): Đây là công nghệ sử dụng nồi hấp tiệt trùng ở nhiệt độ tối thiểu 121 độ C kết hợp với áp suất cao để tiêu diệt toàn bộ vi khuẩn, bào tử. Phương pháp này rất hiệu quả với chất thải lây nhiễm nhưng không dùng được cho hóa chất, dược phẩm.

Phương pháp xử lý bằng hóa chất: Phù hợp với chất thải lỏng như máu, nước thải bệnh viện. Tuy nhiên, phương pháp này có thể gây ăn mòn, biến dạng vật liệu và tiềm ẩn rủi ro cho môi trường nếu không xử lý đúng quy trình.

Xử lý chất thải y tế không chỉ bảo vệ sức khỏe cộng đồng hôm nay mà còn góp phần xây dựng một môi trường sống xanh, sạch, bền vững cho tương lai.

Phương pháp chiếu xạ vi sóng: Sử dụng tần số vi sóng làm nóng nước thải hoặc làm ẩm rác thải rắn đã cắt nhỏ để tiệt trùng. Nhược điểm của phương pháp này là chi phí đầu tư và vận hành cao, không xử lý được kim loại.

Phương pháp thạch hóa: Là quá trình trơ hóa rác thải (thường là dược phẩm, thiết bị chứa kim loại nặng) cùng với xi măng, giúp giảm tối đa lượng chất độc ra môi trường.

Phương pháp chôn lấp: Đây chỉ được xem là giải pháp tình thế, ẩn chứa nhiều nguy cơ gây ô nhiễm môi trường đất, nước và lây truyền dịch bệnh nếu không được thực hiện đúng quy trình kỹ thuật.

Mặc dù đã có nhiều phương pháp, việc một số địa phương và cơ sở y tế còn "loay hoay" trong việc lựa chọn và vận hành hệ thống xử lý vẫn là một thách thức lớn cho toàn ngành.

Tái chế: Lợi ích kép về kinh tế và sức khỏe

Một trong những giải pháp quan trọng nhất để giải quyết bài toán chất thải y tế chính là đẩy mạnh tái chế. Tái chế chất thải y tế không chỉ giúp giảm thiểu chi phí xử lý và tiết kiệm tài nguyên, mà còn mang lại lợi ích trực tiếp cho sức khỏe cộng đồng.

Việc xử lý tốt chất thải y tế có thể giúp tái chế phần lớn rác thải. Nếu chất thải y tế bị tích trữ lâu ngày, chúng có thể biến đổi hoặc giải phóng các chất độc hại, gây ra các vấn đề về da, hô hấp. Tái chế đúng cách giúp giảm thiểu nguy cơ này, loại bỏ nơi sinh sản của các sinh vật truyền bệnh và giảm ô nhiễm không khí do thiêu đốt.

Theo quy định, nhiều loại chất thải y tế thông thường và cả chất thải lây nhiễm (sau khi đã được xử lý đạt chuẩn bằng phương pháp nhiệt ướt) đều có thể được thu gom để tái chế.

Các chất thải được phép thu gom tái chế (nếu không dính máu, dịch tiết, mầm bệnh hoặc các hóa chất nguy hại) bao gồm:

Giấy: Giấy báo, bìa, thùng các-tông, vỏ hộp thuốc.

Nhựa: Các chai nhựa đựng thuốc (không gây độc tế bào), chai dịch truyền, dây truyền dịch, bơm tiêm (đã bỏ đầu sắc nhọn), các chai nước giải khát (từ khu vực không cách ly).

Kim loại: Các lon nước giải khát (từ khu vực không cách ly).

Thủy tinh: Các vỏ chai, lọ, lọ thuốc thủy tinh (không dính hóa chất nguy hại, gây độc tế bào).

Để đảm bảo an toàn cho quá trình tái chế, các cơ sở y tế phải tuân thủ quy trình thu gom và phân loại nghiêm ngặt. Chất thải tái chế được thu gom vào túi nilon màu trắng, không được chứa quá 3/4 túi. Các túi này được đặt tại xe tiêm, xe thủ thuật và vận chuyển về nơi thu gom tập trung của bệnh viện ít nhất mỗi ngày một lần.

Khi thực hiện tái chế, nhân viên y tế phải mang đầy đủ phương tiện phòng hộ cá nhân. Chất thải được phân loại kỹ (nhựa, giấy, thủy tinh, kim loại), đóng riêng từng loại vào túi nilon trắng, cân và ghi khối lượng vào sổ theo dõi trước khi đưa vào kho lưu trữ, chờ bàn giao cho đơn vị tái chế có chức năng.

Minh Ngọc