Quốc hội thảo luận cơ chế đột phá cho phát triển năng lượng Quốc gia

Các đại biểu đã bày tỏ sự đồng tình cao với tinh thần mạnh dạn, đột phá của Dự thảo, nhưng cũng thẳng thắn chỉ ra những điểm cần làm rõ để đảm bảo tính khả thi, an toàn và đồng bộ của chính sách, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi năng lượng và hướng tới cam kết Net Zero vào năm 2050.

Dự thảo Nghị quyết đề xuất nhiều cơ chế mạnh mẽ chưa từng có tiền lệ như miễn thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư cho một số dự án lưới điện và nguồn điện cấp bách. Điều này được kỳ vọng sẽ rút ngắn đáng kể thời gian triển khai dự án.

Tuy nhiên, “đi tắt” thì thường đi kèm rủi ro. Nhiều đại biểu lo ngại việc cắt giảm thủ tục, đặc biệt là vượt khung Luật Điện lực hiện hành, có thể dẫn đến cơ chế “xin – cho” hoặc thiếu sự kiểm soát chặt chẽ về năng lực nhà đầu tư.

Đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp phát biểu thảo luận tại hội trường.

Liên quan đến đầu tư phát triển điện hạt nhân mô-đun nhỏ, đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp nhấn mạnh đây là lĩnh vực tiềm ẩn nguy cơ cao về an toàn tính mạng và tài sản người dân nếu xảy ra sự cố. Do đó, đại biểu đề nghị bước đầu chỉ nên cho phép thực hiện thí điểm.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng quy định khuyến khích doanh nghiệp Nhà nước và tư nhân tham gia nghiên cứu đầu tư như hiện tại còn quá chung chung, cơ quan soạn thảo cần làm rõ hơn nội dung này.

Đại biểu Phạm Văn Hòa, cũng thẳng thắn cho rằng cần thiết kế lại công cụ giám sát hậu kiểm, bởi theo Điều 6 của dự thảo Nghị quyết đã mở rộng ưu đãi thủ tục vượt quá phạm vi Luật Điện lực cho phép... Như vậy thì khả năng sẽ tạo ra cơ chế xin - cho, tùy tiện, không thể có tiêu chí rõ ràng... Cho nên cần phải có cơ chế giám sát, bổ sung hậu kiểm trên lĩnh vực này để đảm bảo an toàn hợp lý và thực hiện cho tốt.

Bên cạnh vấn đề thủ tục, một điểm sáng thu hút sự quan tâm lớn là đề xuất khuyến khích cả doanh nghiệp Nhà nước và tư nhân tham gia phát triển điện hạt nhân module nhỏ (SMA). Đây được coi là hướng đi chiến lược để đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển công nghiệp chế tạo trong nước.

Dù ủng hộ chủ trương xã hội hóa đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao này, các đại biểu cũng cảnh báo: Điện hạt nhân không phải là lĩnh vực để "thử nghiệm" nếu thiếu các hàng rào kỹ thuật an toàn tuyệt đối.

Cũng tại phiên thảo luận, nhiều vấn đề "nóng" khác như: an toàn của thủy điện nhỏ, hay cơ chế giá cho điện gió ngoài khơi cũng được mổ xẻ. Các đại biểu kiến nghị không nên dùng tiêu chí "giá thấp" để chọn nhà đầu tư điện gió ngoài khơi, mà phải ưu tiên năng lực tài chính và kỹ thuật để tránh tình trạng "xếp chỗ" rồi bỏ hoang dự án.

Giải trình cuối phiên họp, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định Nghị quyết này được thiết kế để giải quyết tình thế cấp bách trong ngắn hạn 5 năm. Tiếp thu ý kiến đại biểu về lo ngại "cơ chế thoáng sinh tiêu cực", Tư lệnh ngành Công Thương cam kết Chính phủ sẽ có công cụ kiểm soát chặt chẽ.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên tiếp thu và giải trình các ý kiến tại phiên thảo luận.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nêu rõ: Đại biểu Phạm Văn Hòa, ĐBQH tỉnh Đồng Tháp có nói thêm là đã có quy định trong Luật Điện lực... sợ là thông thoáng thì nó tạo cơ chế xin cho. Chúng tôi xin cam kết là khi Quốc hội thông qua Nghị quyết này thì Chính phủ sẽ chỉ đạo cho các bộ ngành có cơ chế kiểm soát. Bởi lẽ Nghị quyết này chỉ có hiệu lực trong 5 năm. Sau 5 năm thì tất cả... đều thực hiện theo quy định của Luật hiện hành.

Phiên thảo luận khép lại với sự thống nhất cao về sự cần thiết ban hành Nghị quyết. Những kiến nghị xác đáng của đại biểu về giám sát hậu kiểm và an toàn kỹ thuật sẽ là cơ sở quan trọng để Ban soạn thảo hoàn thiện văn bản, đảm bảo giấc mơ "điện đi trước một bước" được hiện thực hóa một cách an toàn và bền vững.

Cuối phiên họp, Quốc hội thảo luận về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

THU HOÀI – MINH TRÍ