Rõ 3 'thủ phạm' khiến người dân TP.HCM ồ ạt mắc bệnh hô hấp

Khi thời tiết thay đổi đột ngột, hệ hô hấp trở thành “điểm yếu” dễ bị virus tấn công. Ảnh: Quỳnh Danh.

TP.HCM đang trải qua những ngày thời tiết nắng mưa thất thường. Sự thay đổi đột ngột của nhiệt độ và độ ẩm khiến cơ thể dễ suy yếu, tạo điều kiện cho các virus gây bệnh hô hấp phát triển mạnh.

Theo Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP.HCM (HCDC), trong giai đoạn này, số ca mắc cảm cúm, viêm họng, viêm phế quản và viêm phổi có xu hướng tăng. Các bệnh lý này có thể gặp ở mọi độ tuổi, nhưng trẻ em, người cao tuổi và người có bệnh nền là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nhất.

Ba virus gây bệnh hô hấp chiếm tỷ lệ cao nhất

Trao đổi với Tri Thức - Znews, PGS.TS Đỗ Văn Dũng, nguyên Trưởng khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược TP.HCM, cho biết số liệu từ hệ thống giám sát tại Việt Nam năm 2024 ghi nhận Rhinovirus, virus hợp bào hô hấp (RSV) và virus cúm mùa (Influenza) là ba tác nhân phổ biến nhất gây bệnh đường hô hấp, sau khi dịch Covid-19 được kiểm soát.

"Đây là quy luật dịch tễ học bình thường, nhưng đáng lưu ý là cả ba loại virus đều dễ lây lan qua giọt bắn trong không khí, nên chỉ cần một người trong gia đình hoặc lớp học nhiễm bệnh, khả năng lây sang người khác rất cao", PGS Dũng nhận định.

Rhinovirus là một trong những virus phổ biến nhất gây cảm lạnh ở người. Loại virus này lưu hành quanh năm và có thể xuất hiện ở mọi độ tuổi.

Khác với cúm, Rhinovirus chủ yếu gây tổn thương ở đường hô hấp trên, hiếm khi xâm nhập sâu vào phổi. Người bệnh thường chỉ có triệu chứng nhẹ như hắt hơi, nghẹt mũi, đau họng hoặc ho khan. Tuy nhiên, ở trẻ nhỏ hoặc người có hệ miễn dịch yếu, bệnh có thể tiến triển nặng, gây viêm tai giữa hoặc viêm phế quản.

Rhinovirus là tác nhân gây bệnh hô hấp. Ảnh: Shutterstock.

Điểm đặc biệt là Rhinovirus có hơn 100 type huyết thanh khác nhau, khiến khả năng miễn dịch sau khi nhiễm không kéo dài. Một người có thể mắc cảm lạnh nhiều lần trong năm, mỗi lần do một chủng virus khác nhau.

"Rhinovirus có sức lây lan mạnh, đặc biệt trong môi trường kín như lớp học, nhà trẻ hay văn phòng", PGS Dũng cho hay.

Trong khi đó, virus RSV là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tiểu phế quản và viêm phổi ở trẻ em dưới 2 tuổi. Tại các bệnh viện nhi ở TP.HCM, số trẻ nhập viện vì RSV tăng mạnh vào những tháng giao mùa.

RSV gây viêm và tắc nghẽn các ống khí nhỏ trong phổi, dẫn đến triệu chứng thở khò khè, khó thở, thậm chí suy hô hấp nặng. Không chỉ ảnh hưởng đến trẻ em, RSV còn gây bệnh nặng ở người cao tuổi có bệnh nền như tim mạch, tiểu đường, COPD. Ở nhóm này, sự suy giảm miễn dịch theo tuổi tác khiến virus dễ tấn công sâu và kéo dài thời gian hồi phục.

"RSV là loại virus phức tạp vì kháng nguyên của nó thay đổi liên tục, khiến miễn dịch tự nhiên không bền. Người từng mắc RSV vẫn có thể tái nhiễm nhiều lần trong đời", PGS Dũng giải thích.

RSV là loại virus phổ biến gây bệnh ở trẻ. Ảnh: Shutterstock.

Hiện Việt Nam chưa có vaccine RSV phổ biến, vì vậy biện pháp phòng ngừa chủ yếu vẫn là rửa tay thường xuyên, hạn chế tiếp xúc với người bệnh và giữ môi trường sống thông thoáng.

Khác với hai loại virus trên, virus cúm mùa (Influenza) thường gây triệu chứng toàn thân rõ rệt hơn. Bệnh nhân có thể sốt cao đột ngột, ớn lạnh, đau nhức cơ, mệt mỏi và ho khan. Cúm thường kéo dài 5-7 ngày, nhưng có thể nặng hơn ở người già, trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai.

Cúm mùa có khả năng gây ra dịch bệnh quy mô lớn hàng năm do virus thường xuyên biến đổi kháng nguyên H và N, tạo ra các chủng mới. Vì vậy, miễn dịch sau nhiễm hoặc tiêm vaccine chỉ kéo dài trong thời gian ngắn.

Bên cạnh triệu chứng mệt mỏi và sốt cao, cúm còn có thể dẫn đến biến chứng viêm phổi, suy hô hấp, viêm cơ tim nếu không được điều trị kịp thời. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo người dân nên tiêm vaccine cúm định kỳ hàng năm, đặc biệt là nhóm nguy cơ cao.

Tại TP.HCM, nhiều bệnh viện ghi nhận lượng người đến tiêm ngừa cúm tăng đáng kể trong tháng 10 và 11, thời điểm dịch bệnh hô hấp có xu hướng gia tăng.

Đồng nhiễm làm bệnh nặng hơn

PGS Đỗ Văn Dũng cảnh báo nhiều bệnh nhân hiện nay mắc đồng nhiễm nhiều virus hô hấp cùng lúc, ví dụ vừa có RSV vừa có Rhinovirus, hoặc nhiễm cúm kết hợp với vi khuẩn. Khi đó, niêm mạc hô hấp bị tổn thương nặng hơn, phản ứng viêm tăng mạnh, khiến bệnh diễn tiến phức tạp và thời gian hồi phục kéo dài.

Tình trạng này thường gặp ở trẻ nhỏ, người cao tuổi hoặc bệnh nhân có bệnh nền. Đồng nhiễm khiến điều trị khó hơn, nguy cơ nhập viện và biến chứng cũng cao hơn.

Theo PGS Dũng, để phòng ngừa bệnh hô hấp do ba loại virus này, người dân cần chú ý bảo vệ sức khỏe toàn diện trong giai đoạn thời tiết thay đổi

Giữ ấm cơ thể, nhất là vùng cổ, ngực và bàn chân khi trời mưa lạnh.
Ăn uống đủ chất, ngủ đủ giấc, tránh thức khuya để duy trì sức đề kháng.
Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
Đeo khẩu trang nơi đông người, che miệng khi ho hoặc hắt hơi.
Tránh tiếp xúc gần với người có triệu chứng ho, sốt, sổ mũi.
Tiêm vaccine cúm định kỳ mỗi năm.

PGS Đỗ Văn Dũng khẳng định chúng ta không thể loại bỏ hoàn toàn các virus hô hấp vì chúng lưu hành quanh năm. Nhưng nếu mỗi người tuân thủ tốt các biện pháp phòng bệnh, giữ vệ sinh cá nhân và tiêm ngừa đầy đủ, nguy cơ lây lan và biến chứng sẽ giảm rõ rệt.

Nguyễn Thuận