Rút ngắn quy trình IPO, thị trường chứng khoán sắp đón 'hàng khủng'

Một trong những ưu tiên hàng đầu của cơ quan quản lý là đơn giản hóa và rút ngắn quy trình IPO gắn với niêm yết.

Bệ đỡ IPO

Thị trường chứng khoán vừa chứng kiến sự kiện nổi bật khi Công ty Chứng khoán Techcom Securities (TCBS) chính thức niêm yết thành công trên sàn giao dịch, với giá trị vốn hóa tăng thêm hàng tỉ USD. Điều này đang tạo ra một động lực to lớn, hấp dẫn nhiều công ty giàu tiềm năng khác cân nhắc lộ trình lên sàn trong thời gian tới.

Các quyết định đầu tư được đưa ra dựa trên phân tích thị trường và cổ phiếu. Ảnh minh họa Ai

Bà Nguyễn Hoài Thu, Tổng giám đốc Khối Đầu tư chứng khoán Tập đoàn VinaCapital cho biết, thị trường chứng khoán Việt Nam đang tập trung tháo gỡ vướng mắc cho các công ty thuộc lĩnh vực FDI. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã đề cập trong nhiều hội nghị về việc sẽ xem xét thay đổi luật lệ để giúp các doanh nghiệp FDI có thể tiếp cận thị trường IPO cũng như niêm yết cổ phiếu một cách dễ dàng hơn.

Nỗ lực này nhằm gia tăng tính đa dạng hóa ngành nghề và số lượng công ty, từ đó tăng chiều sâu cho thị trường chứng khoán. Hiện tại, các nhà đầu tư nước ngoài khi quan sát thường nhận định rằng thị trường Việt Nam còn quá nông.

Cụ thể, ngành ngân hàng và ngành bất động sản chiếm tới 60% tổng vốn hóa thị trường. Điều này không phản ánh đúng mức độ đa dạng và tiềm năng của toàn bộ nền kinh tế Việt Nam.

Trong bối cảnh đó, các cơ quan quản lý nhà nước đang thể hiện sự quyết liệt trong việc cải cách thủ tục. Những thay đổi chính sách đột phá, điển hình là Nghị định 245/2025 đã tạo ra một hành lang pháp lý thông thoáng chưa từng có.

Trước đây, sau khi IPO (chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng) hoàn tất, các doanh nghiệp thường phải mất thời gian để soát xét báo cáo tài chính, với quy trình nhanh nhất cũng kéo dài từ 3 - 6 tháng. Tuy nhiên, theo các quy định mới của Nghị định 245, thời gian này đã được rút ngắn đáng kể, chỉ còn khoảng 30 ngày.

Mục tiêu không chỉ là giảm bớt gánh nặng hành chính, mà còn là tạo động lực mạnh mẽ để các doanh nghiệp nhanh chóng tiếp cận nguồn vốn khổng lồ trên thị trường, từ đó gia tăng tính đa dạng và chiều sâu cho toàn bộ nền kinh tế chứng khoán. Đây là tín hiệu rõ ràng cho thấy Việt Nam đang quyết tâm kiến tạo một môi trường huy động vốn hiệu quả, minh bạch và cạnh tranh toàn cầu.

Bà Nguyễn Hoài Thu nhận định: “Điều này tạo động lực kép, khuyến khích các doanh nghiệp phát hành cổ phiếu gắn với niêm yết trên thị trường chứng khoán để huy động vốn phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh của mình”.

Những đột phá

Bà Phạm Thị Thùy Linh, Trưởng Ban phát triển thị trường chứng khoán (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước) cho biết, trong thời gian gần đây, thị trường đã đón nhận một loạt tin vui, bao gồm việc FTSE Russell đánh giá nâng hạng thị trường trong kỳ tháng 10 vừa qua.

Đồng thời, nhiều quyết định quan trọng được Thủ tướng phê duyệt, như Chiến lược phát triển về nâng hạng thị trường chứng khoán đến năm 2030, Quyết định của Bộ trưởng Bộ Tài chính về tái cơ cấu nhà đầu tư và phát triển ngành quỹ, và Quyết định của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước về công tác tuyên truyền và đào tạo nhà đầu tư.

“Với một loạt những chính sách lớn như vậy, chúng tôi nhận thấy rằng khối lượng công việc cần làm để thực hiện các nội dung này từ nay đến năm 2030 là rất lớn. Việc được đánh giá nâng hạng vừa rồi chỉ là bước khởi đầu, bởi lẽ khi nhà đầu tư nước ngoài tham gia, không chỉ cơ quan quản lý và các thành viên thị trường, mà ngay cả các nhà đầu tư cũng phải hướng tới các chuẩn mực quốc tế để chúng ta có thể hòa nhập”, bà Linh chia sẻ.

Theo bà Linh, trong thời gian tới, sẽ có một văn bản quan trọng liên quan đến việc sửa đổi quy định cho phép nhà đầu tư nước ngoài được đặt lệnh thông qua các công ty môi giới toàn cầu. Đây là một thông lệ quốc tế mà các tổ chức đang yêu cầu Việt Nam thực hiện trước kỳ đánh giá vào tháng 3-2026 của FTSE Russell.

Đồng thời, sẽ triển khai một văn bản cấp Nghị định của Chính phủ để quy định các điều kiện liên quan đến việc các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo (startup) được lên niêm yết và đăng ký giao dịch trên sàn chứng khoán.

Các doanh nghiệp khởi nghiệp có những đặc điểm riêng biệt và khác biệt rõ rệt so với các công ty đã niêm yết thông thường. Do đó, cần phải có những chính sách phù hợp với loại hình này để họ có thể tiếp cận sàn giao dịch và thu hút vốn như các doanh nghiệp khác.

Ví dụ, trong giai đoạn đầu, các startup thường có doanh thu lớn nhưng đồng thời chi phí đầu tư cho phát triển công nghệ cũng rất cao. Vì vậy, nếu áp dụng các chỉ tiêu về lợi nhuận nghiêm ngặt như đối với các tổ chức đã niêm yết, các doanh nghiệp này sẽ rất khó đáp ứng điều kiện lên sàn. Nghị định mới sẽ giải quyết những vấn đề này để tạo điều kiện thuận lợi cho họ.

Theo ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch Hội đồng Thành viên Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC), hiện Việt Nam đang tập trung vào việc tháo gỡ nhiều nút thắt và xây dựng các nền tảng quan trọng để đưa thị trường chứng khoán phát triển lên một tầm cao mới.

Chẳng hạn, đã tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn cho doanh nghiệp trong việc IPO và gắn kết ngay với niêm yết. Hoạt động này đã được thí điểm thành công và đang được nhân rộng. Đồng thời, đang có hướng tháo gỡ để thu hút các doanh nghiệp FDI lên niêm yết trên sàn chứng khoán, một mảng thị trường đã bị bỏ trống trong nhiều năm.

“Thực trạng cho thấy, thị trường chứng khoán đã quá lâu chỉ xoay quanh một số nhóm cổ phiếu truyền thống, dẫn đến tình trạng pha loãng nguồn cung hiện có mà lại thiếu vắng các hàng hóa mới đủ sức giữ chân và thu hút dòng vốn từ nhà đầu tư nước ngoài. Trong những năm gần đây, thị trường chỉ có sự hiện diện nổi bật của một vài cổ phiếu vốn hóa lớn quen thuộc.

Tuy nhiên, các nguồn cung chất lượng cao tiềm năng lại bị đình trệ như các doanh nghiệp Nhà nước có nhu cầu thoái vốn thì chưa kịp thực hiện. Các tập đoàn tư nhân lớn có tiềm lực cần IPO chưa lên sàn. Các doanh nghiệp Nhà nước hoạt động hiệu quả cần cổ phần hóa cũng chưa tiến hành. Tất cả những nút thắt cung cầu này hiện đang được cơ quan quản lý tập trung tháo gỡ.

Kỳ vọng lớn nhất là sau khi các vướng mắc về chính sách và nền tảng công nghệ được giải quyết, các nhà đầu tư cá nhân và các định chế đầu tư sẽ đồng loạt giải ngân vốn để kích hoạt một chu kỳ tăng trưởng mới cho thị trường”, ông Sơn nói.

PHƯƠNG MINH