Siết chặt an toàn tài chính, định hướng lại chiến lược hoạt động công ty chứng khoán
Quy định sửa đổi sẽ định hướng các công ty chứng khoán tập trung vào hoạt động cốt lõi như cho vay ký quỹ, kinh doanh trái phiếu và các giấy tờ có giá khác, đồng thời hạn chế các nghiệp vụ không phải là hoạt động kinh doanh chính.
Cuối tháng 10 vừa qua, Bộ Tài chính đã công bố sửa đổi các yêu cầu về tỷ lệ an toàn tài chính đối với các công ty chứng khoán. Thông tư số 102/2025/TT-BTC sửa đổi quy định an toàn tài chính đối với tổ chức kinh doanh chứng khoán sẽ có hiệu lực từ ngày 15/12/2025.
Mặc dù tỷ lệ an toàn tài chính (Tỷ lệ vốn khả dụng trên tài sản có trọng số rủi ro) tối thiểu ở mức 180% vẫn giữ nguyên, khung quy định mới đã đưa ra hệ số rủi ro cao hơn đáng kể đối với các nhóm tài sản chính — bao gồm trái phiếu doanh nghiệp, các khoản phải thu và phần vốn góp. Giá trị các khoản đầu tư mất khả năng thanh toán phải được trừ đi khỏi vốn khả dụng của công ty chứng khoán.
VIS Rating nhận định, những thay đổi này mang lại tác động tích cực đối với năng lực tín nhiệm toàn ngành. Các quy định sửa đổi được thiết kế nhằm định hướng tăng trưởng vào các hoạt động kinh doanh an toàn hơn, hạn chế các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro cao và giảm thiểu rủi ro tập trung. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng trưởng kinh doanh thận trọng và quản trị rủi ro chặt chẽ, đặc biệt trong bối cảnh tâm lý nhà đầu tư lạc quan và sự tăng trưởng nhanh chóng của ngành.
Đơn vị xếp hạng tín nhiệm này cho biết, từ năm 2020 đến 9 tháng đầu năm 2025, tổng tài sản của 30 công ty chứng khoán lớn nhất ngành có tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) đạt 34%. Nhiều công ty - thường là các công ty liên kết với ngân hàng tư nhân - đã tích cực cung cấp vốn cho các doanh nghiệp lớn, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản và năng lượng tái tạo, thông qua cho vay trực tiếp, đầu tư trái phiếu và cho vay ký quỹ. Tuy nhiên, những vướng mắc pháp lý gần đây và tình trạng chậm trả trái phiếu của một số doanh nghiệp lớn đã làm gia tăng rủi ro tín dụng.
Các ngân hàng ngày càng phụ thuộc vào công ty chứng khoán liên kết để tăng trưởng lợi nhuận cũng sẽ làm gia tăng rủi ro lan truyền trong hệ thống. Việc đẩy mạnh các dịch vụ chứng khoán làm tăng tín dụng tập trung vào các doanh nghiệp lớn cho các ngân hàng, tăng khả năng dễ bị tổn thương và rủi ro tín dụng liên quan đến khách hàng lớn. Trong 3 năm qua, thị phần của các công ty chứng khoán liên kết với ngân hàng tư nhân đã tăng đáng kể, nhờ vào các đợt tăng vốn lớn.
Phần lớn các công ty có tỷ lệ An toàn tài chính vượt mức tối thiểu 180% tại 6 tháng 2025
Mặc dù các quy định an toàn tài chính đang được siết chặt, VIS Rating vẫn cho rằng việc tác động ngắn hạn đến tăng trưởng kinh doanh đến nhiều công ty chứng khoán sẽ không lớn. Phần lớn các công ty chứng khoán duy trì tỷ lệ an toàn tài chính cao hơn nhiều so với ngưỡng 180%.
Các công ty tập trung vào cho vay ký quỹ (ví dụ như MBS) và tự doanh cổ phiếu có thanh khoản cao như SHS vẫn có vị thế tốt, với tỷ lệ an toàn tài chính dao động từ 550% đến 650% trong 6 tháng 2025. Trong khi đó, các công ty nắm giữ nhiều trái phiếu doanh nghiệp như VNDirect, TPS đang tích cực tăng vốn để nâng cao khả năng hấp thụ tổn thất và hỗ trợ đà tăng trưởng.
Do đó, đơn vị xếp hạng tín nhiệm này kỳ vọng quy định sửa đổi sẽ định hướng các công ty chứng khoán tập trung vào hoạt động cốt lõi như cho vay ký quỹ, kinh doanh trái phiếu và các giấy tờ có giá khác, đồng thời hạn chế các nghiệp vụ không phải là hoạt động kinh doanh chính như phải thu Hợp đồng hợp tác kinh doanh (BCC).
Một số công ty có lượng lớn phải thu BCC, thường gắn với cho vay các doanh nghiệp có dòng tiền yếu, đòn bẩy cao và lịch sử chậm trả trái phiếu - gây rủi ro tổn thất tín dụng cao.
Đồng thời, quy định cũng sẽ giúp giảm thiểu rủi ro tập trung khi tăng thêm tối đa 30% trọng số rủi ro đối với các khoản góp vốn vào công ty trách nhiệm hữu hạn khi tổng mức đầu tư vào một tổ chức vượt quá 25% vốn chủ sở hữu của công ty chứng khoán. Điều này đã mở rộng phạm vi so với trước đây, vốn chỉ áp dụng cho đầu tư cổ phần và đầu tư trái phiếu.
Bên cạnh đó, quy định mới cũng đã đưa xếp hạng tín nhiệm từ các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế hoặc trong nước làm cơ sở xác định hệ số rủi ro đối với đầu tư trái phiếu doanh nghiệp. Điều này phù hợp với Luật Chứng khoán 2024, vốn yêu cầu xếp hạng tín nhiệm cho phát hành trái phiếu và tạo điều kiện minh bạch hơn trong việc phân hóa rủi ro, đặc biệt đối với các công ty chuyên về đầu tư và phân phối trái phiếu, VIS Rating nhận định.
