'Sứ mệnh' của Kiểm toán nhà nước trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí

KTNN đóng góp tích cực, hiệu quả trong công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Ảnh TL

Hoạt động kiểm toán phát hiện nhiều sai phạm trong quản lý, sử dụng nguồn lực công

KTNN được thành lập năm 1994, qua hơn 30 năm xây dựng và phát triển, thông qua hoạt động kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, KTNN đã đóng góp rất tích cực, hiệu quả vào công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí.

Cụ thể, KTNN đã phát hiện và kiến nghị xử lý tài chính trên 740 nghìn tỷ đồng, chuyển hơn 40 vụ việc sang cơ quan cảnh sát điều tra để xử lý theo quy định. Thông qua hoạt động kiểm toán, KTNN đã cung cấp nhiều thông tin hữu ích cho Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương để giải quyết các tồn tại, vướng mắc, các điểm nghẽn kéo dài đối với nhiều dự án quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm, dự án có dấu hiệu lãng phí.

Trong những năm gần đây, KTNN đã xây dựng kế hoạch kiểm toán khoa học, hiệu quả, có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào các vấn đề nóng được dư luận xã hội quan tâm, các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, lãng phí, tiêu cực (quản lý, sử dụng đất đai, môi trường, tài nguyên, khoáng sản), các dự án sử dụng vốn không hiệu quả hoặc lãng phí, chậm tiến độ, chậm đưa vào sử dụng; chậm triển khai... Đồng thời, KTNN đẩy mạnh loại hình kiểm toán hoạt động, kiểm toán chuyên đề gắn với các lĩnh vực, hoạt động cụ thể, quan trọng của nền kinh tế - xã hội; chú trọng ngay từ khâu tiền kiểm, như: kiểm toán về dự toán ngân sách, phân bổ ngân sách nhà nước (NSNN), thẩm định chủ trương đầu tư, dự án quan trọng quốc gia...

Chia sẻ tại Tọa đàm trao đổi kinh nghiệm giữa Tòa Thẩm kế Tây Ban Nha và KTNN về chủ đề “Vai trò của Cơ quan kiểm toán tối cao trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí” trong khuôn khổ buổi làm việc giữa hai cơ quan mới diễn ra tại Madrid, Tây Ban Nha, Vụ trưởng Vụ Chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán Nguyễn Lương Thuyết cho biết, kết quả công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí của KTNN trong những năm gần đây thể hiện trên một số nội dung chủ yếu.

Về quản lý, sử dụng chi NSNN, qua kiểm toán cho thấy, việc quản lý, sử dụng chi NSNN còn có nhiều hạn chế, tồn tại gây lãng phí nguồn lực NSNN hoặc tiềm ẩn nguy cơ thất thoát, lãng phí NSNN như: Việc phân bổ dự toán chi còn chậm, phân bổ chi thường xuyên, bố trí vốn đầu tư không sát thực tế, còn dàn trải hoặc phân bổ vượt định mức, chưa đủ điều kiện theo quy định; quyết toán chi vượt chế độ, tiêu chuẩn, không đúng mục đích, sai sót về thiết kế, khối lượng nghiệm thu; giải ngân thấp; nhiều công trình, dự án chậm triển khai, tiến độ kéo dài, chậm đưa vào sử dụng.

Đối với quản lý, mua sắm và sử dụng tài sản công, qua kết quả kiểm toán cho thấy, một số đơn vị vẫn để xảy ra tình trạng mua sắm, trang bị xe ô tô vượt quá định mức, tiêu chuẩn quy định gây lãng phí ngân sách, làm phát sinh thêm chi phí vận hành, bảo dưỡng không cần thiết.

Bên cạnh đó, kết quả kiểm toán cũng chỉ rõ tình trạng sử dụng đất đai, trụ sở làm việc, tài sản nhà nước chưa đúng mục đích, thiếu hiệu quả, hoặc để bị lấn chiếm, tranh chấp kéo dài chưa được xử lý dứt điểm. Nhiều cơ quan, đơn vị chưa sử dụng hết diện tích đất được giao, hoặc sử dụng đất vào mục đích khác, cho thuê, mượn không đúng quy định, hoặc liên doanh, liên kết sai thẩm quyền, không báo cáo cơ quan chủ quản, gây thất thoát tài sản công. Tại một số địa phương, tình trạng xây dựng trụ sở làm việc, hội trường, nhà khách vượt tiêu chuẩn, không phù hợp nhu cầu sử dụng thực tế vẫn còn diễn ra, làm phát sinh lãng phí đầu tư và chi phí duy trì vận hành.

Hiệu quả sử dụng tài sản công tại nhiều cơ quan, đơn vị còn thấp, một số khu nhà, trụ sở không sử dụng, xuống cấp, hoặc khai thác không đúng công năng, trong khi NSNN vẫn phải chi cho công tác duy tu, bảo trì hằng năm. Việc quản lý tài sản nhà, đất công chưa thực sự chặt chẽ, thiếu cập nhật đầy đủ, kịp thời về biến động tài sản, dẫn đến thất thoát, lãng phí và tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tiêu cực.

Đối với lĩnh vực khai thác tài nguyên, khoáng sản, kết quả kiểm toán phát hiện còn tình trạng cấp giấy phép thăm dò, khai thác tài nguyên, khoáng sản không đúng quy định (không phù hợp với quy hoạch, kế hoạch, quy trình đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt), không đúng thẩm quyền, không đúng đối tượng, chồng lấn; không thực hiện phân loại, xử lý, tái chế chất thải theo quy định của pháp luật dẫn đến khai thác tràn lan, không quản lý được gây lãng phí nguồn lực; tính tiền cấp quyền khai thác tài nguyên, khoáng sản không đúng quy định dẫn tới lãng phí, thất thoát tài nguyên và NSNN; khai thác vượt trữ lượng được cấp phép, vượt công suất được cấp phép; khai thác không đúng phạm vi, ranh giới theo giấy phép được cấp…

Ngoài ra, kết quả kiểm toán đã chỉ rõ các vấn đề lãng phí còn xuất phát từ các cơ chế, chính sách thiếu nhất quán, không theo kịp yêu cầu phát triển. Trên cơ sở đó, KTNN đã kiến nghị rà soát, bổ sung nhiều định mức kinh tế - kỹ thuật không còn phù hợp với thực tiễn; kiến nghị hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính trong đơn vị hành chính, đơn vị sự nghiệp công… Trong hơn 30 năm qua, KTNN đã kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ hơn 2.200 văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quản lý không phù hợp.

KTNN chú trọng phát hiện những bất cập, "lỗ hổng" về cơ chế, chính sách dẫn đến những thất thoát, lãng phí. Ảnh TL

Tiếp tục phát huy vai trò trong phòng chống tham nhũng, lãng phí

Từ thực tế kết quả công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí thông qua hoạt động kiểm toán thời gian qua, Vụ trưởng Nguyễn Lương Thuyết cho biết, trong thời gian tới, để tiếp tục thực hiện tốt vai trò phòng, chống tham nhũng, lãng phí, KTNN sẽ chú trọng tập trung thực hiện tốt một số nội dung trọng tâm.

Một là, thông qua hoạt động kiểm toán chú trọng kiến nghị hoàn thiện hệ thống các quy định pháp luật về quản lý nguồn lực quốc gia. Song song với đó, ngành Kiểm toán cũng sẽ đẩy mạnh hoàn thiện các quy định pháp lý về tổ chức hoạt động của cơ quan KTNN để phối hợp có hiệu quả với các cơ quan chức năng thực hiện tốt công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí.

Hai là, tiếp tục tập trung kiểm toán những lĩnh vực nhạy cảm, vấn đề được xã hội quan tâm, dễ phát sinh tham nhũng, lãng phí như: Quản lý đất đai, tài nguyên, khoáng sản, môi trường, hệ thống định mức, đơn giá xây dựng cơ bản, các dự án giao thông, thủy lợi…; phát hiện kịp thời các dấu hiệu tham nhũng, lãng phí để kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền, các cơ quan chức năng thực hiện điều tra và xử lý theo quy định của pháp luật.

Đồng thời, tăng cường đánh giá hiệu lực, hiệu quả cơ chế, chính sách; chú trọng phát hiện các bất cập trong cơ chế, chính sách, quy định pháp luật để kiến nghị với cấp có thẩm quyền hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật đảm bảo chặt chẽ, tăng cường kỷ luật, kỷ cương, thượng tôn pháp luật.

Ba là, đổi mới phương thức tiếp cận, lựa chọn, thực hiện kiểm toán; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, ứng dụng công nghệ cao vào hoạt động kiểm toán, đặc biệt là ứng dụng nền tảng dữ liệu lớn (Big data) và trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc phân tích, đánh giá và phát hiện các gian lận, tham nhũng, lãng phí.

Bốn là, tăng cường hội nhập quốc tế, nghiên cứu và vận dụng linh hoạt Chuẩn mực kiểm toán, thông lệ tốt của các cơ quan kiểm toán tối cao, phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam, đặc biệt là các kinh nghiệm phát hiện gian lận phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tăng cường tính minh bạch, liêm chính công và quản trị tốt./.

TUẤN MINH