Sửa đổi Luật Thuế giá trị gia tăng: Không tạo kẽ hở, gây thất thu cho ngân sách

Giải quyết ngay các vấn đề cấp bách

Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng do Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày nêu rõ, việc ban hành dự án Luật nhằm hoàn thiện quy định về chính sách thuế giá trị gia tăng đối với nông sản, thức ăn chăn nuôi, điều kiện hoàn thuế giá trị gia tăng để tháo gỡ “điểm nghẽn”, giải quyết ngay vấn đề cấp bách, vướng mắc, bất cập phát sinh từ thực tiễn. Từ đó, khuyến khích, tạo động lực phát triển cho doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế.

Quốc hội lắng nghe và thảo luận các vấn đề liên quan đến dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng

Theo đó, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung nội dung quy định về chính sách thuế giá trị gia tăng đối với sản phẩm nông sản, thức ăn chăn nuôi, khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào và điều kiện hoàn thuế tại khoản 1 Điều 5, khoản 5 Điều 9, Điều 14 và khoản 9 Điều 15 Luật Thuế giá trị gia tăng số 48/2024/QH15. Cụ thể, để tiếp tục hỗ trợ, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã trong hoạt động kinh doanh sản phẩm nông nghiệp, hỗ trợ bà con nông dân trong việc tiêu thụ sản phẩm, Chính phủ trình bổ sung vào khoản 1 Điều 5 về đối tượng không chịu thuế (nội dung này trước đây quy định tại khoản 1 Điều 1 Luật số 106/2016/QH13 và đã bị bãi bỏ tại Luật Thuế giá trị gia tăng số 48/2024/QH15) và bổ sung 1 khoản (khoản 3a) tại Điều 14 về khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào của Luật Thuế giá trị gia tăng số 48/2024/QH15.

Tuy nhiên, thảo luận tại tổ về dự án Luật này, một số ý kiến cũng băn khoăn về việc Luật Thuế Giá trị gia tăng vừa được Quốc hội sửa đổi năm 2024 đến nay lại đề xuất sửa đổi, bổ sung. Từ góc độ cơ quan soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, ĐBQH tỉnh Điện Biên cho biết, Bộ Tài chính rất cầu thị và "chọn con đường khó" khi đề xuất Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế Giá trị gia tăng tại Kỳ họp này. Bởi nội dung này khi đưa ra thực tế ảnh hưởng đến tất cả các hoạt động thu mua nông, lâm sản, thủy sản ở tất cả các khu vực trên cả nước. Khi doanh nghiệp gặp khó khăn thì chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới người dân.

“Không phải đến bây giờ mới nhận diện ra những vướng mắc trên, khi sửa đổi Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2024, vấn đề này cũng đã được đặt ra nhưng chúng ta không mạnh dạn. Nếu không sửa ngay thì ảnh hưởng chính đến bà con nông dân, những người có thể nói là yếu thế trong bối cảnh lũ lụt, thiên tai như vừa qua”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng cũng cho biết, vừa qua Bộ Tài chính nhận được nhiều ý kiến của các tập đoàn, tổng công ty, các hiệp hội liên quan đến nông, lâm, thủy sản, cũng như từ Bộ Tư pháp về việc kê khai nộp thuế rõ ràng thuộc trách nhiệm của người bán, còn việc hoàn thuế là quyền lợi của người mua. Hai nội dung này cần phải rõ ràng, tách bạch. Còn theo quy định hiện nay, người mua muốn được hoàn thuế thì phải chứng minh được người bán đã có hóa đơn chứng từ. Việc bổ sung quy định yêu cầu bên bán đã kê khai nộp thuế giá trị gia tăng thì bên mua mới được hoàn thuế là không phù hợp với trách nhiệm giữa bên bán hàng và bên mua, vô hình trung gây khó khăn cho doanh nghiệp. Vì bên mua không thể xác minh hoặc không thể chứng minh được người bán đã kê khai nộp thuế chưa.

“Không phải chỉ lĩnh vực nông nghiệp, nhiều lĩnh vực khác cũng đang rơi vào tình trạng này… Do vậy, đề xuất sửa đổi lần này là để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các doanh nghiệp, cho người dân và bảo đảm sự công bằng, công khai…”, Bộ trưởng khẳng định.

Thêm cơ chế khuyến khích các doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế

Bảo đảm tính ổn định của chính sách

Bày tỏ nhất trí việc sửa đổi Luật để tháo gỡ những điểm nghẽn trong hoàn thuế và góp phần khắc phục hậu quả bão lụt, sớm khôi phục các hoạt động sản xuất, kinh doanh, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp, ĐBQH Lê Minh Nam (Cần Thơ) nhấn mạnh, đây là yêu cầu bức thiết xuất phát từ thực tiễn nên cần xem xét, tháo gỡ kịp thời. Tuy nhiên, Chính phủ lưu ý các vấn đề đã được cơ quan thẩm tra đặt ra và kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để tổ chức thực hiện theo đúng tinh thần của Luật Quản lý thuế, đảm bảo giảm thiểu những bất cập, rủi ro trong quá trình tổ chức thực hiện.

Tán thành với việc dự thảo mở rộng đối tượng không phải tính thuế giá trị gia tăng đối với sản phẩm nông - lâm - thủy sản chưa chế biến khi doanh nghiệp, hợp tác xã bán cho nhau, ĐBQH Ma Thị Thúy (Tuyên Quang) cho rằng, đây là bước đi phù hợp nhằm giảm chi phí trung gian, tháo gỡ vướng mắc trong khấu trừ - kê khai. Tuy nhiên, khái niệm “sơ chế thông thường” vẫn tiếp tục không được định nghĩa rõ ràng trong sửa đổi, bổ sung Luật Thuế giá trị gia tăng lần này. Trong khi đây chính là điểm gây tranh cãi suốt nhiều năm, dẫn tới tình trạng cùng một loại hàng hóa nhưng mỗi địa phương áp dụng một cách; doanh nghiệp luôn trong trạng thái vừa kê khai vừa lo rủi ro bị ấn định thuế. Việc giao Bộ Tài chính quy định chi tiết mà không có nguyên tắc cụ thể trong luật dễ dẫn tới cách hiểu tùy nghi, thậm chí mở rộng hoặc thu hẹp đối tượng một cách hành chính. Do vậy, phải quy định nguyên tắc ngay trong luật, tối thiểu xác định các tiêu chí nhận diện sản phẩm chưa chế biến nhằm bảo đảm tính ổn định của chính sách.

Ngoài ra, nhiều ý kiến cho rằng vướng mắc cơ bản hiện nay vẫn xuất phát từ tình trạng chậm trễ trong hoàn thuế giá trị gia tăng. Vì vậy, cần xem xét, đánh giá kỹ lưỡng từng nội dung kiến nghị cụ thể của doanh nghiệp, trên cơ sở đó phân định rõ nội dung nào cần thiết phải sửa đổi trong Luật, nội dung nào thuộc khâu tổ chức thực hiện và cần điều chỉnh ở các văn bản dưới Luật. Việc sửa đổi không thể quá thiên về mục tiêu tạo thuận lợi cho doanh nghiệp mà lại tạo kẽ hở, gây thất thu cho ngân sách và không bảo đảm Quy định số 178-QĐ/TW về kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật.

ĐBQH Ma Thị Thúy cho rằng, việc Chính phủ đề xuất bỏ nội dung quy định về một trong những điều kiện để được hoàn thuế là: “Người bán đã kê khai, nộp thuế giá trị gia tăng đối với hóa đơn đã xuất cho cơ sở kinh doanh đề nghị hoàn thuế” nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính là đúng hướng, nhưng phải song hành với nâng cao năng lực giám sát điện tử. “Nếu không, chúng ta vô tình tạo “khoảng trống” cho hành vi hợp thức hóa hóa đơn và nghiễm nhiên mở rộng đường cho gian lận khấu trừ, hoàn thuế”, đại biểu nhấn mạnh.

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho rằng, không nên bỏ quy định trên nhằm bảo đảm yêu cầu phòng ngừa tiêu cực, gian lận trong hoàn thuế giá trị gia tăng. Đồng thời, ông đề nghị Chính phủ sớm có các biện pháp tháo gỡ vướng mắc về hoàn thuế đối với các doanh nghiệp tuân thủ tốt bằng những phương án khác phù hợp hơn. Theo kiến nghị của cộng đồng doanh nghiệp, việc cho phép hoàn thuế sớm, không phải chờ người bán hoàn tất việc kê khai, nộp thuế sẽ giúp tháo gỡ khó khăn về dòng tiền, giảm rủi ro không được hoàn thuế do doanh nghiệp không có công cụ kiểm soát tình trạng tuân thủ thuế của người bán tại thời điểm lập hồ sơ, đồng thời tránh việc doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm thay cho người bán.

“Trước mắt, có thể sửa đổi quy định dưới luật về kỳ tính, nộp thuế để giải quyết sự bất hợp lý, lệch pha trong thời gian kê khai nộp thuế và hoàn thuế của các doanh nghiệp. Đồng thời, cần tạo cơ chế để doanh nghiệp có thể tra cứu thông tin về tình trạng tuân thủ thuế của bên bán. Về lâu dài, cần thúc đẩy lộ trình thực hiện hoàn thuế tự động cho các doanh nghiệp có lịch sử tuân thủ tốt, không có rủi ro như đang được dự kiến trong dự thảo Luật Quản lý thuế”, ông Phan Văn Mãi kiến nghị.

Hương Giang