Sửa Luật Đầu tư: Tạo đột phá cho môi trường kinh doanh

Các đại biểu thảo luận tại Tổ chiều 11/11. Ảnh: VPQH

Minh bạch hóa điều kiện đầu tư kinh doanh và ưu đãi đặc biệt

Chiều 11/11, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại Tổ về Dự án Luật Đầu tư (sửa đổi). Qua thảo luận, các đại biểu đánh giá cao Dự thảo Luật lần này có nhiều điểm mới quan trọng như: thu hẹp phạm vi dự án thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư, đẩy mạnh phân cấp, hậu kiểm, cắt giảm điều kiện kinh doanh và bổ sung quy định về ưu đãi đặc biệt cũng như thiết lập cơ sở dữ liệu quốc gia về đầu tư.

Cơ bản đồng tình với định hướng cắt giảm ngành nghề kinh doanh có điều kiện tại Dự thảo Luật, song đại biểu Sùng A Lềnh (Lào Cai) - cho rằng quy định hiện nay chưa làm rõ các hình thức thể hiện điều kiện như: giấy phép, chứng chỉ, vốn, tiêu chuẩn, năng lực. Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung khoản quy định rõ về hình thức thể hiện điều kiện đầu tư kinh doanh. Đồng thời, Chính phủ khi ban hành Nghị định phải kèm theo báo cáo đánh giá tác động và mức độ rủi ro công cộng, đảm bảo tính khách quan, minh bạch khi rà soát và cắt giảm ngành nghề.

Liên quan tới ưu đãi và hỗ trợ đầu tư đặc biệt, đại biểu Sùng A Lềnh chỉ ra, Dự thảo có quy định về chính sách ưu đãi và hỗ trợ đầu tư đặc biệt nhưng chưa có cơ chế đánh giá, giám sát, công khai, hiệu quả thực hiện ưu đãi. Vì vậy, Ban soạn thảo cần bổ sung một khoản quy định về cơ chế đánh giá định kỳ hiệu quả của chính sách ưu đãi đầu tư. Trường hợp dự án không đạt mục tiêu, chậm triển khai hoặc vi phạm các điều kiện, cơ quan có thẩm quyền cần quyết định thu hồi, điều chỉnh hoặc chấm dứt ưu đãi.

Kết quả đánh giá phải được công khai nhằm tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và đảm bảo nguồn lực ưu đãi được sử dụng hiệu quả, đúng mục tiêu.

Đại biểu Sùng A Lềnh phát biểu thảo luận. Ảnh: N. HÙNG

Một trong những điểm mới là Dự thảo Luật đã dành ưu đãi, hỗ trợ đầu tư đặc biệt cho các dự án công nghệ, đổi mới sáng tạo quy mô lớn. Tuy nhiên, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) - cho rằng, Dự thảo đặt ra ngưỡng quy mô vốn rất cao so với năng lực của đa số doanh nghiệp Việt Nam. Ngưỡng này thực tế chỉ các tập đoàn rất lớn hoặc doanh nghiệp FDI mới đạt yêu cầu.

Trong khi đó, nhiều startup, doanh nghiệp công nghệ trong nước dù sáng tạo nhưng vốn nhỏ sẽ không được hưởng ưu đãi này, dẫn đến thiệt thòi cho đầu tư tư nhân trong nước - nhóm mà luật hướng tới hỗ trợ.

Do đó, đại biểu Hà Sỹ Đồng đề nghị Ban soạn thảo xem xét điều chỉnh tiêu chí định lượng ưu đãi đặc biệt linh hoạt hơn để khuyến khích đổi mới sáng tạo nội địa. Dự thảo cũng nên quy định Chính phủ có thể định kỳ rà soát, hạ chuẩn vốn cho ưu đãi đặc biệt đối với lĩnh vực đổi mới sáng tạo mới nổi. Điều này bảo đảm ưu đãi không chỉ tập trung vào “đại dự án”, mà còn tiếp sức cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, startup đổi mới sáng tạo.

Các đại biểu cũng đồng tình việc thu hẹp phạm vi các dự án phải chấp thuận chủ trương đầu tư. Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn (Lai Châu) đề nghị cân nhắc thận trọng về việc phân cấp cho Chính phủ/Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư đối với các dự án có cơ chế đặc thù.

Theo đại biểu, những dự án có cơ chế chính sách đặc thù vẫn phải Quốc hội quyết định nhưng nội dung báo cáo Quốc hội có thể đơn giản hóa, chỉ xin ý kiến Quốc hội về những chính sách đặc thù, chứ không quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư đối với cả dự án. Sau khi Quốc hội chấp thuận chính sách đặc thù, Thủ tướng Chính phủ có thể thực hiện quyền chấp thuận chủ trương đầu tư theo phân cấp.

Tăng cường hậu kiểm

Về ngành nghề kinh doanh có điều kiện, các đại biểu đề nghị cần quy định cụ thể vấn đề này nhằm tránh tình trạng nhũng nhiễu, cắt giảm thủ tục cho nhà đầu tư.

Theo đại biểu Nguyễn Văn Quân, (TP. Cần Thơ) Dự thảo Luật nên thiết kế theo hướng công bố điều kiện kinh doanh, hoặc nghị định phải cụ thể vấn đề này. Theo đó, Nhà nước, Chính phủ công bố điều kiện kinh doanh, điều kiện đầu tư để doanh nghiệp chỉ cần đăng ký và có cam kết gửi cơ quan có thẩm quyền là đủ, không phải xin phép, cấp phép.

Đại biểu Nguyễn Văn Quân phát biểu thảo luận. Ảnh: VPQH

Đại biểu chỉ rõ, ưu điểm của việc này là bỏ được cơ chế xin - cho; tăng trách nhiệm của doanh nghiệp.

Cùng với đó, đại biểu đề nghị tăng cường hậu kiểm của các cơ quan chuyên môn, cơ quan quản lý nhà nước. Theo đại biểu, thực tế vừa qua, thủ tục cấp giấy đủ điều kiện kinh doanh mất nhiều thời gian, đầu vào cấp thủ tục rất chặt nhưng quá trình sản xuất kinh doanh, một số doanh nghiệp không chấp hành và không thực hiện theo giấy phép, không làm đúng tiêu chuẩn, tiêu chí mà giấy chứng nhận đủ điều kiện đã cấp.

“Vai trò hậu kiểm ở một số lĩnh vực vừa qua còn yếu, do đó, tôi mong Luật thiết kế theo hướng tăng cường hậu kiểm. Hậu kiểm là tối ưu, là hiệu quả nhất. Doanh nghiệp chỉ cần thông báo đáp ứng và cam kết đủ hết tiêu chuẩn, điều kiện là có thể đi vào hoạt động. Còn cơ quan nhà nước chỉ cần hậu kiểm" - đại biểu Quân nhấn mạnh.

Đồng tình quan điểm cần tăng hậu kiểm, đại biểu Tô Ái Vang - đề xuất: Trước khi dự án bắt đầu, cơ quan quản lý nhà nước tập trung xây dựng các quy định, tiêu chuẩn rõ ràng và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát trong và sau khi dự án đi vào hoạt động để bảo đảm tuân thủ pháp luật, chất lượng và an toàn.

Các Ban quản lý khu công nghiệp, khu kinh tế trong cấp phép, quản lý và giám sát các dự án đầu tư trên địa bàn tiến hành rà soát, bãi bỏ các điều kiện kinh doanh không cần thiết, không còn phù hợp để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Các điều kiện còn lại phải được công bố công khai minh bạch để nhà đầu tư dễ dàng tìm hiểu và tuân thủ.

Cùng với đó, đại biểu đề nghị xây dựng hệ thống thông tin quốc gia về đầu tư để kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan liên quan, giúp theo dõi, quản lý các dự án đầu tư trên phạm vi toàn quốc một cách hiệu quả, nhanh chóng. Đối với các dự án có quy mô lớn, có tác động đến môi trường, tác động đến quốc phòng an ninh hoặc sử dụng vốn ngân sách nhà nước lớn thì cần có cơ chế kiểm soát đặc biệt, thẩm định kỹ lưỡng (tiền kiểm) để tránh rủi ro, thất thoát.

"Áp dụng đồng bộ các cơ chế trên, đặc biệt là việc chuyển trọng tâm từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm" và phân cấp quản lý để đạt được mục tiêu vừa quản lý chặt chẽ rủi ro, vừa tạo môi trường đầu tư thông thoáng, nhưng lại giảm gánh nặng thủ tục hành chính cho doanh nghiệp là điều hết sức cần thiết trong điều kiện hiện nay" - đại biểu Tô Ái Vang nêu quan điểm.

Đ. KHOA