Vùng xứ Đoài, lễ hội đền Và được coi là lớn nhất. Cứ 3 năm dân địa phương tổ chức hội lớn (đại đám) một lần, vào các năm tí, mão, ngọ, dậu.
Đền Và còn gọi là Đông Cung, một trong 'Tứ trấn' cung lớn thờ thần núi Tản Viên, thuộc thôn Vân Gia, phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây. Từ nhiều năm qua, lễ hội Đền Và là một trong những lễ hội lớn và đông vui nhất xứ Đoài, đây được coi là cây cầu tâm linh bền vững, kết nối đông đảo Nhân dân đôi bờ Nam - Bắc sông Hồng.
Ngày 29/10 (tức ngày 15/9 Âm lịch), Ban tổ chức lễ hội Đền Và tổ chức hội Đả ngư rằm tháng 9 năm Quý Mão 2023.
Đền Và (còn gọi là Đông Cung) thuộc địa bàn thôn Vân Gia, phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây, là một trong tứ cung của xứ Đoài thờ Tản Viên Sơn Thánh - vị thần đứng đầu trong 'tứ bất tử' của tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Năm nay, lễ rước tại lễ hội Đền Và đã chính thức được diễn ra đúng ngày Rằm tháng Giêng với một đoạn rước vượt sông Hồng.
Đền Và hay còn gọi là Đông Cung, tọa lạc tại thôn Vân Gia, phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây (Hà Nội) là một trong 'tứ cung của xứ Đoài' thờ Tản Viên Sơn Thánh, vị thần đứng đầu trong 'Tứ bất tử' của tín ngưỡng dân gian. Lễ hội đền Và diễn ra hai lần trong năm, đó là lễ tháng Giêng, từ 14-17 tháng Giêng âm lịch và lễ hội Đả ngư diễn ra ngày 15/9 âm lịch.
Ngày 5/2, lễ rước kiệu Thánh từ Đền Và, thị xã Sơn Tây qua sông Hồng sang Đền Ngự Dội, huyện Vĩnh Tường (tỉnh Vĩnh Phúc) đã diễn ra, thu hút rất đông người dân và du khách tham dự.
Đúng ngày Rằm tháng Giêng hôm nay (5/2), lễ rước tại lễ hội Đền Và chính thức được diễn ra với một đoạn rước vượt sông Hồng.
Từ 10h đến 15h ngày 5/2/2023, giao thông thủy sông Hồng khu vực từ bến phà vượt sông của Lữ đoàn 249 tại Km233+00 (phường Phú Thịnh, TX Sơn Tây, Hà Nội) sang Đền Ngự Dội (xã Vĩnh Ninh, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc) tại khu vực Km236+000 bị hạn chế.
Hàng năm cứ vào dịp Tết đến Xuân về, du khách thập phương lại về Đền Và - nơi thờ Tản Viên Sơn Thánh, tọa lạc tại thôn Vân Gia, phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây để chiêm bái, tìm hiểu văn hóa tâm linh vốn có từ xa xưa của cha ông.
Chi cục Đường thủy nội địa khu vực I cho biết, ngày 5/2 (rằm tháng Giêng), một đoạn sông Hồng qua khu vực thị xã Sơn Tây (Hà Nội), huyện Vĩnh Tường (tỉnh Vĩnh Phúc) bị hạn chế để phục vụ Lễ hội rước kiệu của Lễ hội Đền Và (phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây, TP Hà Nội).
Ngày 5/2, giao thông thủy trên sông Hồng qua khu vực Tx. Sơn Tây, Hà Nội bị hạn chế để tổ chức Lễ hội Đền Và.
Lễ hội Đền Và - nét đẹp văn hóa tâm linh xứ Đoài, đặc biệt với tục 'chui kiệu' là một nét độc đáo trong lễ rước Thánh Tản Viên. Theo quan niệm dân gian, ai chui qua gầm kiệu người đó sẽ cầu được vạn sự như ý vì thế già, trẻ, gái, trai, nhất là những trẻ biếng ăn, chậm lớn, người già yếu, bệnh tật chui ngang qua gầm kiệu để cầu Thánh xin phúc lộc, mong mạnh khỏe, thông minh và may mắn.
'Dù ai đi lễ trăm miền, không bằng cầu lễ tháng Giêng Đền Và…'
Đến hẹn lại lên, đầu Xuân là thời điểm các lễ hội truyền thống của xứ Đoài (thị xã Sơn Tây, Hà Nội) được tổ chức. Một trong những lễ hội đặc sắc nhất phải kể đến là Lễ hội Đền Và.
Ủy ban nhân dân thị xã Sơn Tây thông tin, Xuân Quý Mão 2023 là năm chính hội Đền Và. Tâm điểm của lễ hội là lễ rước long ngai bài vị Tam vị Đức Thánh Tản từ thị xã Sơn Tây qua sông Hồng sang đền Ngự Dội. Ngoài ra, nhằm tưởng nhớ công đức vị anh hùng dân tộc Phùng Hưng - Bố Cái Đại Vương, thị xã Sơn Tây còn tổ chức kỷ niệm 1225 năm ngày giỗ với nhiều hoạt động văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc.
Thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho thấy, trên cả nước hiện có hơn 41.000 di tích, thắng cảnh, trong đó, có hơn 4.000 di tích được xếp hạng Di tích quốc gia, 124 di tích được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt và hơn 9.000 di tích được xếp hạng cấp tỉnh, một số di tích đã được công nhận là Di sản văn hóa thế giới… Thời gian qua, công tác trùng tu, bảo tồn di tích tại một số địa phương đang nổi lên nhiều vấn đề, có nguy cơ làm biến dạng di tích hoặc phá vỡ cảnh quan của cụm di tích văn hóa.
Có một ngôi đền thiêng nổi tiếng mang tên rất giản dị mộc mạc - đền Và - thờ Tản viên Sơn Thánh (vị Thánh đứng đầu trong tứ bất tử của người Việt) tại thôn Vân Gia, phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây. Vị Thánh huyền thoại, người có công giúp dân, giúp nước trị thủy, đắp đê từ lâu trở thành tượng đài bất hủ trong lòng người dân Việt.
Tết Nguyên đán 2020 đã đến gần, nhưng thay vì tất bật tìm mua gạo, đỗ, thịt lợn,... để chuẩn bị cho nồi bánh chưng như các năm trước, năm nay gia đình ông Thụ (trú tại thôn Vân Gia, phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây, Hà Nội) vẫn 'bình chân như vại'.
UBND thị xã Sơn Tây vừa ban hành kế hoạch tổ chức Lễ hội Đền Và năm 2020. Đây được xem là lễ hội lớn nhất khu vực xứ Đoài.