Tham gia BHXH tự nguyện 10 năm và cơ hội hưởng lương hưu

Luật BHXH 2024 có hiệu lực từ ngày 1-7-2025 với nhiều quy định mới cho người tham gia BHXH tự nguyện. Theo đó, ngoài chế độ hưu trí và tử tuất, người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng thêm chế độ thai sản.

Để quy định rõ các chính sách trên, Bộ LĐ-TB&XH đang tham mưu Chính phủ ban hành nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH tự nguyện.

Thêm chế độ đối với người tham gia BHXH tự nguyện

Luật BHXH hiện hành quy định lao động tự do tham gia BHXH tự nguyện được hưởng một chế độ đó là lương hưu và tử tuất. Khi đến tuổi nghỉ hưu, họ được nhận thêm thẻ BHYT do Nhà nước cấp.

Luật hiện hành cũng quy định Nhà nước hỗ trợ người đóng BHXH tự nguyện theo tỉ lệ phần trăm trên mức đóng hằng tháng. Cụ thể, hộ nghèo là 30%, hộ cận nghèo 25% và 10% đối với các trường hợp khác.

Giai đoạn 2018-2023, tổng kinh phí hỗ trợ từ ngân sách nhà nước đối với người tham gia BHXH tự nguyện là 1.686 tỉ đồng. Trong đó, số tiền hỗ trợ đối với người tham gia thuộc hộ nghèo là 118 tỉ đồng (chiếm 7,01%), hộ cận nghèo là 122 tỉ đồng (chiếm 7,09%); hỗ trợ các đối tượng khác là 1.445 tỉ đồng (chiếm 85,70%).

Mức hỗ trợ trên dù đã bù đắp một phần cho người tham gia BHXH tự nguyện, song báo cáo của các địa phương cho thấy mức hỗ trợ hiện hành chưa khuyến khích được nhiều người tham gia (nhất là người nghèo).

Cũng theo luật hiện hành, người tham gia đóng BHXH đáp ứng hai điều kiện mới được nhận lương hưu đó là đóng BHXH tối thiểu 20 năm và đủ tuổi nghỉ hưu.

Tuy nhiên, từ ngày 1-7-2025, người tham gia BHXH tự nguyện ngoài chính sách dài hạn là hưu trí và tử tuất, họ còn Nhà nước hỗ trợ thêm chế độ thai sản. Theo đó, người tham gia BHXH tự nguyện sẽ nhận được 2 triệu đồng khi sinh con.

Nhân viên BHXH Việt Nam tuyên truyền người dân tham gia BHXH tự nguyện. Ảnh: V.LONG

Tăng mức hỗ trợ người tham gia BHXH tự nguyện

Để khuyến khích lao động tự do tham gia vào chính sách trên, Bộ LĐ-TB&XH cũng đề xuất Chính phủ điều chỉnh tăng mức hỗ trợ đối với nhóm này, nhằm giúp nhiều người lao động hết tuổi lao động có lương hưu.

Cụ thể, Bộ LĐ-TB&XH đưa ra hai phương án: Phương án 1, Nhà nước hỗ trợ 50% đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ nghèo, 40% đối với hộ cận nghèo, 30% đối với người tham gia BHXH thuộc dân tộc thiểu số và 20% đối với các đối tượng khác.

Phương án 2, Nhà nước hỗ trợ 30% đối với hộ nghèo, sinh sống tại các xã đảo; 25% đối với hộ cận nghèo; 20% đối với người dân tộc thiểu số và 10% đối với các đối tượng khác.

Người tham gia BHXH tự nguyện thuộc đối tượng hỗ trợ ở nhiều mức khác nhau thì được hỗ trợ theo mức cao nhất.

Thời gian hỗ trợ tùy thuộc vào thời gian tham gia BHXH tự nguyện thực tế của mỗi người nhưng không quá 10 năm (120 tháng).

Đại diện Bộ LĐ-TB&XH cho biết nếu theo phương án 1, mức hỗ trợ đối với người tham gia thuộc hộ nghèo sẽ tăng thêm 66,67%; mức hỗ trợ đối với người tham gia thuộc hộ cận nghèo sẽ tăng thêm 60%; đối tượng khác tăng thêm 100% so với quy định hiện hành.

Còn phương án 2, về cơ bản mức hỗ trợ giữ nguyên theo quy định hiện hành, chỉ bổ sung quy định nhóm đối tượng tham gia là người dân tộc thiểu số được hỗ trợ ở mức cao hơn so với nhóm đối tượng khác và hỗ trợ người đang sinh sống tại xã đảo, huyện đảo theo quy định của Chính phủ.

Tuy nhiên, cơ quan soạn thảo cho rằng phương án 1 sẽ giúp phát triển số người tham gia BHXH tự nguyện, qua đó giúp đạt mục tiêu về phát triển đối tượng tham gia BHXH đến năm 2030 tại Nghị quyết 28 của Trung ương về cải cách chính sách BHXH.

Khó khăn của phương án 1 là ngân sách nhà nước hỗ trợ nhóm này sẽ tăng, giai đoạn 2025-2030 số tiền để hỗ trợ người tham gia BHXH tự nguyện là 19.784 tỉ đồng, tương đương với số người tham gia chính sách này của năm 2030 là 5,8 triệu người.

Giảm quy định “đóng một lần” 10 năm xuống năm năm

Đáng chú ý, cùng với giảm thời gian đóng BHXH từ 20 năm xuống 15 năm, Bộ LĐ-TB&XH đề xuất người tham gia BHXH tự nguyện đủ tuổi nghỉ hưu nhưng mới đóng BHXH được 10 năm thì được đóng một lần cho đủ 15 năm để nhận lương.

Như vậy, người tham gia BHXH chỉ cần tham gia đóng BHXH trực tiếp 10 năm là có cơ hội nhận lương hưu, vì thời gian còn thiếu (năm năm) có thể “đóng một lần”.

Đại diện Bộ LĐ-TB&XH cho biết chế độ hưu trí được thực hiện theo nguyên tắc “đóng - hưởng”, mức lương hưu của người nghỉ hưu được xác định trên cơ sở thời gian đóng và mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH. Do đó, việc đảm bảo thời gian đóng BHXH tối thiểu đối với người tham gia để được hưởng chế độ hưu trí (lương hưu) là rất quan trọng.

“Do vậy, việc giữ nguyên điều kiện về thời gian đóng BHXH tối thiểu từ 10 năm trở lên, giảm số năm còn thiếu tối đa được đóng một lần từ 10 năm xuống còn năm năm đối với người tham gia BHXH tự nguyện lựa chọn phương thức đóng một lần cho những năm còn thiếu sẽ đảm bảo cân đối Quỹ BHXH tốt hơn so với quy định hiện nay…” - đại diện Bộ LĐ-TB&XH lý giải.

Về thu nhập làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện, Bộ LĐ-TB&XH cho biết theo Luật BHXH mới, thu nhập tháng đã đóng BHXH của người lao động tham gia BHXH tự nguyện để tính hưởng các chế độ không đơn thuần là mức tiền cố định hằng tháng người lao động đóng vào Quỹ BHXH, mà được điều chỉnh trên cơ sở tiêu dùng của từng thời kỳ theo quy định của Chính phủ.

Tuy nhiên, do thời điểm công bố, cung cấp chỉ số giá tiêu dùng Chính phủ vào cuối tháng 12, trong khi đó việc điều chỉnh thu nhập làm căn cứ đóng BHXH để làm căn cứ giải quyết chế độ cho người tham gia BHXH phải được thực hiện từ ngày 1-1. Do đó, thực hiện theo đúng quy trình về ban hành văn bản quy phạm pháp luật hiện nay luôn có một độ trễ nhất định, như vậy việc thực hiện điều chỉnh không đảm bảo tính kịp thời.

Vì vậy, Bộ LĐ-TB&XH đề xuất điều chỉnh thu nhập tháng đóng BHXH đối với người tham gia BHXH theo hướng: “Trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng bình quân hằng năm, do Tổng cục Thống kê cung cấp và công thức đã được quy định, BHXH Việt Nam sẽ thực hiện việc điều chỉnh thu nhập tháng đóng BHXH cho người tham gia BHXH tự nguyện”.

VIẾT LONG