Thận trọng với việc đổi tên Tòa án nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện

Các ĐBQH các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Ninh, Đắk Lắk và Hậu Giang thảo luận tại Tổ 13. Ảnh: Nghĩa Đức

Bảo đảm tòa án giữ đúng vai trò trọng tài, không thiên vị

Các đại biểu Quốc hội cho rằng, dự thảo Luật đã bám sát mục đích, quan điểm chỉ đạo và cụ thể hóa 6 nhóm chính sách đã được Quốc hội thông qua tại Nghị quyết số 89/2023/QH15 ngày 2.6.2023, bảo đảm đủ điều kiện trình Quốc hội tại Kỳ họp này.

Đồng tình với quy định tại Điều 15 dự thảo Luật về việc Tòa án không có nghĩa vụ thu thập chứng cứ, ĐBQH Chu Thị Hồng Thái (Lạng Sơn) cũng tán thành quy định “Tòa án hướng dẫn, yêu cầu đương sự thu thập chứng cứ và lập hồ sơ vụ việc dân sự, vụ án hành chính” và “Tòa án hỗ trợ đương sự là người yếu thế trong xã hội thu thập chứng cứ trong vụ việc dân sự, vụ án hành chính theo quy định của pháp luật” là phù hợp, bảo đảm tòa án giữ đúng vai trò trọng tài, không thiên vị bên nào trong quá trình xét xử.

Đại biểu cho rằng, việc quy định Tòa án hỗ trợ đương sự là người yếu thế trong xã hội thu thập chứng cứ trong vụ việc dân sự, vụ án hành chính theo quy định của pháp luật là cần thiết, nhưng cần có hướng dẫn cụ thể “đương sự là người yếu thế trong xã hội” gồm những ai, cách thức hỗ trợ, hướng dẫn như thế nào? Cần có quy định cụ thể trách nhiệm của cá nhân, cơ quan, tổ chức trong việc cung cấp tài liệu, chứng cứ cho đương sự bởi một người dân sẽ rất khó tiếp cận tài liệu, chứng cứ thuộc các cơ quan, tổ chức.

Thống nhất với quy định Tòa án không có nghĩa vụ thu thập chứng cứ đối với các vụ án hình sự, hành chính và dân sự, song, ĐBQH Nguyễn Văn Quân (Hậu Giang) cho rằng, nên bỏ khoản 2 và khoản 3 Điều 15 dự thảo Luật quy định việc Tòa án hướng dẫn, yêu cầu đương sự thu thập chứng cứ và lập hồ sơ vụ việc dân sự, vụ án hành chính; hỗ trợ đương sự là người yếu thế trong xã hội thu thập chứng cứ trong vụ việc dân sự, vụ án hành chính theo quy định của pháp luật. Bởi lẽ, việc Tòa án tiến hành thu thập chứng cứ có thể dẫn tới sự không vô tư, không khách quan trong quá trình xét xử.

Chỉ thay đổi tên gọi mà không thay đổi về nội dung

Về việc đổi mới Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện theo thẩm quyền xét xử, theo Tờ trình của Tòa án Nhân dân tối cao, việc tổ chức Tòa án theo cấp xét xử sơ thẩm, phúc thẩm không chỉ đơn thuần là đổi tên mà chính là tuân thủ Hiến pháp và thực hiện đúng chủ trương của Nghị quyết số 27-NQ/TW về các “Tòa án được tổ chức theo thẩm quyền xét xử”; đồng thời, góp phần thực hiện nguyên tắc độc lập xét xử và khẳng định địa vị pháp lý của Tòa án trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Tuy nhiên, trong báo cáo tổng kết thi hành Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2014 không đề cập đến việc tổ chức Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện làm ảnh hưởng đến tính độc lập trong xét xử mà chỉ nêu lên bất cập trong thẩm quyền xét xử của Tòa án nhân dân cấp huyện chưa được tăng cường do cách hiểu.

Nêu vấn đề này, đại biểu Chu Thị Hồng Thái đề nghị, cơ quan soạn thảo cân nhắc việc đổi mới Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện theo thẩm quyền xét xử bởi theo dự thảo Luật thì mới chỉ là thay đổi về tên gọi chứ không thay đổi về nội dung. Bên cạnh đó, việc thay đổi này dẫn tới không tương thích về tổ chức với các cơ quan tư pháp khác ở địa phương (Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát…); phải sửa đổi, bổ sung nhiều đạo luật liên quan, nhất là các luật trong lĩnh vực tư pháp, như: các luật tố tụng để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật; đồng thời phát sinh chi phí tuân thủ như phải sửa con dấu, biển hiệu, các loại mẫu giấy tờ…

ĐBQH Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk) cũng đề nghị, cần xem xét kỹ lưỡng, thật trọng quy định nêu trên. Mặc dù đổi mới này mang tính chuyên nghiệp, hiện đại hơn, đi vào trọng tâm những nội dung mà tòa xét xử vụ việc, nhưng việc thay đổi này chưa bảo đảm tính tương đồng giữa các cơ quan tư pháp, như công an, viện kiểm sát nhân dân… Việc đổi tên cũng chưa phù hợp với tính chất, nội hàm của các cơ quan trong thẩm quyền xét xử.

Thanh Chi