Thăng hạng chức danh nghề nghiệp - kỳ vọng của giáo viên

Giáo viên và học sinh trung học Thủ đô Hà Nội. Ảnh minh họa: Nhân Dân

Văn bản thay đổi liên tục, giáo viên theo không kịp

Năm 2021, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành một loạt bốn Thông tư số 01, 02, 03, 04/2021/TT-BGDĐT quy định mã số, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp và bổ nhiệm, xếp lương giáo viên mầm non, tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông công lập.

Chỉ ít lâu sau, Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục ban hành Thông tư số 34/2021/TT-BGDĐT ngày 30/11/2021 về tiêu chuẩn, điều kiện thi hoặc xét thăng hạng, nội dung, hình thức và cách xác định người trúng tuyển trong kỳ xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp giáo viên.

Đến tháng 4/2023, Bộ Giáo dục và Đào tạo lại tiếp tục điều chỉnh khi ban hành Thông tư số 08/2023/TT-BGDĐT, sửa đổi và bổ sung quy định trong 4 Thông tư năm 2021. Văn bản này khiến nhiều nội dung liên quan đến tiêu chuẩn, nhiệm vụ, yêu cầu chuyên môn tiếp tục thay đổi.

Chưa dừng lại ở đó, ngày 30/10/2024, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư số 13/2024/TT-BGDĐT quy định tiêu chuẩn, điều kiện xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp giáo viên mầm non, phổ thông công lập và giáo viên dự bị đại học.

Trong vòng 4 năm mà có tới nhiều lần ban hành và sửa đổi Thông tư thăng hạng chức danh nghề nghiệp khiến giáo viên phải liên tục cập nhật, nghiên cứu lại quy định. Không ít thầy cô chia sẻ rằng họ "vừa đọc xong văn bản cũ đã thấy có văn bản mới sửa tiếp", nên đành buông xuôi.

Địa phương chậm trễ, giáo viên chờ mòn mỏi

Dù Thông tư 34/2021/TT-BGDĐT đã quy định khá đầy đủ về điều kiện, tiêu chuẩn và quy trình thi hoặc xét thăng hạng, nhưng việc triển khai tại địa phương lại không đồng đều.

Nhiều giáo viên phản ánh rằng nhiều năm liền họ không thấy Phòng Giáo dục và Đào tạo (hiện nay là Phòng Văn hóa - Xã hội thuộc xã/phường) hay Sở Giáo dục và Đào tạo công bố kế hoạch tổ chức kỳ xét thăng hạng. Có nơi hai đến ba năm mới tổ chức một lần, thậm chí có địa phương kéo dài dai dằng như Thành phố Hồ Chí Minh, giáo viên rất bức xúc.

Giáo viên đủ tiêu chuẩn nhưng không biết khi nào cơ quan quản lí giáo dục kết hợp với Sở Nội vụ địa phương sẽ xét thăng hạng chức danh, dẫn đến cơ hội quá mong manh. Nhiều thầy cô giáo nản lòng, mất niềm tin, còn cơ quan có thẩm quyền thì "bình chân như vại".

Cơ cấu thăng hạng bị khống chế, giáo viên thiệt thòi

Theo quy định chung về quản lý viên chức, cơ quan quản lý phải xây dựng cơ cấu chức danh nghề nghiệp theo từng hạng, từng vị trí việc làm. Đây là cơ sở quan trọng trong công tác xét, bổ nhiệm và thăng hạng. Hay nói cách khác dù giáo viên đủ điều kiện và tiêu chuẩn thì việc được xét thăng hạng còn phụ thuộc vào cơ cấu số lượng từng hạng của đơn vị.

Nhiều trường, nhiều địa phương thừa nhận rằng dù giáo viên đủ hồ sơ nhưng đơn vị "hết chỉ tiêu" hạng II hoặc hạng I nên không thể đề xuất lên cấp trên được. Chính sự khống chế về tỷ lệ giáo viên từng hạng khiến nhiều thầy cô giáo cảm thấy bị gạt ra ngoài rất oái oăm, dẫn tới tâm lý chán nản.

Một giáo viên chia sẻ: "Học xong chứng chỉ chức danh nghề nghiệp hết 3 triệu đồng, kể cả chi phí ăn uống, đi lại phải tốn cả chục triệu đồng, rồi nào là viết sáng kiến, thi giáo viên dạy giỏi, chủ nhiệm lớp giỏi,… chuẩn bị đủ mọi hồ sơ thì được báo là chỉ tiêu không còn. Thế là coi như công sức đổ sông đổ biển."

Lo ngại về tính minh bạch khi ưu tiên chỉ tiêu cho lãnh đạo

Dù các Thông tư quy định tiêu chuẩn xét thăng hạng áp dụng cho mọi giáo viên cùng hạng, nhưng nhiều nơi, thứ tự xét lại thường ưu tiên cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn hoặc giáo viên "chủ chốt".

Khi danh sách được đề xuất xét thăng hạng được công bố, giáo viên đứng lớp bình thường thường phải chờ sau cùng hoặc đôi khi không có tên dù đủ điều kiện.

Thực tế này dẫn đến sự so bì và mất niềm tin. Một số giáo viên cho rằng việc xét thăng hạng chức danh tại trường mình không hề dựa vào năng lực chuyên môn mà còn phụ thuộc vào vị trí công tác và cả quan hệ trong nội bộ.

Quy định rối rắm, giáo viên ngán ngẩm không muốn tìm hiểu

Chỉ tính riêng các văn bản điều chỉnh liên tục từ năm 2021 đến nay đã đủ khiến giáo viên choáng ngợp. Mỗi Thông tư lại có cách diễn giải, tiêu chuẩn, yêu cầu khác nhau. Ngay cả các bài viết hướng dẫn trên các trang chuyên ngành về luật cũng phải phân tích rất chi tiết, dài dòng để giúp giáo viên tránh nhầm lẫn.

Nhiều giáo viên đã ngoài bốn mươi hoặc năm mươi tuổi, vừa lo giảng dạy, vừa lo hồ sơ sổ sách, lại phải đọc thêm hàng chục văn bản pháp quy, nên dần dần họ… không còn muốn đọc nữa. Họ coi thăng hạng như chuyện quá phức tạp, vượt ngoài khả năng tìm hiểu.

Một giáo viên ở tỉnh miền Trung chia sẻ: "Nhiều khi muốn nộp hồ sơ nhưng đọc xong quy định thấy rối quá, không biết nên bắt đầu từ đâu. Thôi đành bỏ."

Việc thăng hạng chức danh lẽ ra phải là động lực nghề nghiệp, là cơ hội để giáo viên được ghi nhận và nhận được mức lương tương xứng với năng lực. Tuy nhiên, khi quy định thay đổi liên tục, việc triển khai chưa đồng bộ, chỉ tiêu bị hạn chế và quy trình rối rắm, thì mục tiêu tốt đẹp ấy đã bị "phá sản".

Để việc thăng hạng được triển khai đồng bộ, trước hết Bộ Giáo dục và Đào tạo cần giữ ổn định hệ thống văn bản trong thời gian đủ dài. Cùng với đó, các địa phương cần công khai kế hoạch tổ chức thăng hạng rõ ràng, tránh chậm trễ kéo dài. Ngoài ra, hiệu trường các nhà trường cần lựa chọn giáo viên xét thăng hạng minh bạch, công bằng, tránh lạm quyền làm sai quy định.

Phan Anh