Thành phố Hồ Chí Minh tìm 'lối mở' cho việc huy động vốn đầu tư công trung hạn

Điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025.(Ảnh: TTXVN phát)

Trong giai đoạn 2026-2030, Thành phố Hồ Chí Minh cần huy động hơn 3 triệu tỷ đồng để triển khai các dự án đầu tư công, tuy nhiên khả năng cân đối mới đạt hơn 30%.

Khoảng cách lớn giữa nhu cầu và nguồn lực đang đặt thành phố trước yêu cầu phải đổi mới mạnh mẽ cơ chế huy động vốn, tiếp tục tìm kiếm và hoàn thiện các giải pháp tài chính toàn diện hơn.

Tại Hội nghị về "Giải pháp huy động nguồn lực ngân sách để tổ chức kế hoạch tài chính giai đoạn 2026-2030, kế hoạch đầu tư trung hạn giai đoạn 2026-2030," tổ chức chiều 14/11, ông Nguyễn Văn Dũng, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, để bảo đảm nguồn lực đầu tư trong giai đoạn trung hạn sắp tới, thành phố cần huy động hơn 3 triệu tỷ đồng. Tuy nhiên, theo tính toán sơ bộ, khả năng cân đối của thành phố hiện chỉ đạt khoảng 975.000 tỷ đồng.

Theo ông Nguyễn Văn Dũng, nếu tính thêm phần hỗ trợ từ ngân sách Trung ương, tổng nguồn lực có thể nâng lên khoảng 1,2 triệu tỷ đồng, với điều kiện Trung ương phải hỗ trợ 331.000 tỷ đồng. Trong khi đó, mức dự kiến hỗ trợ hiện nay từ Trung ương mới chỉ vào khoảng 224.000 tỷ đồng.

Trong bối cảnh nhu cầu hơn 3 triệu tỷ đồng, nhưng khả năng đáp ứng hiện chỉ khoảng 1,2 triệu tỷ, thành phố đang đối mặt với thách thức rất lớn về nguồn lực đầu tư.

Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2025-2030 xác định trong 5 năm tới, thành phố sẽ tập trung triển khai hàng loạt dự án hạ tầng trọng điểm như các tuyến metro, đường Vành đai 3, Vành đai 4 và nhiều dự án giao thông chiến lược khác.

Đây đều là những "đại dự án" có vai trò then chốt, được kỳ vọng tạo đột phá về kết nối hạ tầng, nâng cao năng lực đô thị và mở ra dư địa tăng trưởng mới cho kinh tế thành phố.

Tuy nhiên, với quy mô vốn quá lớn của các dự án này kéo theo áp lực huy động nguồn lực chưa từng có. Nếu không có giải pháp mang tính đột phá về thể chế, cơ chế tài chính và phương thức huy động vốn, Thành phố Hồ Chí Minh có thể đối mặt nguy cơ chậm tiến độ các dự án quan trọng. Điều này sẽ tác động trực tiếp tới năng lực cạnh tranh, sức hút đầu tư và triển vọng tăng trưởng trong những năm tới.

Metro Bến Thành-Suối Tiên. (Ảnh: Hồng Đạt/TTXVN)

Chưa kể, ngân sách Thành phố Hồ Chí Minh có thể gia tăng áp lực, khi có sự thay đổi trong cơ chế phân chia nguồn thu giữa Trung ương và địa phương theo Luật Ngân sách Nhà nước (sửa đổi). Cụ thể, thời gian tới, thành phố chỉ được giữ lại 80% khoản thu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, trừ thu tiền sử dụng đất gắn với tài sản trên đất công, trong khi trước đây, tỷ lệ này là 100%.

Không chỉ vậy, các khoản thu khác giữa ngân sách Trung ương và địa phương vẫn đang trong quá trình rà soát và điều chỉnh. Các quy định mới về tỷ lệ điều tiết sẽ có ảnh hưởng sâu rộng đến chiến lược tài khóa và các dự báo ngân sách của thành phố trong thời gian tới.

Viện Nghiên cứu Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh (HIDS) cho rằng, khả năng cân đối vốn đầu tư công hiện tại chỉ đạt 34% là minh chứng rõ ràng nhất cho sự bất cập của cơ chế tài chính-ngân sách thông thường.

Để đảm bảo cân đối ngân sách, Thành phố cần thực hiện áp dụng triệt để cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 98/2023/QH15 ngày 24/6/2023 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo Viện Nghiên cứu Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh, việc phát hành trái phiếu chính quyền địa phương theo Nghị quyết 98 với hạn mức cao hơn quy định chung là giải pháp trực tiếp nhất để huy động vốn lớn, dài hạn, lấp đầy khoảng trống tài chính dự kiến.

Tuy nhiên, thành phố cần thực hiện xây dựng Đề án phát hành trái phiếu với quy mô và thời hạn linh hoạt nhất theo khung của Nghị quyết 98, ưu tiên cho các dự án hạ tầng trọng điểm, có khả năng sinh lời hoặc tạo ra lợi ích kinh tế-xã hội lớn, để huy động vốn trực tiếp cho khoảng trống vốn đầu tư công.

Song song đó, Viện Nghiên cứu Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh cũng đề xuất thành phố cần đa dạng hóa hình thức huy động vốn. Trong đó, Nghị quyết 98 có nội dung cho phép Thành phố Hồ Chí Minh thí điểm các mô hình đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) mới, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông vận tải, hạ tầng số.

Điều này giúp giảm gánh nặng lên ngân sách Thành phố, chuyển một phần trách nhiệm cung cấp vốn sang khu vực tư nhân, đồng thời tối ưu hóa nguồn lực tài chính công.

Với kinh nghiệm quốc tế, chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam khuyến nghị Thành phố Hồ Chí Minh xem xét áp dụng các phương án huy động nguồn lực tài chính theo 3 hướng chủ yếu: Vay nợ của chính quyền địa phương; huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân và tận dụng hiệu quả các công cụ tài chính mới để đáp ứng nhu cầu phát triển.

Nếu được áp dụng đúng cách, các công cụ này có thể mở ra nguồn lực rất lớn và thu hút sự tham gia hiệu quả của khu vực tư nhân.

Đối với hình thức huy động vốn theo phương thức đối tác công tư, chuyên gia của Ngân hàng Thế giới cho rằng, đây là phương thức hữu hiệu để huy động sức mạnh của khu vực tư nhân vào các dự án hạ tầng.

Tuy nhiên, vị chuyên gia cũng thẳng thắn nhìn nhận, nhiều quốc gia đã gặp thất bại "đau đớn" với các dự án đối tác công tư. Không ít dự án bị đội vốn lớn, kéo dài tiến độ, gây thiệt hại đáng kể cho Nhà nước, cho nhà đầu tư và đôi khi cho cả hai bên.

Những nguyên nhân phổ biến của tình trạng đội vốn, chậm tiến độ thường gồm năng lực quản lý dự án yếu, dự toán chi phí không chính xác và các rủi ro pháp lý và phân bổ rủi ro chưa phù hợp.

Do đó, Ngân hàng Thế giới khuyến cáo Thành phố Hồ Chí Minh cần hết sức thận trọng khi sử dụng công cụ đối tác công tư; đồng thời cần tăng cường năng lực chuyên môn của cán bộ tham gia quản lý các dự án này để bảo đảm tính hiệu quả và bền vững./.

(TTXVN/Vietnam+)