Tháo điểm nghẽn cho nông sản sạch TP HCM

Ngày 11-11, Hội Nông dân TP HCM tổ chức Hội nghị tổng kết 5 năm thực hiện Nghị quyết số 14-NQ/HNDTW ban hành năm 2021 của Trung ương Hội Nông dân Việt Nam (khóa VII) về "Đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nông dân sản xuất, kinh doanh nông sản thực phẩm an toàn vì sức khỏe cộng đồng giai đoạn 2021-2025" và tọa đàm chuyên đề "Sản xuất, tiêu thụ nông sản sạch trên địa bàn TP HCM, thực trạng và giải pháp". Tham dự có đại diện các sở, ban ngành, MTTQ, các đoàn thể, các nhà khoa học, chuyên gia, nông dân, HTX, doanh nghiệp tiêu biểu.

TP HCM: Đất nông nghiệp ngày càng ít

Trong báo cáo đề dẫn tại tọa đàm, ông Trương Thành Quang, Phó Chủ tịch Hội Nông dân TP HCM, cho biết thành phố hiện có quy mô dân số trên 14 triệu người, nhu cầu tiêu thụ nông sản và thực phẩm ước tính hơn 10.000 tấn/ngày.

Tuy nhiên, nguồn cung tại chỗ chỉ đáp ứng được 30%-40%, phần lớn còn lại phải nhập từ các địa phương khác. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách về kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc nông sản đưa vào thành phố.

Sản xuất nông nghiệp sạch tại TP HCM

Ông Quang nhấn mạnh việc tổ chức sản xuất và cung ứng nông sản an toàn, sạch, có nguồn gốc rõ ràng là nhiệm vụ mang tính chiến lược đối với TP HCM. Dù vậy, thực tế cho thấy sản xuất nông nghiệp sạch tại thành phố vẫn mang tính nhỏ lẻ, manh mún.

Diện tích canh tác đạt tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP hiện chiếm chưa tới 20% tổng diện tích đất nông nghiệp, trong khi chi phí sản xuất an toàn cao nhưng giá bán không được phân biệt theo xuất xứ. Thị trường tiêu thụ chủ yếu điều chỉnh theo cung cầu, khiến nông dân khó duy trì mô hình sản xuất sạch, có xu hướng quay lại phương thức truyền thống.

Bên cạnh đó, nhiều yếu tố khách quan đang ảnh hưởng đến năng lực phát triển nông nghiệp bền vững của TP HCM. Diện tích đất nông nghiệp ngày càng thu hẹp, quy hoạch sử dụng đất chưa đồng bộ khiến nông dân khó đầu tư dài hạn và ứng dụng công nghệ quy mô lớn.

Cơ chế hỗ trợ về vốn, kỹ thuật và thương hiệu còn chậm, trong khi thủ tục hành chính phức tạp, khiến nhiều hộ sản xuất khó tiếp cận chính sách. Hệ thống phân phối, logistics vẫn còn nhiều tầng nấc trung gian, làm tăng chi phí và cản trở khả năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Để tháo gỡ khó khăn, Hội Nông dân TP HCM cho biết sẽ phối hợp với các sở, ngành triển khai hiệu quả các chương trình nông nghiệp trọng điểm như nông nghiệp đô thị, nông nghiệp công nghệ cao gắn với du lịch sinh thái, chương trình khuyến nông, giống chất lượng cao.

Đồng thời, hỗ trợ nông dân đăng ký các tiêu chuẩn sản xuất an toàn như VietGAP, GlobalGAP, mã số vùng trồng, nhật ký đồng ruộng và tiêu chuẩn OCOP (chương trình Mỗi xã một sản phẩm). Hội cũng kiến nghị thành phố xây dựng chính sách hỗ trợ chi phí chứng nhận tiêu chuẩn cho nông dân, giúp họ có thêm động lực tham gia sản xuất sạch.

Về đầu ra, hội sẽ phối hợp với ngành công thương đẩy mạnh xúc tiến thương mại trong và ngoài nước, tập trung vào các sản phẩm chủ lực và tiềm năng xuất khẩu. Bên cạnh đó, thành phố sẽ tôn vinh sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu, tạo động lực cho phong trào khởi nghiệp nông nghiệp, đồng thời đề xuất hệ thống bán lẻ dành không gian riêng giới thiệu sản phẩm OCOP, giúp người dân dễ dàng tiếp cận nông sản đạt chuẩn của TP HCM.

Sẽ tạo ra những thay đổi thực chất

Theo ông Lâm Ngọc Tuấn, Giám đốc HTX Nông nghiệp Tuấn Ngọc, đơn vị chuyên sản xuất rau sạch bằng phương pháp thủy canh, việc mở rộng mô hình vẫn gặp nhiều trở ngại do thiếu vốn đầu tư. Ông cho biết nguồn vay tín chấp từ Hội Nông dân TP HCM hiện chỉ tối đa 100 triệu đồng, quá thấp so với nhu cầu thực tế.

"Muốn mở rộng nhà màng, đầu tư hệ thống trồng và chăm sóc tự động phải cần 1-2 tỉ đồng nhưng HTX không có cơ chế thế chấp đất để vay vốn" - ông Tuấn chia sẻ. Ông kiến nghị thành phố sớm có cơ chế cho phép HTX được thế chấp quyền sử dụng đất sản xuất để tiếp cận vốn vay lớn hơn, tạo điều kiện phát triển nông nghiệp công nghệ cao.

Cũng theo ông Tuấn, nông sản sạch của TP HCM đang gặp thách thức khi tham gia chuỗi cung ứng siêu thị. Do chi phí sản xuất cao, nông sản thành phố phải cạnh tranh khốc liệt về giá với hàng hóa từ các tỉnh có chi phí thấp hơn. Nếu không có cơ chế ưu tiên hoặc hỗ trợ đầu ra, nông sản TP HCM sẽ khó tận dụng được lợi thế thị trường tại chỗ.

Phát biểu tại tọa đàm, ông Nguyễn Thành Trung - Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP HCM, Chủ tịch Hội Nông dân TP HCM - nhấn mạnh thực phẩm là yếu tố thiết yếu, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người và chất lượng giống nòi. Tuy nhiên, nạn thực phẩm bẩn vẫn là vấn đề nhức nhối, gây lo ngại trong dư luận và tác động nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Với một đô thị đặc biệt như TP HCM, vừa là trung tâm tiêu thụ lớn nhất cả nước vừa là nơi định hình nông nghiệp đô thị, nông nghiệp công nghệ cao, thì việc bảo đảm nguồn cung nông sản an toàn mang ý nghĩa chiến lược.

Theo ông Trung, thời gian qua, nhận thức và trách nhiệm của cán bộ, hội viên và cơ sở sản xuất về an toàn thực phẩm đã có chuyển biến rõ rệt. Nhiều mô hình nông nghiệp sạch, hữu cơ, công nghệ cao được hình thành; nhiều HTX chủ động tham gia chuỗi thực phẩm an toàn, đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP.

Tuy nhiên, khâu sản xuất và tiêu thụ nông sản sạch vẫn còn bất cập. "Ứng dụng khoa học kỹ thuật trong sản xuất chưa đồng bộ, sản xuất vẫn manh mún, nhỏ lẻ. Một số hộ thuê đất sản xuất từ địa phương khác chưa tham gia hội, gây khó cho công tác tuyên truyền và quản lý" - ông Trung nói thêm.

Việc lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y và chất kích thích tăng trưởng đã giảm nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ. Trong khi đó, người tiêu dùng thành phố như đang đứng giữa "ma trận thực phẩm", khó phân biệt và tin tưởng vào nguồn gốc hàng hóa.

Ngay cả sản phẩm OCOP, sản phẩm tiêu biểu của chính nông dân TP HCM, dù có chất lượng cao, vẫn chưa được quảng bá rộng rãi và chưa tiếp cận sâu đến bữa ăn của người dân. "Mục tiêu của chúng ta là xây dựng nền nông nghiệp sạch, người nông dân tiêu thụ được sản phẩm, còn người dân thì yên tâm sử dụng" - ông Trung nhấn mạnh.

Lãnh đạo Hội Nông dân TP HCM cho biết hội sẽ sớm hoàn thiện kế hoạch chi tiết chương trình "Đồng hành cùng nông sản an toàn 2025-2030", nhằm tạo ra những thay đổi thực chất, góp phần xây dựng nền nông nghiệp đô thị văn minh, hiện đại và bền vững cho TP HCM.

Bài và ảnh: Vương Ngọc