Thắp sáng 'ngọn lửa nghề giáo' trong kỷ nguyên số

Những năm qua, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, nhiều chủ trương, chính sách mới đã được ban hành nhằm bảo đảm quyền lợi và đời sống của đội ngũ giáo viên. Nổi bật là Nghị quyết số 27-NQ/TW (2022) về cải cách chính sách tiền lương; Nghị định số 116/2020/NĐ-CP về chế độ hỗ trợ giáo viên vùng khó khăn;… Đặc biệt, hiện nay, nhà giáo áp dụng bảng lương chung và các chế độ phụ cấp lương ban hành kèm theo Nghị định số 204/2004/NĐ-CP, bao gồm phụ cấp thâm niên nghề, phụ cấp ưu đãi nghề nhà giáo 25-70%. Cho nên, tổng tiền lương và các chế độ phụ cấp lương của nhà giáo thực tế đang thuộc nhóm cao nhất trong các ngành sự nghiệp hiện nay. Đây là sự ghi nhận và tri ân xứng đáng của Đảng, Nhà nước với những đóng góp thầm lặng của hàng triệu thầy, cô giáo trên khắp mọi miền Tổ quốc.

Tuy nhiên, nhìn vào thực tế, niềm vui ấy vẫn chưa thật trọn vẹn. Cô Nguyễn Thị Thủy Chung, giáo viên trung học cơ sở tại thành phố Hà Nội chia sẻ: “Thu nhập đã khá hơn nhưng áp lực công việc nặng nề hơn nhiều. Giáo viên vừa phải cập nhật kiến thức, vừa phải làm quen với công nghệ, lại phải đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của phụ huynh và xã hội”.

Áp lực của người thầy không chỉ đến từ chuyên môn mà còn từ cơ chế quản lý, đánh giá. Một số tiêu chí hành chính, hồ sơ sổ sách vẫn còn nặng tính hình thức; việc ghi nhận đóng góp của giáo viên chưa thật sự khách quan, minh bạch. Không ít thầy, cô phải “gánh” thêm những chỉ tiêu, quy trình ngoài năng lực sư phạm thuần túy, khiến thời gian cho đổi mới bài giảng, cho học sinh, bị thu hẹp.

Dạy tiếng Việt cho trẻ là người dân tộc thiểu số trước khi vào lớp 1 tại Trường tiểu học Sông Cầu, phường Bắc Kạn. (Ảnh: ÁNH THÙY/BÁO NHÂN DÂN)

Đáng chú ý, trong kỷ nguyên số, áp lực với giáo viên còn đến từ không gian mạng. Nhiều câu chuyện giáo dục bị đưa lên mạng xã hội thiếu kiểm chứng, khiến dư luận thiên lệch, gây tổn thương uy tín, danh dự nhà giáo.

Cô Lê Thị Mỹ Hạnh, giáo viên tiểu học ở tỉnh Phú Thọ, tâm sự: “Hầu như mọi phụ huynh, học sinh hiện nay đều sử dụng mạng xã hội. Nhưng không phải phụ huynh, học sinh nào cũng có kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm và trách nhiệm khi tham gia mạng xã hội. Những câu chuyện liên quan đến giáo dục trên các trang mạng xã hội đã không ít lần ảnh hưởng đến suy nghĩ, tâm lý, phương pháp sư phạm của tôi và đồng nghiệp”.

Thực tế ấy cho thấy, “áp lực kép” từ nghề nghiệp và từ xã hội đang ảnh hưởng không nhỏ đến tâm thế và cảm xúc nghề nghiệp của giáo viên. Khi chưa được giải tỏa thỏa đáng, “ngọn lửa nghề” rất có thể sẽ dần nguội đi trong lòng người thầy.

Cùng với cải thiện đời sống vật chất, điều quan trọng hơn là tạo dựng môi trường để thầy, cô giáo được tôn trọng, được trao quyền và được truyền cảm hứng sáng tạo. Tiến sĩ Tạ Ngọc Hải, giảng viên Học viện Hành chính và Quản trị công (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) nhận định: “Chính sách đãi ngộ là điều kiện cần, nhưng chưa đủ. Người thầy chỉ thực sự hạnh phúc khi họ được lắng nghe, được tin tưởng và được chứng kiến thành quả trưởng thành của học trò. Khi đó, niềm vui nghề nghiệp mới bền vững”.

Ở nhiều cơ sở giáo dục hiện nay, môi trường làm việc của giáo viên vẫn còn hạn chế. Lớp học đông, trang thiết bị thiếu, việc ứng dụng phương pháp cá nhân hóa còn khó khăn. Bên cạnh đó, mối quan hệ giữa nhà trường, gia đình, xã hội đôi khi thiếu sự phối hợp, chia sẻ, khiến người thầy cảm thấy đơn độc trong hành trình giáo dục học sinh.

Trường trung học phổ thông Vũ Thê Lang, phường Việt Trì đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy. (Ảnh: NGỌC LONG/BÁO NHÂN DÂN)

Tiếp cận từ góc nhìn quản lý, nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng, việc khơi dậy đam mê nghề nghiệp của đội ngũ nhà giáo không thể chỉ trông chờ vào những quyết định hành chính.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Minh Cường (Trường Đại học Chính trị, Bộ Quốc phòng) nhìn nhận: “Đổi mới giáo dục chỉ thực sự có ý nghĩa khi người thầy được tin tưởng, được trao quyền sáng tạo và được khuyến khích thử nghiệm những phương pháp sư phạm mới. Để thực hiện được điều này, cán bộ đứng đầu mỗi cơ sở giáo dục phải làm tốt vai trò của “người truyền lửa”, chủ động kiến tạo môi trường sư phạm dân chủ, lành mạnh để giáo viên phát huy năng lực thay vì chỉ mệnh lệnh, hành chính hóa hoạt động sư phạm”.

Thực tế, tinh thần này đã được thể hiện rõ trong Luật Giáo dục năm 2019, khi khẳng định nhà giáo là “người giữ vai trò quyết định chất lượng giáo dục và được xã hội tôn vinh”. Tôn vinh ấy không chỉ là danh nghĩa, mà phải trở thành thực tiễn trong mỗi chính sách, mỗi hành xử của nhà trường, phụ huynh và cộng đồng.

Chuyển đổi số đang mở ra không gian phát triển mới cho giáo dục Việt Nam. Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đặt ra yêu cầu “Chuyển đổi số toàn diện, phổ cập và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong giáo dục và đào tạo”. Theo đó, việc bồi dưỡng năng lực số cho giáo viên trở nên cấp thiết.

Thực tế, các khóa học trực tuyến, nền tảng học liệu mở, cộng đồng giáo viên sáng tạo trên mạng đã giúp hàng nghìn thầy cô tiếp cận tri thức mới. Tại nhiều cơ sở giáo dục, đội ngũ giáo viên đã thành thạo trong xây dựng bài giảng điện tử, chia sẻ tài nguyên dạy học qua mạng, giảm áp lực hồ sơ sổ sách.

Nhiều địa phương thực hiện tốt việc hỗ trợ hạ tầng công nghệ và kết nối internet cho các điểm trường vùng cao, giúp giáo viên chủ động hơn trong giảng dạy trực tuyến. Công nghệ trong kỷ nguyên số đã mở ra cơ hội giúp thầy, cô giáo thay đổi từ tư duy, phương pháp đến kỹ năng nghề nghiệp. Qua đó, bắt nhịp được với sự vận động, phát triển của đời sống xã hội.

Học sinh Trường tiểu học Thụy An (huyện Ba Vì) học tập trên môi trường số. (Ảnh: NGUYÊN TRANG/BÁO NHÂN DÂN)

Giữ vững và thắp sáng “ngọn lửa nghề giáo” không thể chỉ là nỗ lực của ngành giáo dục. Cần sự chia sẻ, thấu hiểu và đồng hành từ toàn xã hội. Bên cạnh nỗ lực của ngành giáo dục và đội ngũ nhà giáo, xã hội cũng cần thay đổi cách nhìn về nghề giáo. Gia đình cần chia sẻ trách nhiệm giáo dục, phụ huynh cần hiểu rằng việc đồng hành cùng con không phải là gây áp lực cho thầy, cô, mà là tạo sự tin tưởng để cùng nhà trường vun đắp nhân cách và tri thức cho thế hệ trẻ. Khi người thầy cảm nhận được sự tôn trọng và đồng hành từ cả hệ thống, họ sẽ có thêm động lực để gắn bó và cống hiến hết mình vì sự nghiệp trồng người.

Bên cạnh đó, cộng đồng cần tiếp tục lan tỏa hình ảnh đẹp về nghề giáo, cổ vũ tinh thần đổi mới, sáng tạo của thầy cô. Truyền thông xã hội cần ứng xử nhân văn, khách quan khi phản ánh các vấn đề giáo dục; tránh biểu hiện cực đoan, suy diễn, gây tổn thương cho những người đang tận tâm với sự nghiệp trồng người.

Để niềm vui của đội ngũ nhà giáo được trọn vẹn; để các thầy, cô giáo vừa phấn khởi, vừa hào hứng, gắn bó với nghề thì những chính sách đãi ngộ về vật chất mới chỉ là một nửa của vấn đề. Nửa còn lại có ý nghĩa không kém phần quan trọng đó là sự quan tâm, tin tưởng, đồng hành và sẻ chia của cả xã hội đối với đội ngũ nhà giáo, những người đảm nhiệm sứ mệnh “trồng người” với “nghề cao quý nhất trong những nghề cao quý, nghề sáng tạo nhất trong những nghề sáng tạo”, như cách nói của cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng.

Năng lực sáng tạo trong giáo dục không đến từ mệnh lệnh hành chính. Đó là sản phẩm của việc khơi nguồn cảm hứng và tinh thần trách nhiệm của đội ngũ nhà giáo. Được tôn trọng, tin tưởng và khích lệ là điều kiện để thắp sáng “ngọn lửa nghề giáo” ở mỗi thầy, cô giáo. Và chỉ khi ấy, giáo dục mới thật sự có được hiệu quả bền vững trên tinh thần đổi mới, sáng tạo của đội ngũ nhà giáo, những người đã và đang kiên trì gieo hạt mầm tri thức.

TẠ LINH