Thầy thuốc ở Bệnh xá Trúc Bạch, ngày ấy

Các thầy thuốc từng công tác tại Bệnh xá Trúc Bạch ngày trước: Huỳnh Ngọc Ấn, Nguyễn Xuân Thái, Măng Cư (từ trái sang) trò chuyện tại nhà bác sĩ Măng Cư (ảnh chụp vào tháng 2/2024). Ảnh: YÊN LAN

Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn ngành Y tế vào tháng 7/1962, Bệnh xá dân y Trúc Bạch và Bệnh xá quân y Hồ Tây được thành lập trên cơ sở tách ra từ Bệnh xá tỉnh (E100) ở vùng căn cứ Ma Dú thuộc xã Phước Tân, huyện Miền Tây, nay là huyện Sơn Hòa.

Tràn đầy nhiệt huyết, không nề hà gian khổ

Theo Lịch sử Y tế Phú Yên (giai đoạn 1945-1975), thời gian đầu, Bệnh xá Trúc Bạch có từ 40-50 giường bệnh, phục vụ cán bộ dân chính đảng, các mũi công tác và người dân trong vùng căn cứ, vùng giải phóng. Có những thời điểm, số giường bệnh tăng lên 100 hoặc hơn. Cơ sở vật chất của bệnh xá gồm 3 nhà tranh, bếp Hoàng Cầm và một số chảo gang, nồi đồng dùng để nấu cơm, cháo cho thương bệnh binh; giường được bện bằng tre nứa, cây rừng.

Khoảng 30 cán bộ, nhân viên y tế ở bệnh xá này thường xuyên chăm sóc, điều trị cho 40-60 bệnh nhân, thương bệnh binh. Có khi thương bệnh binh lên đến hàng trăm người. Để tăng gia sản xuất, có lương thực, thực phẩm cho bệnh nhân, thương bệnh binh và cán bộ, nhân viên y tế, bệnh xá thay đổi địa điểm nhiều lần, từ Phước Tân dời xuống Tổng Binh, sau đó về lại Phước Tân (do địch đánh phá ác liệt) rồi dời xuống Mò O...

Thầy thuốc Ưu tú - BSCKI Huỳnh Ngọc Ấn, Chủ tịch Hội Y học tỉnh Phú Yên, nguyên Phó Giám đốc Sở Y tế - gắn bó với Bệnh xá Trúc Bạch từ năm 1965 trong vai trò y tá và sau đó là y sĩ. Ông nhớ lại: “Hồi đó anh em chúng tôi ở tuổi đôi mươi, tràn đầy nhiệt huyết, không nề hà gian khổ. Bất cứ nhiệm vụ nào cơ quan giao, chúng tôi đều cố gắng hoàn thành, từ việc chăm sóc, điều trị bệnh nhân đến tăng gia sản suất, đi “cửa khẩu” về đồng bằng mua lương thực, thuốc men phục vụ bệnh nhân”.

Bệnh xá có tổ dược đông y do lương y Huỳnh Phước Thiện (người sau này phụ trách bộ phận Dược của ngành Y tế Phú Yên trong kháng chiến) phụ trách. Trong rừng có nhiều thảo dược nên thuốc đông y được khai thác tại chỗ, đầy đủ. Bác sĩ Huỳnh Ngọc Ấn kể: “Chú Bảy Thiện cùng chú Sáu Sang và tổ dược đông y làm rất tốt. Riêng thuốc tây thì thường xuyên thiếu. Thuốc tây được chi viện từ miền Bắc, năm nào nhận được chi viện thì có thuốc điều trị cho bệnh nhân. Có năm đứt chi viện, bệnh xá ứng tiền từ Kinh tài để anh em xuống “cửa khẩu” mua thuốc, nhưng cũng không thể đủ. Đặc biệt, thuốc mê, thuốc tê rất hiếm. Bởi vậy có những trường hợp, mảnh đạn đi vào phần mềm cơ thể, chúng tôi phải động viên bệnh nhân mổ lấy mảnh đạn ra để chống nhiễm trùng mà không có thuốc tê. Rất nhiều trường hợp mổ mà không có thuốc tê thuốc mê. Anh em thương binh rất dũng cảm, để cho bác sĩ mổ trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn”.

Góp phần viết nên trang sử vàng của ngành Y tế Phú Yên

Trong gian khổ, từ cán bộ đến nhân viên y tế đều đa năng. Bác sĩ phẫu thuật, điều trị cho bệnh nhân xong, khi hết lương thực, thuốc men thì cùng anh em y tá, hộ lý đi “cửa khẩu” mua lương thực, thuốc men. Những chuyến đi có thể bị địch phục kích bất cứ lúc nào. Lần nọ, trên đường đi “cửa khẩu”, đến Vân Hòa, đoàn công tác bị địch phục kích. Y tá Minh, dược tá Cung và một số người ở các ban ngành khác hy sinh.

Lương thực là cả một vấn đề. Khi nào có lương thực thì Kinh tài mới cấp, nếu không có thì cán bộ, nhân viên Bệnh xá Trúc Bạch phải nuôi bệnh nhân. Vì vậy, cán bộ, nhân viên y tế Bệnh xá Trúc Bạch phát rẫy trồng sắn, bắp để có lương thực cho mình và cho người bệnh. Những lúc cao điểm, sau chiến dịch, số lượng thương bệnh binh lên đến 100-150 người, các thầy thuốc nơi đây luôn dốc lòng phục vụ.

Thầy thuốc Ưu tú - BSCKII Măng Cư, nguyên Phó Giám đốc Sở Y tế, là người có mặt trong đoàn cán bộ y tế thứ tư từ Bắc vào Phú Yên năm 1970 và có khoảng 10 ngày làm nhiệm vụ ở Bệnh xá Trúc Bạch, trước khi được điều về Bệnh xá huyện Tuy Hòa 1 (mật danh Y16) đóng ở xã Hòa Thịnh (nay thuộc huyện Tây Hòa). Bác sĩ Măng Cư cho hay: “Trong khoảng 10 ngày ở Bệnh xá Trúc Bạch, tôi tham gia mổ ruột thừa cùng anh Địch (Thầy thuốc Ưu tú - BSCKII Nguyễn Đình Địch, người từng gắn bó với Bệnh xá Trúc Bạch, nguyên Giám đốc Sở Y tế - PV). Tôi cảm nhận được những khó khăn, gian khổ của anh em ở đây. Chúng tôi toàn ăn bắp rang; sắn thì để dành cho bệnh nhân. Ký ức 10 ngày ở Bệnh xá Trúc Bạch không thể nào quên. Mỗi lần nhớ lại là cảm thấy tự hào về lực lượng y tế của chúng ta lúc bấy giờ”.

Năm 2024, trong dịp gặp gỡ các đồng nghiệp từng công tác tại Bệnh xá Trúc Bạch, ông Nguyễn Xuân Thái - người từng làm y tá ở bệnh xá này - chia sẻ: “Hồi đó không ai nghĩ gì đến chuyện cá nhân; nhiệm vụ được giao thì cố gắng hoàn thành. Anh em tình cảm sâu sắc, đoàn kết, không nghĩ đến cái chết, chỉ nghĩ làm sao có thuốc cho bệnh nhân. Anh em có tấm lòng và sự quyết tâm”.

Chiến tranh lùi xa gần tròn nửa thế kỷ nhưng ký ức về những năm tháng gian khổ, khốc liệt vẫn chưa phai mờ. Nhắc lại quá khứ để tri ân những đóng góp, hy sinh của đội ngũ thầy thuốc trong kháng chiến. Họ đã góp phần viết nên những trang vàng cho lịch sử ngành Y tế Phú Yên.

YÊN LAN