Thí điểm trí tuệ nhân tạo trong trường học: Bài bản, phù hợp với từng cấp học

Một tiết học Địa lý tại Trường THCS Cầu Giấy (Hà Nội). Ảnh: NTCC

2 giai đoạn giáo dục

Dự thảo Hướng dẫn triển khai thí điểm nội dung giáo dục AI trong trường phổ thông do Bộ GDĐT soạn thảo đang gửi các Sở GDĐT xin ý kiến góp ý. Theo đó, khung nội dung giáo dục AI cho học sinh được phát triển dựa trên 4 mạch kiến thức chính, tương ứng với 4 miền năng lực, hòa quyện và bổ trợ cho nhau, bao gồm: tư duy lấy con người làm trung tâm, đạo đức AI, các kĩ thuật và ứng dụng AI và thiết kế hệ thống AI.

Về khung nội dung sẽ được thiết kế tương ứng với 2 giai đoạn giáo dục gồm giai đoạn giáo dục cơ bản (bao gồm cấp tiểu học và cấp THCS) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (cấp THPT). Cụ thể, ở cấp tiểu học, học sinh chủ yếu trải nghiệm các ứng dụng AI đơn giản, trực quan để hình thành khái niệm ban đầu và nhận biết vai trò của AI trong cuộc sống. Các em được giáo dục về việc bảo vệ dữ liệu cá nhân và tôn trọng bản quyền.

Ở cấp THCS, học sinh học cách sử dụng các công cụ AI để tạo ra sản phẩm số, giải quyết các vấn đề học tập. Các em được trang bị kiến thức nền tảng về nguyên lý hoạt động của AI và bắt đầu hình thành ý thức về đạo đức và trách nhiệm công dân trong xã hội số.

Ở cấp THPT, học sinh được khuyến khích khám phá, thiết kế và cải tiến các ứng dụng AI đơn giản thông qua các dự án khoa học. Chương trình tập trung vào việc phát triển tư duy giải quyết vấn đề, khả năng sáng tạo và làm chủ công cụ AI, giúp học sinh vận dụng AI để tạo ra các sản phẩm phục vụ cộng đồng và định hướng nghề nghiệp tương lai.

Bên cạnh nội dung giáo dục cốt lõi, học sinh có thể chọn các chuyên đề học tập tự chọn để tăng cường kỹ năng thực hành, tìm hiểu sâu hơn về các lĩnh vực ứng dụng của AI hoặc các kỹ thuật lập trình và phát triển hệ thống AI.

Cô giáo Chung Thị Phương Thủy - Trường THPT Thạnh Lộc (phường Thạnh Lộc, TPHCM) bày tỏ sự ủng hộ đối với kế hoạch đưa AI vào trường học bởi hiện nay, cả học sinh và giáo viên đều đã và đang ứng dụng AI vào dạy và học rất phổ biến. Tuy nhiên, chủ yếu là vẫn đang tự tìm hiểu, nghiên cứu mà chưa có hướng dẫn, tập huấn từ cơ quan chức năng.

Bà Lê Thị Thanh Mai - nguyên Trưởng Ban Công tác sinh viên (Đại học Quốc gia TPHCM) cũng đồng tình rằng câu hỏi hiện nay không còn là “dùng hay không dùng” AI, mà là dùng thế nào cho đúng để trở thành công dân số bản lĩnh và nhân văn. “Khi được định hướng đúng, AI sẽ trở thành đòn bẩy nâng cao tri thức, thúc đẩy sáng tạo và góp phần đào tạo thế hệ công dân số bản lĩnh” – bà Mai nhận định.

Chuẩn hóa AI trong học tập

Nêu thực tế hiện nay trong nhà trường đã triển khai AI rất sôi động, GS. TS Lê Anh Vinh - Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam cho rằng nếu không cung cấp thông tin đầy đủ, có cách giáo dục phù hợp thì việc sử dụng AI trong nhà trường sẽ không đạt được hiệu quả như mong muốn. Để đưa giáo dục AI vào trường học, cần dựa trên 3 trụ cột chính là khung chính sách nhất quán, chương trình dạy, tài liệu phải toàn diện và linh hoạt, nguồn lực con người và tài chính.

Yêu cầu chuẩn hóa AI trong học tập đang đặt ra cấp thiết đối với ngành giáo dục và tất cả các bên liên quan, nhằm đảm bảo công nghệ được ứng dụng hiệu quả, minh bạch và an toàn. Không chỉ đưa nội dung giáo dục về AI, an toàn số và đạo đức công nghệ vào chương trình học một cách phù hợp theo từng cấp độ, các chuyên gia cũng chỉ ra vai trò của Bộ GDĐT cần ban hành bộ quy tắc ứng xử với AI trong giáo dục và xây dựng khung năng lực số cho giáo viên và học sinh, trong đó có kỹ năng sử dụng AI đúng cách.

Bên cạnh đó, vai trò của các nhà trường trong việc tổ chức triển khai và giám sát. Cụ thể, các cơ sở giáo dục đóng vai trò cầu nối, trực tiếp vận dụng chính sách trong việc thiết kế quy định nội bộ về sử dụng AI trong giảng dạy, kiểm tra và đánh giá, lựa chọn công cụ AI uy tín, có kiểm định và đảm bảo bảo mật.

Giáo viên không chỉ là người sử dụng mà còn là người giám sát, hướng dẫn học sinh phân biệt giữa việc hỗ trợ học tập và sự phụ thuộc AI với những ảnh hưởng tiêu cực các nhà khoa học đã cảnh báo thời gian gần đây. Trong đánh giá học sinh cũng cần chuyển hướng sang các hình thức như thảo luận trực tiếp, vấn đáp, kiểm tra kỹ năng phân tích… để giảm gian lận. Có thể tận dụng AI để cá nhân hóa bài tập, chấm bài nhanh, phân tích lỗi sai để nâng cao hiệu quả dạy học nhưng cần chú ý để không lạm dụng AI.

Nếu học sinh sử dụng AI để giải bài tập thay cho việc tự học, giáo viên dùng AI để chấm bài một cách máy móc, và các cơ sở giáo dục triển khai công nghệ mà thiếu kiểm soát có thể dẫn đến sai lệch trong đánh giá năng lực thực chất. Thậm chí, các chuyên gia cảnh báo về hệ lụy “rỗng não AI”, hiện tượng suy giảm nhận thức do AI khiến tư duy phản biện giảm xuống, kiến thức cơ bản yếu đi, kỹ năng giải quyết vấn đề biến mất…

Hàn Minh