Thông điệp kép của Nga từ Poseidon và Burevestnik

“Không thể bị đánh chặn”

Burevestnik trong tiếng Nga có nghĩa “Chim báo bão” và Poseidon là “Thần biển”. NATO gọi tên lửa Burevestnik là SSC-X-9 Skyfall (tạm dịch Bầu trời sụp đổ) còn thiết bị lặn không người lái - ngư lôi hạt nhân Poseidon là Kanyon (Hẻm núi). Đây là hai loại vũ khí được Tổng thống Nga Vladimir Putin lần đầu công bố trong Thông điệp Liên bang năm 2018.

Cả trong các phát ngôn được đưa ra hơn 7 năm trước và khi xác nhận đã thử nghiệm chúng thành công cuối tháng 10/2025, ông chủ Điện Kremlin đều khẳng định hai vũ khí này “không thể bị đánh chặn” bởi bất cứ quốc gia, bất cứ thứ vũ khí phòng thủ nào hiện có trên thế giới. Tổng thống Nga nêu rõ, Burevestnik và Poseidon là hai loại vũ khí tấn công duy nhất trên thế giới hiện nay hoạt động bằng động cơ năng lượng hạt nhân, giúp chúng có những tính năng kỹ thuật độc đáo và sức công phá vượt trội.

Hình ảnh hiếm về tên lửa Burevestnik của Nga.

Theo ông Putin, động cơ trên Burevestnik “có công suất tương đương với lò phản ứng của tàu ngầm hạt nhân, nhưng kích thước nhỏ hơn 1.000 lần” và chỉ mất vài giây để khởi động. Trong cuộc thử nghiệm diễn ra ngày 21/10, tên lửa bay quãng đường 14.000 km. Truyền thông Nga cho hay, Burevestnik được Nga phát triển từ những năm 2000, thời điểm Mỹ rút khỏi Hiệp ước Chống tên lửa đạn đạo (ABM) được Liên Xô và Mỹ ký kết từ năm 1972.

Tên lửa là sản phẩm hợp tác giữa Tập đoàn quốc phòng NPO Novator và Viện nghiên cứu Khoa học Vật lý Thực nghiệm Nga (VNIIEF), trực thuộc Tập đoàn nguyên tử quốc gia Rosatom. Các hình ảnh được công bố cho thấy Burevestnik có hình dạng tương tự tên lửa hành trình Kh-101 trang bị cho oanh tạc cơ chiến lược Tu-95MS và Tu-160. Tuy nhiên, kích thước và khối lượng của nó lớn hơn nhiều lần so với Kh-101, nên nhiều khả năng sẽ được khai hỏa từ tàu chiến hoặc bệ phóng mặt đất.

Burevestnik sử dụng nguyên lý động cơ phản lực dòng thẳng (ramjet), không cần đến các tầng nén không khí như động cơ phản lực tua-bin thông thường. Tốc độ bay rất cao giúp tên lửa nén luồng khí vào động cơ, nguồn nhiệt từ lò phản ứng hạt nhân cỡ nhỏ bên trong sẽ đốt nóng luồng khí, trước khi nó được đưa đến cửa xả để tạo lực đẩy. Về lý thuyết, lò phản ứng hạt nhân cung cấp nguồn năng lượng gần như vô tận cho tên lửa, giúp nó có thể bay liên tục trong nhiều năm nếu các hệ thống dẫn đường và thiết bị điện tử hoạt động ổn định. Đây là lý do khiến Burevestnik sở hữu “tầm bay không giới hạn”.

Ngoài ra, điều khiến Burevestnik rất khó đánh chặn bởi nó bay hành trình ở độ cao, khiến các hệ thống phòng thủ tên lửa không thể phát hiện từ xa và có rất ít thời gian phản ứng. Nhờ tầm bay không giới hạn, tên lửa Burevestnik liên tục đổi hướng nhằm vòng tránh các hệ thống cảnh báo sớm và phòng không trên biển rồi tiến đến mục tiêu từ những hướng bất ngờ nhất để tung đòn bằng đầu đạn hạt nhân mà nó mang theo. Không quân Mỹ hồi năm 2020 công bố báo cáo về Burevestnik, nhận định loại tên lửa này sẽ giúp Nga sở hữu vũ khí “độc nhất vô nhị với năng lực tấn công xuyên lục địa”.

Trong khi đó, đề cập đến thiết bị lặn không người lái tấn công hạt nhân Poseidon vào ngày 28/10, Tổng thống Putin khẳng định nó di chuyển với tốc độ cao hơn nhiều tàu ngầm thường, có thể tiếp cận mọi lục địa trên thế giới và sức công phá lớn hơn ICBM Sarmat.

Hãng tin TASS dẫn nguồn tin ngành công nghiệp quốc phòng Nga cho biết, Poseidon được coi là một loại tàu ngầm sử dụng động cơ hạt nhân cỡ nhỏ, giúp nó có tầm hoạt động 10.000 km, đủ sức vượt Đại Tây Dương. Nó có thể tiếp cận lãnh thổ đối phương ở độ sâu lớn, cũng như tăng tốc để cắt đuôi khi bị phát hiện và sau đó quay lại chế độ di chuyển bí mật với tốc độ thấp, hoặc ẩn mình dưới đáy biển nhằm tung đòn bất ngờ phá hủy cơ sở quân sự, nhóm tàu sân bay và các mục tiêu quan trọng của đối phương.

Để đảm bảo không bị phát hiện, nó hoạt động ở độ sâu hơn 1.000m, tốc độ 130-200 km/h. Poseidon có thể đạt vận tốc cao như vậy là nhờ áp dụng “siêu khoang khí nén”, theo đó, một hệ thống khí nén sẽ xả khí ở mũi ngư lôi, kết hợp với hình dáng đầu tù và một đĩa phẳng ở phần mũi để tạo thành lớp bọt khí mỏng bao quanh thân ngư lôi, cách ly nó khỏi môi trường nước xung quanh, giúp giảm tối đa lực cản của nước.

Về sức công phá, truyền thông Nga loan báo, Poseidon có thể mang đầu đạn hạt nhân đương lượng nổ 2 Megaton (2 triệu tấn TNT, gấp hơn 130 lần quả bom Mỹ ném xuống Hiroshima năm 1945), được thiết kế để kích nổ gần bờ nhằm tạo ra một cơn sóng thần chứa phóng xạ nhằm vào thành phố duyên hải hoặc căn cứ hải quân gần nhất của đối phương. Tuy nhiên, các chuyên gia quân sự từng nêu nhận định đầu đạn của Poseidon có công suất lên đến 100 Megaton, tương đương 100 triệu tấn TNT, đủ sức tiêu diệt một nhóm tác chiến tàu sân bay đối phương dù phát nổ cách đó hàng km.

Hai mặt của cuộc cách mạng vũ khí mới

Nga chưa công khai toàn bộ tính năng kỹ thuật của Poseidon và Burevestnik. Những ngày qua, giới truyền thông và chuyên gia phương Tây đặt ra nhiều nghi vấn về tính năng thật sự của hai loại vũ khí này và việc liệu Nga có thổi phồng sức mạnh của chúng? Đáp lại những hoài nghi đó, chuyên gia quân sự Nga Alexei Leonkov nêu rõ, cả hai vũ khí nêu trên đều là những quân bài răn đe cuối cùng. Riêng Burevestnik, vai trò của nó là “xóa sổ những gì còn sót lại”, có nghĩa là Burevestnik sẽ đảm bảo đối thủ của Nga bị hủy diệt hoàn toàn nếu vẫn còn cầm cự được sau đòn tập kích trước đó bằng tên lửa ICBM.

“Lưới phòng không đối phương sẽ không còn đủ sức đánh chặn đòn đánh bồi bằng Burevestnik”, ông nói. Với Poseidon, Igor Korotchenko, Tổng biên tập Tạp chí Quốc phòng Nga gọi đây là “vũ khí trả thù, bởi sức hủy diệt của nó vô cùng lớn. Do đó, nó sẽ được sử dụng nếu có ai đó xâm phạm an ninh của Nga trong một cuộc chiến tranh thông thường hoặc hạt nhân”.

Trong động thái cho thấy vai trò của Poseidon trong năng lực răn đe hạt nhân tương lai, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrei Belousov đã dự lễ hạ thủy tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân Khabarovsk có khả năng mang theo 6 phương tiện Poseidon. Đây là tàu ngầm tấn công hạt nhân được Nga phát triển sau Chiến tranh Lạnh và là tàu duy nhất có khả năng triển khai các thiết bị giống như Poseidon.

Giới quan sát tin rằng, động thái công bố vũ khí mới là thông điệp rõ ràng gửi phương Tây về việc Moscow đã sở hữu cho riêng mình một công cụ răn đe hoàn toàn mới để duy trì cân bằng chiến lược mà không cần dựa vào các lực lượng thông thường vốn đang hao mòn trong xung đột ở Ukraine. Đồng thời, chứng minh Nga vẫn là một siêu cường công nghệ có khả năng phát triển và triển khai những công nghệ mà các nước khác không thể.

Ở góc độ ngoại giao, động thái này càng cho thấy khoảng cách ngày càng rộng trong hy vọng cải thiện quan hệ Nga-Mỹ: khi các bên không tìm được tiếng nói chung về cách chấm dứt xung đột ở Ukraine và không thể tái khởi động quan hệ song phương, năng lực quân sự trở thành công cụ để gia tăng áp lực và bảo vệ các lợi ích cốt lõi.

Jeffrey Lewis, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury có trụ sở tại Mỹ, nêu quan điểm: “Đây là biện pháp đưa ra thông điệp cứng rắn. Việc khai hỏa là cách Nga nhắc nhở thế giới về năng lực răn đe hạt nhân của họ”. Heather Williams, chuyên gia hạt nhân tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), thì đánh giá, “thanh gươm hạt nhân” của Nga đang phát huy tác dụng trong kiềm chế phương Tây. Bà lưu ý năng lực răn đe hạt nhân ngày càng quan trọng trong chiến lược của Nga nhằm đối phó NATO, giúp duy trì cân bằng sức mạnh mà không cần leo thang.

Từ Washington, Mỹ đã có những phản ứng đầu tiên. Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 30/10 yêu cầu Lầu Năm Góc lập tức khởi động quá trình thử nghiệm vũ khí hạt nhân “trên cơ sở bình đẳng” với cường quốc khác. Lần gần nhất Mỹ thử nghiệm vũ khí hạt nhân là năm 1992. Mỹ và Nga những năm qua thường xuyên phóng thử các hệ thống vũ khí mang được đầu đạn hạt nhân, trong đó có tên lửa đạn đạo xuyên lục địa và chiến đấu cơ, nhưng chúng đều không mang đầu đạn hoặc chỉ có thiết bị mô phỏng.

Rõ ràng, khả năng Washington tiến hành một vụ nổ hạt nhân sẽ mở đường để không chỉ Nga mà còn các quốc gia khác “noi gương”. Lịch sử cho thấy, một khi các cường quốc bắt đầu điều chỉnh học thuyết an ninh để đối phó với các mối đe dọa mới xuất hiện, một cuộc chạy đua vũ trang thế hệ mới rất có thể sẽ bùng phát với nhiều hệ lụy với an ninh.

Tuy nhiên, bức tranh cũng không hoàn toàn u ám. Ngoài thông điệp răn đe, Nga còn phát đi một thông điệp khác từ Burevestnik và Poseidon. Đích thân Tổng thống Nga Putin khẳng định, việc Moscow cho ra đời các lò phản ứng hạt nhân mini đã hé mở ra những giải pháp để “giải quyết các vấn đề an ninh năng lượng ở Bắc Cực hoặc sử dụng trong chương trình Mặt Trăng”. Trên thực tế, Moscow đã bắt đầu sử dụng các thiết bị điện tử chịu được bức xạ của tên lửa Burevestnik cho các chương trình không gian.

“Việc khám phá toàn bộ hệ Mặt trời hoặc xa hơn gần như là bất khả thi với những động cơ mà nhân loại sử dụng 70 năm qua. Tên lửa R-7 đưa Yuri Gagarin lên quỹ đạo cũng là biến thể của một tên lửa ban đầu được phát triển để mang đầu đạn hạt nhân bay liên lục địa”, Báo Vesti của Nga bình luận. Tờ báo nêu thêm, suy cho cùng, cùng một công nghệ có thể mang trong nó cả hủy diệt lẫn hy vọng. Khi năng lượng hạt nhân được đặt vào tay khoa học thay vì chiến tranh, “kỷ nguyên răn đe mới” cũng có thể trở thành kỷ nguyên mở ra những giới hạn mới của tri thức và năng lượng.

Thái An