Thuốc lá điện tử - 'bóng ma nicotine' đe dọa thế hệ trẻ và yêu cầu cấp bách siết chặt hành lang pháp lý

Hiểm họa thuốc lá điện tử đối với thế hệ trẻ

Trung tâm chống độc bệnh viện Bạch Mai vừa qua đã tiếp nhận nam sinh 17 tuổi vào viện trong tình trạng hôn mê, co giật sau khi sử dụng thuốc lá điện tử (TLĐT). Bác sĩ chẩn đoán suy thận cấp tiến triển nhanh, nguyên nhân được xác định do tác động độc hại trực tiếp của các hóa chất trong TLĐT.

Xét nghiệm cho thấy, trong mẫu TLĐT mà bệnh nhân sử dụng có chứa 2 loại ma túy tổng hợp thế hệ mới – những chất cực kỳ nguy hiểm, có thể gây tổn thương nặng nề lên não bộ, hệ thần kinh. May mắn được điều trị kịp thời, bệnh nhân đã dần tỉnh táo, chức năng thận được hồi phục.

Tuy nhiên, đây chỉ là một trong nhiều trường hợp tương tự đang gia tăng chóng mặt tại các cơ sở điều trị trên cả nước. Tại Trung tâm Chống độc (BV Bạch Mai), nhiều bệnh nhân trẻ dưới 18 tuổi vào viện phải thở máy, tổn thương phổi nặng không khác người hút thuốc lá hàng chục năm.

Theo TS.BS. Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai), số lượng bệnh nhân ngộ độc cấp liên quan đến TLĐT vào trung tâm điều trị có xu hướng tăng và diễn biến phức tạp gần đây. Bên cạnh trạng thái ngộ độc cấp tính rất nặng, người bệnh còn có những biểu hiện rối loạn và tổn thương kín đáo, âm thầm bên trong cơ thể người sử dụng, ảnh hưởng tới sức khỏe giới trẻ rất nhanh.

Thuốc lá điện tử gây nhiều hệ lụy cho sức khỏe của giới trẻ. Ảnh Internet

WHO khẳng định không có bằng chứng cho rằng TLĐT hay thuốc lá nung nóng (TLNN) ít hại hơn thuốc lá điếu truyền thống. Các sản phẩm này chứa nicotine gây nghiện mạnh và nhiều hóa chất độc hại như aceton, acrolein, formaldehyde, kim loại nặng… thậm chí cao hơn cả thuốc lá điếu. Chúng sẽ gây hại đến sức khỏe đặc biệt là sự phát triển não bộ của giới trẻ.

Chỉ riêng năm 2023, Việt Nam ghi nhận 1.224 ca nhập viện liên quan TLĐT/TLNN – con số tăng theo từng tháng. Báo cáo của WHO cũng cho thấy, sử dụng thuốc lá đã và đang gây ra gánh nặng bệnh tật và tử vong sớm tại Việt Nam, với hơn 100.000 ca tử vong do thuốc lá mỗi năm (trong đó 84.500 người tử vong/năm do hút thuốc chủ động và 18.800 người tử vong do tiếp xúc thụ động với khói thuốc). Bên cạnh đó, chi phí y tế và thiệt hại kinh tế lên tới 108 nghìn tỷ đồng, tương đương 1,14% GDP năm 2022.

Việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá gây ảnh hưởng tiêu cực đối với phát triển kinh tế và xã hội, khó đạt được các mục tiêu y tế quốc gia của Việt Nam, cũng như cam kết đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) liên quan đến sức khỏe.

Đáng lo ngại, thiết bị TLĐT đang bị tội phạm lợi dụng sử dụng như vỏ bọc hoàn hảo để tàng trữ, pha chế và phân phối ma túy tổng hợp dạng lỏng. Điều này khiến an ninh học đường bị đe dọa khi mà học sinh có thể tiếp cận chất gây nghiện dễ dàng, trong khi gia đình và thầy cô khó phát hiện.

Lỗ hổng pháp lý cần được "khóa chặt"

Quốc hội Việt Nam đã ban hành Nghị quyết cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, và tiếp nối Nghị quyết số 72 của Bộ Chính trị về bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, thể hiện cam kết mạnh mẽ và thống nhất trong việc ngăn chặn các sản phẩm có hại này.

Tuy nhiên, tại nhiều diễn đàn Quốc hội, đại biểu cảnh báo đang có dấu hiệu vận động chính sách của một số doanh nghiệp nhằm hợp thức hóa kinh doanh TLĐT/TLNN. Một đại biểu Quốc hội đã nhấn mạnh: "TLĐT và TLNN đều chứa Nicotine gây nghiện cực mạnh. Chúng tạo ra các chất độc hại mới, gây tổn thương phổi nghiêm trọng, đẩy hệ thống y tế vào tình trạng quá tải "Nếu Việt Nam không cấm, chúng ta sẽ trở thành nơi tập kết các sản phẩm bị cấm khắp thế giới".

Việc bổ sung thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng vào Danh mục ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh là cần thiết để tránh gây hệ lụy cho giới trẻ. Ảnh Trung tâm Chống độc BVBM

Nhiều chuyên gia đã nhấn mạnh, việc bổ sung TLĐT và TLNN vào Danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh trong Luật Đầu tư (sửa đổi) không chỉ là một quy định kỹ thuật. Đây là quyết định mang ý nghĩa chiến lược, thể hiện bản lĩnh chính trị và trách nhiệm của Nhà nước đối với tương lai dân tộc.

Hiện nhiều nước như Singapore, Thái Lan, Úc, Nga… đã cấm hoàn toàn TLĐT nhằm ngăn chặn làn sóng nghiện nicotine bùng nổ trong giới trẻ. Các tổ chức quốc tế như Liên minh Kiểm soát Thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) khuyến nghị Việt Nam cần "hành động khẩn cấp" để bảo vệ thanh thiếu niên – nhóm dễ tổn thương nhất.

TS. Ulysses Dorotheo – Giám đốc Điều hành Liên minh Phòng chống Thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) cho biết, Việt Nam cũng đang đối mặt với xu hướng gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tương tự nhiều quốc gia ASEAN, đặc biệt trong nhóm thanh thiếu niên.

Ông bày tỏ lo ngại khi dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) hiện mới chỉ đưa thuốc lá truyền thống vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện, mà chưa quy định cấm hoàn toàn đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với sức khỏe cộng đồng và có thể làm suy giảm hiệu quả các chính sách kiểm soát thuốc lá hiện hành.

Việc bổ sung thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng vào Danh mục ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh là cần thiết để bảo vệ giới trẻ – thế hệ tương lai của đất nước, đồng thời bảo đảm sự thống nhất của hệ thống pháp luật.

"Đây không chỉ là một lệnh cấm đơn thuần, mà còn là cam kết mạnh mẽ hướng tới phát triển bền vững, khẳng định quan điểm: sức khỏe là tài sản quý giá nhất của quốc gia, con người là trung tâm của mọi chính sách. Quyết định này sẽ giúp Việt Nam hòa nhịp với xu hướng toàn cầu và thể hiện rõ vai trò tiên phong, có trách nhiệm trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng – điều được WHO và cộng đồng quốc tế đánh giá rất cao", ông nói.

Việc siết chặt kiểm soát TLĐT/TLNN không chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan quản lý mà cần sự vào cuộc của cả gia đình, nhà trường và xã hội. Bởi mỗi điếu thuốc lá điện tử không chỉ đơn thuần là hơi khói, mà có thể là mầm mống nghiện ngập, bệnh tật và tội phạm.

Hà My