Thuốc lá điện tử: Hiểm họa tiềm ẩn sau vỏ ngoài hấp dẫn

Để thu hút người dùng, đặc biệt là giới trẻ, nhiều tập đoàn thuốc lá đã thay đổi chiến lược quảng cáo, không còn trực diện như trước mà khéo léo “ngụy trang” sản phẩm bằng hình ảnh hiện đại, bắt mắt và sử dụng cách giới thiệu như ít gây hại hơn. Những thiết bị thuốc lá điện tử nhỏ gọn, nhiều màu sắc, mang hương trái cây, bánh ngọt đang đánh trúng tâm lý tò mò, thích trải nghiệm mới của thanh thiếu niên.

Tuy nhiên, phía sau lớp vỏ bắt mắt này là sự thật đáng lo ngại: Thuốc lá điện tử chứa nhiều hóa chất độc hại có khả năng gây nghiện mạnh, đặc biệt nguy hiểm khi bị trộn lẫn với các chất ma túy như cần sa tổng hợp, ketamin hay heroin.

Hiện chưa có bằng chứng khoa học nào chứng minh thuốc lá điện tử hay thuốc lá nung nóng an toàn hơn thuốc lá điếu truyền thống. Ngược lại, nhiều nghiên cứu quốc tế chỉ ra những tác động tiêu cực đến phổi, hệ hô hấp, tim mạch và não bộ, nhất là ở tuổi vị thành niên. Việc sử dụng sớm làm thay đổi cấu trúc não, ảnh hưởng khả năng học tập, ghi nhớ và dễ dẫn đến nghiện nicotine lâu dài.

Thuốc lá điện tử "ngụy trang” bằng hình ảnh hiện đại, bắt mắt. (Ảnh: Như Loan)

Việt Nam đang trong nhóm các quốc gia có tỷ lệ hút thuốc lá cao, với hơn 15 triệu người hút thuốc và khoảng 103.300 ca tử vong mỗi năm do thuốc lá. Trong đó, hơn 84.500 người chết do hút thuốc chủ động, còn lại là tử vong do phơi nhiễm khói thuốc thụ động. Đáng chú ý, phần lớn những ca tử vong rơi vào độ tuổi lao động, lực lượng đóng vai trò quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội.

Không chỉ ảnh hưởng sức khỏe, thuốc lá còn gây thiệt hại kinh tế nặng nề. Ước tính mỗi năm Việt Nam thiệt hại hơn 108.000 tỷ đồng (tương đương 1,14% GDP), bao gồm chi phí y tế, mất năng suất lao động và tiền mua thuốc lá, vượt xa nguồn thu từ thuế thuốc lá hiện nay.

Việc hút thuốc còn kéo theo hệ lụy xã hội như gia tăng nghèo đói, khi người hút phải giảm chi tiêu cho thực phẩm, giáo dục và chăm sóc sức khỏe để dành tiền mua thuốc. Khói thuốc cũng làm tăng nguy cơ bệnh tật trong cộng đồng, gây quá tải hệ thống y tế và ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng nguồn nhân lực quốc gia.

Mặc dù tỷ lệ hút thuốc lá truyền thống có xu hướng giảm trong thập kỷ qua, các sản phẩm thuốc lá mới như điện tử và nung nóng lại đang gia tăng nhanh chóng. Theo ThS Nguyễn Thị Thu Hương, Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế), các tập đoàn thuốc lá đang đẩy mạnh quảng cáo gián tiếp qua tài trợ sự kiện, KOLs, lồng ghép nội dung giải trí, đặc biệt khai thác tối đa mạng xã hội để tiếp cận giới trẻ.

Chiến dịch quảng cáo không chỉ đánh lừa người dùng bằng thông điệp “an toàn hơn” mà còn biến sản phẩm thành biểu tượng thời trang, lối sống. Điều này khiến thanh thiếu niên dễ bị cuốn theo mà không nhận thức rõ mình đang bị dẫn dắt vào nguy cơ nghiện nicotine và có thể tiếp tục với các chất gây nghiện mạnh hơn.

Trước thực trạng này, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhiều lần cảnh báo, khuyến cáo các quốc gia thực thi nghiêm Điều 5.3 của Công ước khung về kiểm soát thuốc lá, nhằm bảo vệ chính sách y tế công khỏi sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá. WHO cũng đề nghị giám sát chặt hoạt động quảng cáo, cấm quảng cáo toàn diện trên mạng xã hội, truyền thông đại chúng và tăng thuế thuốc lá nhằm giảm tiêu dùng, xây dựng môi trường không khói thuốc.

Thuốc lá điện tử với thiết kế hiện đại, hương vị đa dạng đang thu hút giới trẻ. (Ảnh: Như Loan)

Tuy nhiên, đại diện WHO tại Việt Nam cho rằng nước ta chưa đi đúng hướng để đạt mục tiêu Chiến lược Quốc gia về kiểm soát thuốc lá, thậm chí có dấu hiệu người sử dụng thuốc lá điện tử đang gia tăng trở lại. Do đó, cần có giải pháp đồng bộ và mạnh mẽ hơn từ ngành y tế, các Bộ ngành liên quan, trường học, truyền thông và cộng đồng.

Bên cạnh điều chỉnh chính sách thuế, tổ chức các chiến dịch truyền thông sáng tạo, nhân văn, chạm đến cảm xúc và nhận thức, đặc biệt với giới trẻ là điều thiết yếu. Các buổi sinh hoạt chuyên đề trong trường học, tọa đàm cộng đồng, truyền thông trực quan sinh động có thể biến thông tin khoa học khô khan thành những thông điệp lan tỏa, thúc đẩy thay đổi hành vi.

Dù dưới bất kỳ hình thức nào, thuốc lá đều độc hại và nguy hiểm. Tiếp tay cho thuốc lá điện tử lan rộng là đặt tương lai thế hệ trẻ vào vòng nguy hiểm không lối thoát. Các chuyên gia y tế kêu gọi hành động quyết liệt, đồng lòng phòng chống tác hại thuốc lá, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và gìn giữ tương lai quốc gia.

Như Loan