Tìm giải pháp đồng bộ để Việt Nam đạt mục tiêu Net Zero vào 2050

Tình trạng kẹt xe kéo dài là nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP. HCM. Ảnh: NP

Ô nhiễm không khí ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người dân

Ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh cùng nhiều khu công nghiệp là vấn đề ngày càng nghiêm trọng, có thể trở thành rào cản lớn đối với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 mà Việt Nam đã cam kết tại COP26.

TS Nguyễn Hoàng Hiệp, Chủ tịch Hội đồng Khoa học - Viện Nghiên cứu Tin học và Kinh tế Ứng dụng cho biết, Việt Nam nằm trong số 30 quốc gia có mức độ ô nhiễm không khí cao nhất thế giới. Nhiều thời điểm, chỉ số chất lượng không khí ở Hà Nội đã vượt ngưỡng nguy hại.

Nguyên nhân chính của ô nhiễm không khí là từ hoạt động công nghiệp, phương tiện giao thông, hệ thống tòa nhà và khu dân cư tiêu thụ nhiều năng lượng. Tình trạng kẹt xe kéo dài ở các thành phố lớn càng làm gia tăng ô nhiễm, đặc biệt là khí CO2. Việc khí thải tích tụ khi kẹt xe gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng không khí, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe hô hấp, tim mạch, hệ thần kinh của người dân, đặc biệt là nhóm người già, trẻ nhỏ và người bệnh nền.

“Bên cạnh ô nhiễm từ bên ngoài, lượng khí thải phát sinh trong không gian làm việc như từ máy tính, máy in, máy lạnh hay các thiết bị điện tử cũng góp phần tăng phát thải nhà kính mà chúng ta thường bỏ qua. Hệ thống điều hòa vận hành liên tục tạo ra lượng nhiệt làm nóng môi trường bên ngoài, gia tăng hiệu ứng nhà kính”, TS Hoàng Hiệp cho biết.

Còn theo chuyên gia môi trường Bùi Duy Tiến, Hội Môi trường giao thông vận tải Việt Nam, tại TP Hồ Chí Minh, tình trạng ô nhiễm không khí chủ yếu đến từ khí thải công nghiệp độc hại như bụi PM2.5, PM10, SO₂, NOx, CO và các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs).

“Các khu công nghiệp lớn với hàng trăm lượt xe vận chuyển hàng hóa mỗi ngày, đặc biệt xe tải, xe container cũ kỹ thải ra liên tục, góp phần làm suy giảm chất lượng không khí, đặc biệt ở giờ cao điểm” ông Tiến nói và nêu thực trạng nhiều doanh nghiệp chưa đầu tư hoặc vận hành hệ thống xử lý khí thải một cách "đối phó", thậm chí vi phạm quy định về khí thải.

Áp dụng công nghệ xanh, kiểm soát chặt chẽ nguồn phát thải

Mặc dù Việt Nam đã có cam kết rõ ràng về mục tiêu Net Zero vào năm 2050 nhưng việc triển khai các giải pháp hiện vẫn chưa đồng bộ và thống nhất giữa các bộ, ngành và địa phương.

Nêu giải pháp, PGS.TS Bùi Thị An, Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng kiến nghị, cần có luật riêng chuyên biệt về môi trường không khí để đồng bộ hóa các hoạt động kiểm soát, phòng ngừa và xử lý ô nhiễm.

Bà Bùi Thị An cũng đề xuất việc phải cập nhật các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia về không khí trong nhà, khí thải di động và giới hạn phát thải khu vực. Song song với đó tăng cường đầu tư công, xã hội hóa nguồn lực và nâng cao năng lực quan trắc, giám sát bằng ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo.

Mới đây, tại cuộc họp nghe báo cáo, cho ý kiến đối với dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với khí thải xe ô tô tham gia giao thông đường bộ, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã nhấn mạnh việc phải đưa ra các giải pháp cấp bách, toàn diện xử lý ô nhiễm không khí tại địa phương, đặc biệt ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng, dù đã có luật về bảo vệ môi trường, nhưng nếu không có hành động quyết liệt thì tình hình ô nhiễm sẽ khó được cải thiện. Trách nhiệm của các cơ quan quản lý và lãnh đạo địa phương phải được xác định rõ và triển khai biện pháp kịp thời. Chính phủ cam kết hỗ trợ tối đa để địa phương thực hiện các giải pháp giảm ô nhiễm. Cùng với đó là đưa ra lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải ô tô, xe máy một cách thống nhất, đồng bộ và có phương án hỗ trợ phù hợp.

Việc nâng cao hiệu quả quản lý môi trường không khí, áp dụng công nghệ xanh, phát triển năng lượng tái tạo và kiểm soát chặt chẽ nguồn phát thải sẽ tiếp tục là trọng tâm hành động của Việt Nam để bảo vệ sức khỏe nhân dân và thực hiện thành công mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.

Anh Vũ