Tinh thần 'thần tốc' của Quốc hội qua Nghị quyết đặc biệt về điện hạt nhân

Vào cuộc kịp thời, đưa điện hạt nhân "về đích" đúng hẹn

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn vừa ký ban hành Nghị quyết số 189/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Nghị quyết này được Quốc hội khóa XV, Kỳ họp bất thường lần thứ 9, thông qua ngày 19/2/2025.

Quốc hội biểu quyết thông qua Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc biệt đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận

Những cơ chế, chính sách đặc biệt tại Nghị quyết đã được quy định cụ thể, có "sức nặng" như: Triển khai đồng thời việc đàm phán với đối tác đã ký kết điều ước quốc tế hoặc với các đối tác khác để ký kết điều ước quốc tế về hợp tác xây dựng, cấp tín dụng cho thực hiện dự án, song song với quá trình điều chỉnh chủ trương đầu tư và phê duyệt dự án đầu tư.

Thủ tướng Chính phủ giao chủ đầu tư thực hiện các dự án; áp dụng hình thức chỉ định thầu theo quy trình rút gọn đối với gói thầu chìa khóa trao tay xây dựng nhà máy chính với nhà thầu trong điều ước quốc tế và các gói thầu tư vấn quan trọng trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư và thực hiện dự án.

Chủ đầu tư được phép thu xếp vốn đối ứng từ nguồn vốn vay, vốn trái phiếu doanh nghiệp, vốn vay lại trái phiếu Chính phủ, trái phiếu công trình do Chính phủ phát hành, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh với các điều kiện vay lại theo điều kiện vay của khoản phát hành trái phiếu, khả năng trả nợ của dự án và theo quy định của Luật Quản lý nợ công...

Có thể nói, Nghị quyết của Quốc hội đã thể chế hóa những vấn đề cấp bách nhất để sớm thực hiện thành công dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, đồng thời, thể hiện rõ nét tinh thần trách nhiệm rất cao, hành động kịp thời, quyết liệt và thần tốc của Quốc hội.

Hãy nhìn lại chặng đường từ Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã thống nhất chủ trương tái khởi động chương trình điện hạt nhân và dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Đến Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV thông qua Luật Điện lực (sửa đổi) và ban hành Nghị quyết số 174 ngày 30/11/2024 về việc “Tiếp tục thực hiện chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận” và tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, với 96,03% đại biểu Quốc hội có mặt tán thành, Quốc hội biểu quyết thông qua Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc biệt đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận…

Như vậy, chỉ trong một thời gian ngắn nhưng với tinh thần làm việc nghiêm túc “làm hết việc chứ không làm hết giờ” với những cuộc họp có tần suất dày đặc, liên tục, thậm chí diễn ra cả vào ngày nghỉ theo quy định của pháp luật nhằm trao đổi, thảo luận nghiên cứu kỹ lưỡng các ý kiến của chuyên gia, nhà khoa học, các đại biểu Quốc hội, cơ quan của Quốc hội và các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan… Quốc hội đã đồng hành sát sao với Chính phủ, quyết tâm phải ban hành ngay Nghị quyết của Quốc hội tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 để khơi thông mọi nguồn lực, tháo gỡ ngay các rào cản, để các nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1, nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2 "về đích" đúng hẹn.

Xuyên suốt thời gian qua, các nghị quyết đặc biệt của Quốc hội nói chung và Nghị quyết về cơ chế đặc biệt cho điện hạt nhân nói riêng đã được xây dựng dựa trên một số nguyên tắc gồm: Thể chế hóa những vấn đề cấp bách; đã "chín", đã rõ, có tính khả thi, hạn chế văn bản hướng dẫn để thi hành được ngay; vượt trội, phát huy tác dụng kịp thời, khơi thông mọi nguồn lực, có sức lan tỏa; có trọng tâm, trọng điểm.

Đồng thời, phải là những vấn đề thực sự vướng mắc cần khẩn trương tháo gỡ; chưa có luật điều chỉnh hoặc cần quy định khác với pháp luật hiện hành;đúng thẩm quyền của Quốc hội... Những chính sách chưa thực sự cấp bách, cần nghiên cứu đánh giá thêm, cần có hướng dẫn chi tiết, cụ thể, sẽ được xem xét, đưa vào các dự thảo luật khác có liên quan để xem xét, sửa đổi.

Cách tiếp cận như vậy đã thể hiện sự chuyển động mạnh mẽ của Quốc hội, nâng cao hiệu quả hoạt động, đặc biệt trong công tác lập pháp, xây dựng chính sách, nhằm tháo gỡ ngay các vướng mắc về thể chế, tạo động lực cho sự phát triển của các lĩnh vực, góp phần vào tăng trưởng kinh tế của đất nước.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ngay sau các phiên thảo luận về dự thảo Nghị quyết Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường phối hợp với Cơ quan chủ trì soạn thảo (Bộ Công Thương), Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Thuận và các cơ quan hữu quan tổ chức nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết; cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết tại Phiên họp thứ 42 (ngày 10/2/2025); xin ý kiến cấp có thẩm quyền về một số nội dung chính của dự thảo Nghị quyết; gửi xin ý kiến Chính phủ dự thảo Nghị quyết sau khi được tiếp thu, chỉnh lý.

Trong quá trình tiếp thu, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo các cơ quan quán triệt, thực hiện nghiêm túc Quy định số 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật; thực hiện đồng bộ các giải pháp đổi mới trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, nghị quyết theo yêu cầu tại Công thư số 15/CTQH, số 17/CTQH của Chủ tịch Quốc hội. Theo đó, dự thảo Nghị quyết đã được rà soát, lược bỏ các nội dung không phù hợp, chỉ quy định các vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội.

Dự thảo Nghị quyết sau khi tiếp thu, chỉnh lý, giải trình đầy đủ theo ý kiến của Chính phủ, các cơ quan liên quan đã nhận được sự đồng thuận, đáp ứng yêu cầu chất lượng, đủ điều kiện trình xem xét, thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9.

Thực tế, trước, trong và sau Kỳ họp bất thường, nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội đều tán thành về sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt đầu tư, xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Tạo động lực mới phát triển bền vững năng lượng

Phải khẳng định rằng, việc tái khởi động dự án điện hạt nhân Ninh Thuận được xem là một bước đi chiến lược trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực đa dạng hóa nguồn cung năng lượng, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng nhu cầu điện năng cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và thực hiện các cam kết về giảm phát thải khí nhà kính.

Phối cảnh dự án điện hạt nhân. Ảnh minh họa

Hơn nữa, đây là dự án đặc biệt quan trọng, có công nghệ phức tạp, chỉ một số ít quốc gia sở hữu; nhu cầu vốn đầu tư rất lớn và lần đầu tiên được đầu tư xây dựng tại nước ta nên rất cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh để đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian thực hiện.

Đó cũng là mong mỏi của nhiều đại biểu Quốc hội, cử tri và chính quyền địa phương… Một nữ đại biểu Quốc hội đã bày tỏ tin tưởng, với quyết tâm rất cao của cả hệ thống chính trị, sự đồng lòng ủng hộ của người dân và với những cơ chế chính sách đặc thù, mục tiêu xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận trong 5 năm là hoàn toàn khả thi.

Trước yêu cầu của sự phát triển kinh tế của đất nước và tính chất đặc thù của nhà máy điện hạt nhân, việc Quốc hội ban hành cơ chế chính sách đặc thù đầu tư xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận là đúng đắn, phù hợp với thực tiễn và yêu cầu của thời đại, là chính sách đột phá để phát triển điện hạt nhân, cũng như năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình và phát triển của Việt Nam.

Theo Quy hoạch điện VIII, dự kiến cần khoảng 80 ngàn MW để đảm bảo phát triển trong năm 2025, nhưng đến năm 2030, phải nâng công suất gấp đôi - khoảng 150 ngàn MW. Đây là một câu chuyện rất lớn, bởi nếu như không đảm bảo được công suất nguồn điện này, thì các mục tiêu tăng trưởng, nhất là mục tiêu tăng trưởng hai con số của Việt Nam sẽ rất khó đạt được.

Đặc biệt, chúng ta còn đang tập trung vào những công nghệ cao như sản xuất chip bán dẫn… Đây là ngành công nghệ theo đánh giá của các chuyên gia, nhà khoa học, yêu cầu về điện năng còn cao hơn các ngành như hóa dầu, sản xuất ô tô…

Chính vì thế, nhiều đại biểu cho rằng, nếu chúng ta muốn tiến thẳng vào các ngành công nghệ cao, để đảm bảo sự phát triển của đất nước đạt 2 con số thì yêu cầu về điện năng là điều bắt buộc, đặc biệt là điện nền và điện xanh. Từ đây, đặt ra yêu cầu về năm 2030, chúng ta phải cơ bản hoàn thành được 2 nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận.

Để đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững, tinh thần trách nhiệm cao, hành động kịp thời, quyết liệt và thần tốc của Quốc hội không chỉ thể hiện ở việc ban hành Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc biệt đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, mà trước đó còn ở công tác xây dựng, thông qua Luật Điện lực (sửa đổi). Đây là dự án Luật có ý nghĩa rất lớn đến phát triển của ngành điện, tạo hành lang pháp lý để các dự án điện phát triển nhanh chóng hơn theo đúng tiến độ đề ra.

Với sự cố gắng và phối hợp chặt chẽ của các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, Bộ Công Thương, các cơ quan, tổ chức hữu quan, đã triển khai công việc một cách khẩn trương nhưng kỹ lưỡng và thận trọng để xây dựng và đảm bảo chất lượng cao nhất của dự án Luật. Từ đó, thúc đẩy Luật sớm được thông qua trong thời gian ngắn.

Còn nhớ phát biểu tại phiên họp tổ Quốc hội chiều 26/10, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu vấn đề “Vì sao lại phải có Luật Điện lực (sửa đổi) và chỉ rõ: “Yêu cầu đòi hỏi về hạ tầng năng lượng là một trong những yếu tố mang tính trụ cột, dẫn dắt, điểm đột phá đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia".

Tổng Bí thư cũng nhấn mạnh, thời gian không chờ đợi ai, chúng ta cần chủ động triển khai nhanh chóng, đồng bộ, song song với việc triển khai sẽ tiếp tục hoàn chỉnh, hoàn thiện.

Quả thực “thời gian không chờ đợi”. Để phát triển kinh tế - xã hội, điện đóng vai trò hết sức quan trọng và được xem là "mạch máu" của nền kinh tế, phải phát triển “đi trước một bước”. Vì thế, câu chuyện sửa đổi Luật Điện lực, hay ban hành chính sách đặc thù cho điện hạt nhân là vấn đề bức thiết và cấp bách không có gì phải bàn cãi. Từ các chính sách đó, đang được kỳ vọng là một bước đột phá để ngành điện nói riêng, năng lượng nói chung phát triển mạnh mẽ, tạo đòn bẩy cho phát triển kinh tế của đất nước, đủ lực để vươn mình, cất cánh trong kỷ nguyên mới.

Quỳnh Nga