TP HCM cần thể chế riêng rộng hơn, mạnh hơn

Sáng 8-12, tiếp tục kỳ họp thứ 10, Quốc hội (QH) thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết của QH sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP HCM.

Tự quyết định, tự chịu trách nhiệm

Tham gia ý kiến về dự thảo Nghị quyết, Trưởng Đoàn Đại biểu (ĐB) QH TP HCM Nguyễn Văn Lợi cho rằng thay vì liệt kê chi tiết từng công trình, mức đền bù giải tỏa (gấp 2 hay 3 lần) vào trong Nghị quyết, QH nên trao quyền cho địa phương tự quyết định dựa trên quy hoạch đã được duyệt. "Nếu quy định quá cụ thể, khi thực tế thay đổi, địa phương lại phải đi xin điều chỉnh, rất mất thời gian. Tôi đề nghị giao quyền cho Chính phủ quy định khung, các bộ ngành hướng dẫn, còn địa phương tự quyết định và chịu trách nhiệm" - ĐB Nguyễn Văn Lợi nhấn mạnh.

ĐB Nguyễn Văn Lợi đề xuất 5 nhóm giải pháp đột phá để các "siêu đô thị" sau sáp nhập như TP HCM hay các tỉnh, thành lớn có thể phát huy hết tiềm năng. Về quy hoạch, cần giao quyền cho địa phương điều chỉnh quy hoạch cục bộ sau khi đã sắp xếp lại đơn vị hành chính, không để tình trạng doanh nghiệp và người dân phải "chờ quy hoạch" gây lãng phí nguồn lực. Về đầu tư, cần giao HĐND và UBND cấp tỉnh quyết định toàn bộ các dự án nội vùng, đặc biệt là hạ tầng chiến lược và kết nối với Trung ương (như cao tốc, cảng biển, khu thương mại tự do). Trung ương chỉ cần quản lý quy hoạch và hậu kiểm. Về tài chính, cần để lại 100% nguồn thu vượt dự toán và nguồn thu từ đất cho các địa phương tái đầu tư. Việc phân cấp mạnh mẽ phải đi đôi với cơ chế giám sát chặt chẽ, nghiêm túc thực hiện phòng chống tiêu cực, tham nhũng để bảo đảm dòng vốn được sử dụng hiệu quả. Đồng thời trao quyền cho TP HCM và các đô thị lớn xây dựng cơ chế riêng để đào tạo và thu hút nhân tài cho các ngành mũi nhọn như y tế, giáo dục, kinh tế mới nổi.

Theo ĐB Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội), TP HCM vốn dĩ là trung tâm kinh tế lớn của cả nước, là khu vực năng động, sáng tạo, đột phá những thể chế quản lý mới để sau đó nhân rộng cho cả nước. Sau khi sáp nhập thêm tỉnh Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, vị thế, tiềm năng của TPHCM càng lớn mạnh, mà không có một địa phương nào so được. Do vậy, các chỉnh thể to lớn như TP HCM thì không thể "khoác chung một áo" thể chế giống như các địa phương khác, mà cần phải có một thể chế riêng rộng hơn, tạo cho thành phố có một khoảng trời riêng để tự do sáng tạo, phát triển. ĐB đồng tình với các cơ chế đề xuất trong dự thảo, nhưng ông nhìn nhận những cơ chế này chưa đủ mạnh để TP HCM thực sự sáng tạo, bứt phá.

Vị ĐBQH là chuyên gia kinh tế đề nghị cần lưu ý chỉnh sửa dự thảo nghị quyết theo hướng rà soát loại bỏ toàn bộ những quy định đang làm cho các cơ chế đặc thù không thực hiện được. Ví dụ, khoản đầu tiên là quy định HĐND thành phố được quyền sử dụng ngân sách địa phương để làm rất nhiều công việc nhưng đuôi thì gắn vào "tuân thủ theo quy định của pháp luật". Nếu như thế thì xin cơ chế mới không có tác dụng vì quy định pháp luật như thế nào cứ làm như thế đó.

Theo ông Hoàng Văn Cường, trong dự thảo nghị quyết có rất nhiều đoạn như thế, do đó ông đề nghị lược bỏ. Ngoài ra, dự thảo nghị quyết đang liệt kê các việc cần phải làm và liệt kê danh sách của những dự án cần ưu tiên thu hút đầu tư chiến lược. "Nếu liệt kê như thế này, sau khi nghị quyết được thông qua, một thời gian sau sẽ xuất hiện những việc mới, những loại dự án mới, khi đấy lại đi xin tiếp. Do vậy, đề nghị không liệt kê mà chỉ quy định những nguyên tắc, những tiêu chí và sau đó giao cho HĐND thành phố tự quyết định giống như cách soạn thảo nghị quyết của Hà Nội" - ĐB kiến nghị.

Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội TP HCM Nguyễn Văn Lợi góp ý tại cuộc họp Quốc hội vào ngày 8-12Ảnh: LÂM HIỂN

Hướng tới "luật riêng" cho TP HCM

Theo ĐB Phạm Trọng Nhân, TP HCM từ lâu đã là nơi pháp luật đi vào đời sống nhanh và rõ ràng nhất. Một thủ tục được cải tiến ngày hôm nay có thể mang lại hàng ngàn quyết định hành chính nhanh hơn trong ngày mai. Nghị quyết 98 không chỉ giúp cho thành phố tháo gỡ các điểm nghẽn, khó khăn hiện hữu mà còn giúp QH hoàn thiện thể chế, hệ thống pháp luật theo cách thực chất, bằng dữ liệu, bằng trải nghiệm và bằng bài học đi ra từ thực tiễn và đó cũng là cách chúng ta xây dựng Nhà nước pháp quyền hiện đại, phân cấp rõ kiểm soát và rõ trách nhiệm.

"Nếu nhìn dài hạn hơn, trong nhiệm kỳ này có thể nói rằng Nghị quyết 98 sửa đổi chính là một bước chuẩn bị thực tiễn quan trọng để QH tiến tới xây dựng luật cho siêu đô thị trong tương lai" - ĐB Nhân nói. ĐB tin rằng, khi QH xem xét một khuôn khổ pháp lý mới cho các siêu đô thị thì TP HCM có thể đóng góp bằng chính những bằng chứng sống động, những thành công, cả những thất bại, những gì đã làm được và những gì cần rút kinh nghiệm, bởi sự phát triển của một siêu đô thị không chỉ quyết định tương lai của một địa phương mà còn định hình tương lai của cả nền kinh tế.

Đồng quan điểm, ĐB Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) cho rằng cần có "luật riêng" cho TP HCM thay vì chỉ là các nghị quyết thí điểm. Tuy nhiên, trước mắt, ĐB đề nghị mở rộng phạm vi áp dụng cơ chế đặc thù ra cả vùng Đông Nam Bộ, đặc biệt là sự kết nối với Đồng Nai. ĐB dẫn chứng, sân bay Long Thành là cực tăng trưởng lớn của Đồng Nai và cả vùng, nhưng nếu không kết nối được với TP HCM và sân bay Tân Sơn Nhất thì hiệu quả sẽ giảm sút nghiêm trọng. "Đề xuất bổ sung vào khoản 4, điều 3 Nghị quyết 98 đối với các dự án đường sắt kết nối vùng như tuyến Metro Bến Thành - Suối Tiên kéo dài về sân bay Long Thành, tuyến Tham Lương - Bến Thành. Các dự án này dù nằm trên địa bàn Đồng Nai nhưng có vai trò sống còn với TP HCM, nên cần được hưởng cơ chế đặc thù (về TOD, về đầu tư công) như các dự án nội đô TPHCM" - ĐB Trịnh Xuân An kiến nghị.

Đồ họa: Chi Phan

Đồng thuận xã hội quyết định thành bại

Góp ý tại phiên thảo luận, ĐB Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP HCM) ủng hộ quy định tại khoản 2, điều 4 cho phép TP HCM sử dụng ngân sách để bồi thường, tái định cư và tạo quỹ đất cho TOD. Tuy nhiên, lưu ý rằng sự đồng thuận xã hội là yếu tố quyết định thành bại. ĐB kiến nghị, cần bổ sung tiêu chí đánh giá tác động xã hội bắt buộc đối với từng khu vực TOD, bao gồm ảnh hưởng lên hạ tầng xã hội, mật độ dân cư, khả năng tiếp cận dịch vụ công và không gian sống của cư dân hiện hữu. Đây là điều kiện cần để hạn chế rủi ro khiếu kiện và nâng cao tính khả thi.

Về tài chính, ông Nguyễn Tâm Hùng ủng hộ việc thành phố được giữ lại 100% nguồn thu từ khai thác quỹ đất TOD (khoản 8, điều 4) để đầu tư cho đường sắt đô thị. Song, ĐB cũng cảnh báo về nguy cơ thất thoát nếu không kiểm soát chặt chẽ giá trị thương mại rất lớn của quỹ đất này. ĐB đề nghị cần bổ sung cơ chế thẩm định giá đất TOD bởi tổ chức độc lập, kèm theo công bố giá khởi điểm, giá khởi điểm đấu giá và kết quả định giá. Việc này nhằm bảo đảm công khai, minh bạch trong định giá tài sản công, tránh thất thoát và giữ niềm tin của nhân dân.

ĐB Trần Khánh Thu (đoàn Hưng Yên) nhìn nhận việc QH xem xét một nghị quyết với những cơ chế, chính sách chưa từng có tiền lệ cho TP HCM không chỉ là câu chuyện của riêng một địa phương. "Nghị quyết này, không chỉ tạo thêm dư địa phát triển cho một địa phương, mà là tạo ra phòng thí nghiệm chính sách của quốc gia, nơi những mô hình mới, đột phá mới sẽ được thử nghiệm trước khi nhân rộng" - ĐB Thu nói. Vẫn theo bà Trần Khánh Thu, nếu không có cơ chế đặc thù sẽ khó có thể thu hút nhà đầu tư chiến lược đúng nghĩa, sẽ không thể giải quyết các bài toán đô thị tồn đọng nhiều năm nay và TP HCM sẽ không thể bước vào giai đoạn phát triển mới với vai trò dẫn dắt quốc gia. Sửa đổi Nghị quyết 98, theo ĐB, điều quan trọng nhất là phải tạo được cơ chế thực sự hấp dẫn để thu hút nhà đầu tư chiến lược, đồng thời xử lý tốt vấn đề quản lý và sử dụng đất đai.

Văn Duẩn - Minh Chiến