Trải nghiệm mới về tín ngưỡng thờ Mẫu

Tôn vinh nét đẹp trong thực hành di sản

Thờ Mẫu là tín ngưỡng dân gian thuần Việt có lịch sử lâu đời. Năm 2012, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam đã giới thiệu trưng bày chuyên đề “Tín ngưỡng thờ Mẫu: Tâm - Đẹp - Vui” và nhận được sự đánh giá cao của các khách ngoại giao trong nước và quốc tế cũng như khách du lịch đến Việt Nam.

Chương trình trải nghiệm văn hóa “Tín ngưỡng thờ Mẫu: Tâm - Đẹp - Vui”. Ảnh: Thanh Tùng

Giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Tuyết cho biết, để tiếp tục giới thiệu, quảng bá tới công chúng, du khách trong và ngoài nước về di sản này, Bảo tàng đã phối hợp với các đơn vị tổ chức chương trình trải nghiệm văn hóa “Tín ngưỡng thờ Mẫu: Tâm - Đẹp - Vui” kết nối với trưng bày chuyên đề này.

Với thời lượng 90 phút trải nghiệm thực tế, chương trình đưa khán giả đến với không gian ngập tràn các cung bậc cảm xúc khi được chạm vào những vẻ đẹp trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, thông qua phần giới thiệu sinh động về nhạc cụ, âm nhạc trong nghi thức hầu đồng, qua phần trình diễn đặc sắc về khăn chầu, áo ngự, cùng phần diễn xướng giá hầu.

Theo đó, du khách sẽ được tìm hiểu về những giá trị đặc trưng, cốt lõi của tín ngưỡng thờ Mẫu như: nghệ thuật hát văn, các loại nhạc cụ và âm nhạc trong nghi thức hầu đồng, trình diễn khăn chầu áo ngự, diễn xướng chầu Bé, giá Ông Hoàng Mười, Cô đôi Thượng ngàn và thưởng thức ẩm thực tinh hoa Hà Nội, hay xem giới thiệu bộ sưu tập Búp họa Tứ phủ.

Đảm nhận vai trò là giám đốc chuyên môn, đồng thời là người trực tiếp diễn xướng hầu đồng trong chương trình, NNƯT Nguyễn Đức Hiển cho hay, điều đặc biệt là không gian của Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam đã bảo đảm được tính thiêng cho việc tái hiện nghi lễ thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, bởi khu trưng bày bài trí hình ảnh ban thờ giống như ban thờ công đồng trong đền, phủ. Khi bước vào, sẽ có cảm giác như các vị thánh đang ngự trước chúng ta. Các ông đồng, bà đồng khi diễn xướng hay hầu trước cộng đồng sẽ có trách nhiệm phải hầu theo đúng lề lối. Bởi tiêu chí xây dựng chương trình là phải đảm bảo tính thiêng, sự uy nghi của các vị thánh, thần, đồng thời có tính nghệ thuật, diễn tả được giá trị cốt lõi của tín ngưỡng.

“Khi diễn xướng, chúng tôi cố gắng kết hợp hài hòa giữa hầu theo lối cổ và thể hiện những tinh hoa nghệ thuật. Từ biểu cảm gương mặt, động tác đến âm nhạc đều đậm đặc tính nghệ thuật. Đặc biệt, trang phục dù vẫn được thiết kế theo lối cổ nhưng đã được kết hợp thêm một chút yếu tố đương đại để tạo sự gắn kết gần gũi với công chúng hiện đại, nhất là thế hệ trẻ hôm nay”- nghệ nhân Nguyễn Đức Hiển chia sẻ.

Quảng bá văn hóa Việt

Trong tín ngưỡng thờ Mẫu, nghi lễ hầu đồng là một kho tàng nghệ thuật diễn xướng dân gian đặc biệt với nhiều câu chuyện truyền thuyết, thần tích hấp dẫn. Hầu đồng không chỉ tạo nên một không gian tâm linh huyền bí mà còn thể hiện được nét uy nghi, cũng như niềm hân hoan và vẻ đẹp trong sáng của người Việt trong một thế giới văn hóa đa sắc màu. Năm 2016, Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ của Việt Nam đã được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Tuy nhiên, theo Tổng đạo diễn chương trình trải nghiệm Nguyễn Xuân Thanh Tùng, không phải người Việt nào cũng hiểu tín ngưỡng thờ Mẫu, nghi thức hầu đồng là gì, sự chuẩn mực trong lời văn tiếng hát hay trên đường nét hoa văn trang phục thực hành nghi thức ra sao… Chính điều này đã thôi thúc những người thực hiện xây dựng Chương trình trải nghiệm văn hóa “Tín ngưỡng thờ Mẫu: Tâm - Đẹp - Vui”

“Dù không thể truyền đạt hết được trong một chương trình để khán giả có thể nắm đầy đủ kiến thức về tín ngưỡng thờ Mẫu, nhưng chắc chắn chương trình được thực hiện tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam sẽ mang đến cách truyền tải khác biệt, sáng tạo trên tinh thần tôn trọng văn hóa dân tộc, quảng bá vẻ đẹp trong thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt tới bạn bè trong nước, quốc tế” - đạo diễn Nguyễn Xuân Thành Tùng cho hay.

Được biết, sau một thời gian thử nghiệm, đơn vị tổ chức sẽ tiến hành khảo sát. Nếu chương trình nhận được sự hưởng ứng của khách nước ngoài, NNƯT Nguyễn Đức Hiển sẽ thuyết minh nội dung cho khách bằng tiếng Anh, góp phần quảng bá văn hóa truyền thống Việt Nam. Ông đã từng giới thiệu về hầu đồng trên kênh truyền hình CNN và là người đầu tiên đưa trang phục hầu đồng lên sân khấu thời trang hiện đại.

Chương trình trải nghiệm văn hóa “Tín ngưỡng thờ Mẫu: Tâm - Đẹp - Vui” được giới thiệu tới công chúng vào tối thứ Sáu, thứ Bảy hàng tuần, bắt đầu từ ngày 14/6/2024 tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam - 36 Lý Thường Kiệt, Hoàn Kiếm, Hà Nội.

Minh An