Tránh bạo lực học đường: Học sinh cần nhiều kỹ năng sống để kiểm soát cái 'tôi'

Những cái “tôi” của tuổi mới lớn

Xung quanh tình trạng bạo lực học đường, nhiều học sinh cho rằng xung đột trong trường học phần lớn xuất phát từ “cái tôi” và cảm xúc cá nhân.

Quốc Thịnh, học sinh lớp 11 trường THPT Võ Văn Kiệt (TP.HCM) cho biết mâu thuẫn giữa bạn bè thường bắt nguồn từ sự so sánh, ghen tị hoặc đố kỵ. Nếu cái tôi quá cao có thể dẫn đến xích mích. Có khi chỉ vì điểm số, hoặc không thích nhau mà cố tình gây chuyện.

Thịnh cũng cho rằng, nếu ai cũng biết kiềm chế, tôn trọng người khác thì sẽ không có vấn đề gì.

“Với trường hợp các bạn xích mích, cãi nhau, em thường khuyên mọi người nên ngồi xuống bình tĩnh nói chuyện, bởi nếu mất bình tĩnh thì lời nói và hành vi sẽ không kiểm soát được, dễ dẫn đến xung đột lớn hơn", Thịnh nói.

Còn Gia Hân, học sinh lớp 12, cho rằng việc xảy ra xích mích trong tuổi học trò là điều khó tránh, đặc biệt khi các bạn đang trong giai đoạn trưởng thành, muốn khẳng định bản thân.

“Theo em, những việc xích mích hay không hài lòng với nhau thường đến từ ghen tị hoặc không thích nhau từ trước. Có khi do lời nói xấu hoặc tác động bên ngoài, khiến mâu thuẫn lớn dần và có thể dẫn đến bạo lực học đường", Hân cho biết.

Học sinh được hướng dẫn giải tỏa tâm lý bằng phương pháp trị liệu nghệ thuật

Thực tế, học sinh ở độ tuổi từ 12 đến 18 thường có xu hướng muốn thể hiện bản thân, nhưng đôi khi chưa biết cách kiềm chế cảm xúc. Đây cũng là một trong những yếu tố có thể dẫn đến mâu thuẫn, xung đột, thậm chí là hành vi bạo lực.

Thạc sĩ tâm lý Võ Minh Thành, giảng viên trường Đại học Sư phạm TP.HCM phân tích, bạo lực học đường có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân như mâu thuẫn về sở thích cá nhân, khác biệt quan điểm, ghen tị trong học tập hay mong muốn thể hiện bản thân để gây chú ý.

Nhiều học sinh chưa biết cách giải quyết mâu thuẫn, thiếu kỹ năng kiểm soát cảm xúc và xử lý vấn đề, dẫn đến hành vi bạo lực.

Ông Thành cũng cho rằng yếu tố môi trường, đặc biệt là tác động từ mạng xã hội và các sản phẩm phim ảnh có nội dung tiêu cực, khiến học sinh dễ bị ảnh hưởng và bắt chước theo hành vi bạo lực.

Giải tỏa và học kỹ năng thích nghi

Chuyên gia tâm lý cho rằng việc lắng nghe, chia sẻ và được đồng cảm giúp các em học cách kiểm soát cảm xúc, giải tỏa áp lực và thích nghi tốt hơn với môi trường học tập.

Thầy Trần Phú Vinh, chuyên viên Phòng Tham vấn tâm lý, trường THPT Võ Văn Kiệt, TP.HCM cho biết, từ đầu năm học đến nay, có những tuần phòng tham vấn kín lịch học sinh đến gặp.

Học sinh thường tìm đến vào giờ ra chơi để chia sẻ các vấn đề liên quan đến học tập, mối quan hệ trong lớp, gia đình hay định hướng nghề nghiệp. Một số trường hợp còn có biểu hiện mất ngủ, khó tập trung, suy nghĩ tiêu cực hoặc băn khoăn về giới tính.

Theo thầy Vinh, nhiều học sinh ban đầu có cảm xúc tức giận mạnh, tự đánh giá mức độ ở thang 9–10, thậm chí muốn ‘tiêu diệt’ cơn giận đó. Nhưng sau 7-8 buổi trò chuyện và được thầy cô hỗ trợ, mức độ này giảm rõ rệt và các em hiểu được hành vi bạo lực chỉ là biểu hiện của cảm xúc chưa được kiểm soát.

Theo thầy Vinh, việc được trò chuyện, lắng nghe và đồng cảm là yếu tố quan trọng giúp học sinh ổn định tâm lý.

“Đến với phòng tham vấn, các bạn được hỗ trợ, đồng cảm, chia sẻ, được nói ra những uất ức, khó khăn của mình. Khi các em nói ra, được đồng cảm, tự khắc cơn tức giận đó sẽ giảm xuống. Đồng thời, các bạn được hỗ trợ kỹ năng quản lý cảm xúc, từ đó thích nghi với môi trường học tập, có biện pháp để kiểm soát cơn giận trong cuộc sống", thầy Vinh nói.

Thầy Trần Phú Vinh, chuyên viên Phòng Tham vấn tâm lý, trường THPT Võ Văn Kiệt đang trao đổi với học sinh

Cô Lê Thị Hồng Anh, Phó Hiệu trưởng trường THPT Võ Văn Kiệt cho biết, không phải học sinh nào cũng sẵn sàng tìm đến phòng tham vấn tâm lý để chia sẻ. Vì vậy, nhà trường còn phối hợp tổ chức nhiều hoạt động, chuyên đề trong giờ ra chơi để các bạn tham gia, làm quen với môi trường này. Qua đó, học sinh dần cởi mở, tự tin hơn khi cần tìm đến để được hỗ trợ.

Cô Hồng Anh cũng cho rằng, học sinh cần được trang bị kỹ năng sống, kỹ năng quản lý cảm xúc, đồng thời cần có sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường.

“Việc trang bị kỹ năng sống rất quan trọng. Trường thường tổ chức nhiều sân chơi, hoạt động để các em tham gia, qua đó rèn luyện ý thức, lòng nhân ái và khả năng cảm thông. Khi có mâu thuẫn hay xích mích, các em học được cách xin lỗi, thấu hiểu và chuyển từ giận dữ sang yêu thương”, cô Hồng Anh nói.

Trong những trường hợp đáng chú ý, Ban giám hiệu nhà trường phối hợp với giáo viên chủ nhiệm và phụ huynh để hỗ trợ, bảo vệ học sinh, tránh để các em rơi vào khủng hoảng tâm lý.

Thạc sĩ tâm lý Võ Minh Thành cho rằng nếu chỉ nhà trường dạy học sinh những điều hay, lẽ phải, nhưng môi trường gia đình hoặc xã hội lại không đồng hành, thì hiệu quả giáo dục sẽ bị hạn chế. Bên cạnh đó, nội dung không lành mạnh trên mạng xã hội cũng ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức và hành vi của học sinh. Do vậy mà ba môi trường này nếu thiếu sự thống nhất thì hành vi của các em sẽ không được củng cố.

"Đồng thời, phải dùng những cách mà các em quan tâm, phù hợp với tâm lý chứ không chỉ giáo điều, dập khuôn. Từ cách truyền thông, đội nhóm, những môi trường dễ tác động đến các bạn, có thể lồng ghép kỹ năng, kiến thức cần thiết để bảo vệ bản thân, tránh bạo lực học đường", ông Thành nói.

Để hỗ trợ học sinh, phòng tránh bạo lực học đường, cùng với việc dạy kiến thức, nhà trường cần dạy cả kỹ năng sống. Đặc biệt, thông qua các câu lạc bộ, đội nhóm để học sinh nhận biết bạo lực học đường cả về thể chất lẫn tinh thần, hiểu rõ hậu quả của nó. Các trường cũng có thể sử dụng mạng xã hội, tổ chức cuộc thi, hoạt động giao tiếp giúp học sinh học cách ứng xử phù hợp.

Bên cạnh đó, cần có sự đồng bộ trong giáo dục, từ nhận thức, cảm xúc, tình cảm đến thái độ và hành vi của học sinh. Việc hình thành thói quen và điều chỉnh hành vi phải được thực hiện thường xuyên, thay vì đến khi sự việc đáng tiếc xảy ra mới tìm cách xử lý.

Vũ Hường/VOV-TP.HCM