Trên những 'dải lụa' vùng cao xứ Thanh (Bài 3): Khi ruộng bậc thang trở thành sản phẩm du lịch

Một góc Pù Luông mùa lúa chín.

Ruộng bậc thang vốn dĩ đã là một “kiệt tác” do con người tạo ra. Giữa thiên nhiên hùng vĩ, ruộng bậc thang như những “dải lụa” mềm “vắt” qua những triền đồi, núi. Ở mỗi thời điểm khác nhau trong năm, những thửa ruộng bậc thang lại có sự “biến hóa”, thay đổi.

Nếu lên miền Tây xứ Thanh trong những ngày “nước đổ”, người dân dẫn nước về ruộng bậc thang để ngâm ải, chuẩn bị làm đất cày cấy, những thửa ruộng như mặt gương soi, lặng lẽ giữa núi rừng thênh thang. Ở đó, có các bà, các mẹ cần mẫn cấy lúa, gieo những ước vọng cuộc sống xuống đất lành. Để rồi chỉ sau một thời gian, trở lại với ruộng bậc thang, một màu xanh thẫm, mướt mát của lúa đã phủ kín ruộng. Giữa thiên nhiên trong xanh, dang rộng đôi tay, hít hà cho căng lồng ngực, để hương lúa thơm ngát... Một cảm giác dễ chịu đến từng tế bào...

Ruộng bậc thang mùa nào cũng đẹp. Nhưng du khách ưa khám phá lại vẫn thường “rỉ” tai nhau, rằng vào mùa lúa chín cũng là thời điểm đẹp nhất không nên bỏ lỡ để có thể khám phá hết vẻ đẹp của ruộng bậc thang. Khi ấy, một sắc vàng óng ả tràn khắp cả không gian vùng cao, “vắt” mình lên những sườn núi, từ trên cao nhìn xuống tựa lớp lớp những dải lụa vàng khổng lồ nổi bật giữa núi rừng hùng vĩ.

Nằm giữa thung lũng rộng lớn, bao quanh là hệ thống núi đồi, rừng nguyên sinh xanh thẫm, khí hậu mát mẻ quanh năm, bản Bút xã Nam Xuân (thuộc huyện Quan Hóa cũ) đẹp tựa bức tranh. Và ở “bức tranh” bản làng người Thái xinh đẹp ấy còn được điểm tô bởi từng dải ruộng bậc thang mềm mại, uốn mình bên những nếp nhà sàn. Một khung cảnh tĩnh lặng khiến lòng người mải mê. Cảnh sắc thiên nhiên và những giá trị văn hóa truyền thống được gìn giữ, trao truyền đã khiến bản Bút trở thành một trong những điểm đến du lịch được nhiều du khách tìm về.

Anh Hà Công Chức, trưởng bản Bút, cho biết: “Men theo núi đồi, những thế hệ người Thái đã kỳ công chọn đất, tạo nên ruộng bậc thang làm sinh kế để dựng xây bản làng. Ngày nay, cấy lúa trên ruộng bậc thang vẫn là phương thức canh tác truyền thống được các hộ gia đình gìn giữ. Nước canh tác ruộng bậc thang được dẫn từ trên hồ Pha Đay về, thuận tiện cho việc canh tác một năm hai vụ lúa. Hằng năm, vào dịp hai mùa lúa chín cũng là thời điểm lượng khách về bản Bút tăng cao hơn. Du khách về bản Bút khám phá vẻ đẹp thiên nhiên, những nét đẹp văn hóa và cả trải nghiệm các hoạt động thu hoạch lúa trên ruộng bậc thang cùng các hộ dân”.

Nếu bạn là người yêu thích khám phá vẻ đẹp thiên nhiên và những thửa ruộng bậc thang thì cánh đồng lúa ở các xã vùng biên như Quang Chiểu, Mường Chanh, Trung Lý, Pù Nhi... trên thượng nguồn sông Mã (thuộc huyện Mường Lát cũ) là điểm rất đáng để tìm đến chiêm ngắm và “bắt” những khoảnh khắc đẹp đến... “quên” cả muốn về.

Giữa núi rừng trùng điệp và hùng vĩ vùng biên viễn, những dải ruộng bậc thang dài ngút ngàn tựa khát vọng vượt lên nghịch cảnh để sinh tồn của con người. Vào mùa lúa chín, người dân các bản làng lại náo nức gọi nhau về ruộng, màu lúa chín vàng cũng là màu của no đủ, đầm ấm.

Nhắc đến du lịch sinh thái và khám phá vẻ đẹp thiên nhiên vùng cao xứ Thanh, không thể không nhớ đến Pù Luông - nơi mây vờn núi, núi trùng điệp và những mái nhà sàn ẩn hiện trong sương sớm kỳ ảo. Người ta ví Pù Luông như viên ngọc quý, một “Sa Pa thu nhỏ” của xứ Thanh...

Và một trong những “nét vẽ” góp phần làm cho “bức tranh” du lịch sinh thái ở Pù Luông thêm phần đắt giá đó chính là những thửa ruộng bậc thang. Là điểm đến du lịch sinh thái cộng đồng hàng đầu ở Thanh Hóa, mỗi năm Pù Luông thu hút lượng lớn du khách trong nước và quốc tế. Trong đó, đặc biệt là vào mùa lúa chín, lượng khách du lịch về Pù Luông thường tăng cao hơn khá nhiều.

Chị Nguyễn Việt Hà, du khách đến từ Hà Nội, chia sẻ: “Tôi nhiều lần vào Thanh Hóa du lịch, cũng hơn một lần đến Pù Luông. Nhưng rồi cứ mỗi độ mùa lúa chín, thấy bức ảnh ai đó chụp những thửa ruộng bậc thang vàng óng ả giữa núi rừng lại thấy lòng náo nức, lại muốn rủ bạn bè xách ba lô lên để đi. Với tôi, đến Pù Luông không chỉ để khám phá cảnh đẹp mà giữa thiên nhiên bao la, để chính mình tìm lại bình yên, “sạc” năng lượng tích cực cho bản thân”.

“Tuổi thơ tôi lớn lên với những mùa lúa chín. Ấy vậy nhưng đến Pù Luông, ngắm những thửa ruộng bậc thang chín vàng, nhìn những người dân bản cần mẫn, chăm chỉ thu hái lúa, một xúc cảm gì đó rất khó diễn tả, thực sự rất bình yên, dễ chịu” - chị Lê Nhung, du khách đến từ tỉnh Ninh Bình chia sẻ cảm nhận.

Không chỉ là phương thức sản xuất, ruộng bậc thang còn được người dân gìn giữ như một nét đẹp văn hóa để phát triển du lịch.

Chị Cao Thị Lý, chủ cơ sở du lịch cộng đồng Hồng Lý ở xã Pù Luông, cho biết: “Du lịch Pù Luông là du lịch bốn mùa, có nghĩa mùa nào cũng có khách về đây tham quan ngắm cảnh, nghỉ ngơi. Tuy nhiên, ngoài những dịp lễ, tết thì trong năm có hai thời điểm lượng khách về Pù Luông tăng cao, đó là vào mùa lúa chín. Với cơ sở lưu trú của gia đình tôi, vào mùa lúa chín lượng khách trung bình tăng khoảng hơn 20%”.

Là chủ cơ sở du lịch cộng đồng, cũng đồng thời là một nông dân thực thụ, anh Hà Văn Hoanh ở bản Đôn, xã Pù Luông, chia sẻ: “Cơ sở lưu trú của gia đình tôi có 1 nhà sàn và 8 phòng nghỉ riêng, lượng khách đến đăng ký nghỉ ngơi khá ổn định, đặc biệt là vào thời điểm mùa lúa chín, thường xuyên kín phòng. Gia đình tôi hiện có 7 sào ruộng cấy, đều là ruộng bậc thang và đều là ruộng được truyền lại từ thời ông bà, cha mẹ. Trước đây, chỉ có cấy ruộng không nên cuộc sống nhiều khó khăn, từ khi làm du lịch cộng đồng thì kinh tế phát triển hơn rất nhiều. Nhưng không vì thế mà chúng tôi bỏ ruộng. Ngày trước cấy ruộng vì sinh kế, ngày nay làm ruộng vừa là sinh kế, cũng đồng thời để làm du lịch. Toàn bộ lúa gạo trồng được (chủ yếu là gạo nếp) được gia đình sử dụng để phục vụ du khách”.

Và vào mỗi độ lúa chín, cũng là thời điểm bận rộn nhất của gia đình anh Hoanh. “Vợ chồng tôi phải dậy thật sớm để chuẩn bị việc ăn uống sẵn cho khách, sau đó thì mới ra ruộng gặt lúa. Vì là du lịch sinh thái cộng đồng nên có nhiều khách khi đến đây còn tham gia trải nghiệm thu hoạch lúa với người dân chúng tôi, rất vui vẻ”.

Ông Hà Nam Khánh, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy xã Pù Luông, cho biết: “Du lịch là một trong những thế mạnh trong phát triển kinh tế của địa phương. Bên cạnh việc gìn giữ cảnh quan thiên nhiên, bảo tồn các nét đẹp văn hóa truyền thống thì địa phương còn chú trọng tuyên truyền đến người dân trong việc bảo tồn ruộng bậc thang với các phương thức canh tác nông nghiệp của người dân bản địa. Phát huy giá trị ruộng bậc thang cũng chính là phát huy nét đẹp của di sản trong lao động, sản xuất của tiền nhân”.

Bài và ảnh: Khánh Lộc