Triển khai dạy AI ở phổ thông: Hiệu trưởng kiến nghị phương thức huy động nguồn lực xã hội hóa

Trong bối cảnh mới, giáo dục trí tuệ nhân tạo (AI) có vai trò quan trọng giúp học sinh phát triển khả năng tiếp nhận, mở rộng tri thức và sáng tạo trong thế giới số. Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến góp ý cho dự thảo Hướng dẫn triển khai thí điểm nội dung giáo dục trí tuệ nhân tạo trong giáo dục phổ thông.

Theo lãnh đạo một số cơ sở giáo dục, việc đưa AI vào trường học phải có chọn lọc, tránh việc lạm dụng có thể dẫn tới học sinh phụ thuộc, sử dụng trí tuệ nhân tạo sai mục đích.

Dạy AI cần đảm bảo tính phù hợp, tránh để học sinh lệ thuộc vào công nghệ

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Nguyễn Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Chu Văn An (phường Việt Hưng, Hà Nội) cho biết: Nhà trường đã được đầu tư tương đối đầy đủ về hạ tầng công nghệ thông tin và đang trong quá trình đẩy mạnh chuyển đổi số, nhiều ứng dụng, thiết bị hiện đại đã được đưa vào giảng dạy.

Hệ thống máy tính, đường truyền mạng và các không gian học tập chuyên biệt cơ bản đáp ứng được yêu cầu tối thiểu để tham gia thí điểm giáo dục trí tuệ nhân tạo ở bậc phổ thông

Tuy nhiên, theo thầy Tuấn, việc triển khai giảng dạy AI không chỉ phụ thuộc vào thiết bị, mà còn cần cân nhắc kỹ lưỡng nhiều yếu tố khác để đảm bảo hiệu quả và phù hợp với giáo dục phổ thông.

Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Chu Văn An nhấn mạnh rằng AI là xu thế tất yếu, tuy vậy, đưa AI vào trường học phải đi kèm với nhận thức đúng đắn và sự thận trọng cần thiết.

Thầy Nguyễn Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Chu Văn An (phường Việt Hưng, Hà Nội). Ảnh: Thúy Quỳnh

“Mục tiêu của giáo dục phổ thông vẫn là trang bị cho học sinh những kỹ năng nền tảng, tư duy cơ bản và khả năng tự học, chứ không phải tạo ra sự lệ thuộc vào công nghệ. Nếu sử dụng AI thiếu kiểm soát hoặc chạy theo phong trào, học sinh có thể bị lạm dụng công cụ, bỏ qua quá trình tư duy - điều vốn vô cùng quan trọng đối với sự phát triển trí tuệ.

Do đó, việc thí điểm là cần thiết, nhưng được thực hiện một cách bài bản, có đánh giá điều kiện hạ tầng, năng lực đội ngũ và mức độ sẵn sàng của học sinh. Công nghệ chỉ là công cụ hỗ trợ, còn “linh hồn” của giáo dục vẫn nằm ở phương pháp sư phạm và khả năng dẫn dắt của giáo viên. Nhà trường vẫn giữ quan điểm sử dụng AI một cách điều tiết, có chọn lọc, tránh cực đoan hoặc lạm dụng”, thầy Tuấn cho hay.

Về năng lực đội ngũ giáo viên, thầy Tuấn cho biết, Trường Trung học cơ sở Chu Văn An đã chủ động tổ chức nhiều lớp bồi dưỡng trong dịp hè, giúp thầy cô tiếp cận và sử dụng các công cụ AI mới nhất.

Giáo viên được hướng dẫn ứng dụng AI vào việc thiết kế giáo án, làm phim, tạo hình ảnh minh họa, cũng như phát triển các tư liệu dạy học sáng tạo. Đội ngũ của trường vốn trẻ, năng động và ham học hỏi, nên việc tiếp cận công nghệ mới diễn ra thuận lợi.

Đồng quan điểm, thầy Nguyễn Ngọc Sơn, Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Phúc Lợi (phường Phúc Lợi, Hà Nội) khẳng định việc tích hợp các công cụ AI phải đảm bảo tính phù hợp và hiệu quả thực tiễn, tránh khiến học sinh ỷ lại, giảm khả năng tư duy. Các ứng dụng được đưa vào dạy học cần được rà soát kỹ lưỡng trước khi triển khai.

“Hiện tại, nhà trường hoàn toàn đủ khả năng đáp ứng triển khai giáo dục AI. Mỗi phòng học đều được trang bị máy tính, máy chiếu được kết nối Internet ổn định, đồng thời giáo viên cũng thường xuyên ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy.

Bên cạnh đó, các giáo viên của trường đã quen với việc tích hợp AI trong dạy học và thường xuyên tham gia tập huấn về nền tảng số, đánh giá năng lực số theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Do đó, nếu triển khai thí điểm giáo dục AI, đội ngũ nhân lực của trường có thể bắt tay thực hiện ngay”, thầy Sơn bày tỏ.

Trong khi đó, cô Nguyễn Thị Thu Hà - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Trưng Vương (phường Cửa Nam, Hà Nội) cho biết, nhà trường đã đảm bảo các điều kiện cơ bản để đáp ứng yêu cầu triển khai thí điểm giáo dục AI theo dự thảo của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Theo đó, hệ thống phòng máy và đường truyền Internet của trường ổn định, đáp ứng được chương trình Tin học hiện hành, đồng thời nhà trường tận dụng các phần mềm và nền tảng miễn phí, trực quan để bắt đầu triển khai giảng dạy AI.

Tuy vậy, để vận hành chương trình hiệu quả và chuyên sâu, trường còn thiếu thiết bị chuyên dụng, đặc biệt là thiết bị IoT phục vụ các dự án AI và Học máy (Machine Learning), cũng như cần bổ sung phần mềm bản quyền, nền tảng AI chuyên sâu và các không gian học tập sáng tạo như Makerspace hoặc phòng Lab.

Về nhân lực, giáo viên Tin học của nhà trường có nền tảng khoa học máy tính nhưng chủ yếu tự học hoặc tham gia tập huấn ngắn hạn, chưa được đào tạo bài bản theo khung nội dung AI của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trong khi đó, giáo viên các môn khác mới chỉ dừng lại ở mức tích hợp bước đầu thông qua một số buổi bồi dưỡng.

Cô Nguyễn Thị Thu Hà - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Trưng Vương (phường Cửa Nam, Hà Nội). Ảnh: website nhà trường

“Thuận lợi lớn nhất là đội ngũ giáo viên có tinh thần tự học và sẵn sàng đổi mới. Tuy nhiên, khó khăn hiện hữu là thiếu các tài liệu hướng dẫn chuyên môn đồng bộ và tài liệu bồi dưỡng giáo viên cốt cán. Bên cạnh đó, giáo viên chưa có nhiều kinh nghiệm thực tế trong việc hướng dẫn học sinh thiết kế và cải tiến các hệ thống AI đơn giản.

Vì vậy, nhà trường kiến nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo sớm ban hành tài liệu thí điểm và tài liệu bồi dưỡng giáo viên, tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu, thúc đẩy sinh hoạt chuyên môn theo cụm trường, đồng thời mở rộng kết nối với chuyên gia và doanh nghiệp công nghệ để nâng cao chất lượng dạy học AI”, cô Hà bày tỏ.

Ưu tiên hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp công nghệ

Trong dự thảo lần này, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng khuyến khích các cơ sở giáo dục huy động nguồn lực xã hội hóa thông qua doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân theo quy định của pháp luật để triển khai hiệu quả việc giảng dạy AI.

Liên quan đến vấn đề này, Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Trưng Vương nhấn mạnh, việc làm rõ mục tiêu, lợi ích và nguồn lực giảng dạy AI ngay từ đầu sẽ tạo sự đồng thuận trong cộng đồng.

Tại Trường Trung học cơ sở Trưng Vương, nhà trường đẩy mạnh tuyên truyền để giáo viên, phụ huynh và học sinh hiểu rõ ý nghĩa của việc phát triển năng lực AI; đồng thời cung cấp thông tin chi tiết về khung nội dung AI và các lợi ích thiết thực mà học sinh nhận được từ nguồn lực xã hội hóa.

Đồng thời, nhà trường phân loại rõ ràng hai nhóm hoạt động: nội dung cốt lõi, bắt buộc được triển khai bằng cơ sở vật chất sẵn có và không thu phí; còn các hoạt động tăng cường, câu lạc bộ là nội dung tự chọn, có thể huy động thêm nguồn lực nhưng phải thực hiện trên cơ sở thỏa thuận, đồng thuận bằng văn bản của phụ huynh và tuân thủ đầy đủ quy định hiện hành.

Cơ sở vật chất của Trường Trung học cơ sở Trưng Vương đáp ứng yêu cầu thí điểm giảng dạy AI. Ảnh: website nhà trường

“Nhà trường dự kiến huy động nguồn lực xã hội hóa, ưu tiên hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp công nghệ nhằm bổ sung chuyên môn, học liệu, nền tảng công nghệ cũng như tạo điều kiện cho học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm thực tế.

Việc huy động này được thực hiện trên cơ sở minh bạch và tự nguyện: mọi mục tiêu, lợi ích, nguồn lực hỗ trợ và cách thức sử dụng kinh phí đều được công khai theo quy định pháp luật; đồng thời các tổ chức, cá nhân và phụ huynh tham gia hoàn toàn tự nguyện, không gắn bất kỳ hình thức đóng góp nào với kết quả học tập của học sinh”, cô Hà thông tin.

Còn theo Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Chu Văn An, xã hội hóa không đồng nghĩa với huy động tài chính, mà chủ yếu là tận dụng nguồn lực sẵn có và thiết lập sự phối hợp bền vững với phụ huynh, tổ chức, doanh nghiệp có năng lực chuyên môn.

Phụ huynh có thể hỗ trợ nhà trường thông qua việc chia sẻ kinh nghiệm, giới thiệu mô hình hay, hoặc kết nối với các đơn vị công nghệ để cùng thực hiện những chương trình phù hợp. Điều này giúp tránh được tình trạng thu phí tràn lan hoặc biến STEM, AI thành các hoạt động dịch vụ.

“Nhà trường coi trọng việc phối hợp giáo dục giữa nhà trường - phụ huynh - học sinh. Thầy cô chú trọng dạy cho học sinh ý thức, kỹ năng sử dụng công nghệ an toàn, giúp phụ huynh yên tâm hơn. Khi giáo viên và phụ huynh cùng đồng thuận, việc ứng dụng AI vào dạy học sẽ đạt hiệu quả cao hơn và tránh được rủi ro”, thầy Tuấn nêu quan điểm.

Một tiết học có ứng dụng AI vào giảng dạy tại Trường Trung học cơ sở Phúc Lợi (phường Phúc Lợi, Hà Nội). Ảnh: website nhà trường

Trong khi đó, thầy Nguyễn Ngọc Sơn cho rằng việc xã hội hóa cần thực hiện đúng quy trình và có sự đồng thuận của phụ huynh.

Bài học từ giáo dục STEM trước đây cho thấy, khi triển khai liên kết với doanh nghiệp và thu học phí tự nguyện, một số phụ huynh đã bày tỏ lo ngại. Vì vậy, việc xã hội hóa giáo dục AI cần minh bạch về mục tiêu, lợi ích, lộ trình và phạm vi tự nguyện để tạo sự đồng thuận.

Đình Nam