Trung Quốc khoe năng lực HQ-20 cạnh tranh với Patriot

Cấu trúc tổ chức và bố trí khí tài

HQ-20 là sản phẩm trong phân khúc tầm trung và trung - xa của Trung Quốc. Sau các hệ thống phóng nghiêng như HQ-2 và HQ-61, PLA chuyển sang cấu hình phóng thẳng đứng với HQ-12 và HQ-16 nhằm nâng cao khả năng phản ứng 360 độ và tăng độ an toàn; HQ-22 bổ sung năng lực tầm xa nhưng chưa tạo được lớp đánh chặn nhanh có mật độ hỏa lực cao... HQ-20 vì vậy được phát triển để lấp đầy khoảng trống này, hướng đến xử lý các mối đe dọa đa hướng và đa mục tiêu.

Sự xuất hiện của HQ-20 là một phần trong quá trình hiện đại hóa liên tục của mạng phòng không Trung Quốc, vốn dựa trên sự kết hợp giữa radar mặt đất, máy bay tiêm kích của Không quân, máy bay cảnh báo sớm và nhiều lớp tên lửa đất đối không khác nhau - Ảnh: Không quân Trung Quốc

Các thử nghiệm giai đoạn 2020 - 2024 trên nhiều địa hình và môi trường nhiễu giúp HQ-20 chứng minh độ ổn định radar, hành vi dẫn đường và tính cơ động. Những kết quả này là cơ sở để hệ thống được trình diễn trong diễu binh và sau đó là bắn thật, thể hiện trạng thái sẵn sàng chiến đấu.

Một đơn vị HQ-20 thường bao gồm xe mang phóng, radar cảnh giới, radar điều khiển hỏa lực và xe chỉ huy.

Mỗi xe phóng 8×8 mang 8 ống phóng thẳng đứng, số lượng lớn hơn các hệ thống cùng lớp, tạo ưu thế về mật độ hỏa lực. Cơ chế nâng thẳng cụm ống phóng giúp duy trì khả năng bao quát 360 độ và giảm thời gian phản ứng. Radar sóng mét phục vụ phát hiện mục tiêu tàng hình, còn radar điều khiển hỏa lực AESA đảm nhiệm bám bắt đa mục tiêu, cập nhật lệnh và phân ưu tiên xử lý. Bộ chỉ huy đơn vị tích hợp dữ liệu từ cảm biến nội bộ và mạng ngoài, phân bổ mục tiêu theo từng bệ phóng để giảm nguy cơ bị chế áp.

Các hệ thống phòng không mặt đất và đánh chặn tên lửa đạn đạo của Trung Quốc tại cuộc diễu binh tháng 9 - Ảnh: Xinhua

Tên lửa HQ-20 sử dụng nhiên liệu rắn, dẫn đường quán tính kết hợp hiệu chỉnh lệnh, và radar chủ động ở pha cuối; động cơ hai xung giúp duy trì cơ động ở giai đoạn cuối. Thông số tầm bắn được công bố không thống nhất, dao động từ 50 - 150km, trong khi độ cao đánh chặn ước đạt 10 - 25km, bao trùm cả mục tiêu bay thấp và mục tiêu cuối pha bay đạn đạo. Radar điều khiển hỏa lực có thể theo dõi khoảng 100 mục tiêu trong bán kính 400km và ưu tiên 20 mục tiêu đồng thời.

HQ-20 đóng vai trò lớp trung gian giữa hệ thống phòng thủ tầm ngắn HQ-12/HQ-16 và tầm xa HQ-22A/HQ-9C. Vị trí này giúp tạo sự liên tục giữa các dải tầm thấp, trung và xa, giảm nguy cơ xuất hiện “khoảng trống đánh chặn”. Sự hiện diện của HQ-20 trong đội hình đa tầng tại diễu binh 2025 thể hiện vai trò của hệ thống trong cấu trúc phòng thủ thống nhất của PLA.

Hệ thống phòng thủ HQ-22A của Trung Quốc - Ảnh: Xinhua

HQ-20 được tích hợp vào mạng cảnh báo sớm quy mô lớn của Trung Quốc, trong đó có nguyên mẫu “Mái vòm Vàng”. Nhờ kết nối dữ liệu từ vệ tinh, radar và cảm biến điện tử, hệ thống có thể nhận cảnh báo và thông tin mục tiêu nhanh, thống nhất, giúp rút ngắn thời gian phản ứng và nâng cao độ chính xác trong tác chiến.

So sánh với Patriot của Mỹ

Trong khi đó, hệ thống phòng không Patriot được phát triển từ thập niên 1980, đã trải qua nhiều vòng nâng cấp, với PAC-3 và PAC-3 MSE trở thành chuẩn mực phòng thủ tầm trung của Mỹ và nhiều quốc gia đồng minh. Việc Patriot được chứng thực qua thực chiến tại Trung Đông và Ukraine tạo ưu thế lớn về độ tin cậy so với HQ-20, vốn chưa có kinh nghiệm tác chiến rộng rãi.

Về thông số kỹ thuật, như đã đề cập ở trên, HQ-20 có tầm bắn lên đến 150km, trần đánh chặn khoảng 20 - 25km và tốc độ hơn Mach 4 (4.940km/h). Hệ thống sử dụng radar mảng pha AESA và cơ chế dẫn đường radar chủ động hoặc bán chủ động, cho phép theo dõi đồng thời 6 - 8 mục tiêu. Cấu hình này phù hợp với nhiệm vụ đánh chặn máy bay, drone và tên lửa hành trình, nhưng khả năng chống tên lửa đạn đạo chiến thuật (TBM) còn hạn chế. Còn Patriot PAC-3 MSE đạt tầm bắn 160 - 170km, trần đánh chặn 24 - 30km, tốc độ Mach 5 (6.175kmk/h) và áp dụng công nghệ “hit-to-kill” cùng phương thức dẫn đường TVM. Hệ thống có thể đối phó hiệu quả TBM tầm ngắn và tầm trung, cũng như một số mục tiêu có tốc độ siêu vượt âm (trên Mach 5), thể hiện qua việc đánh chặn hàng loạt tên lửa tại Ukraine.

Tên lửa đất đối không được phóng từ hệ thống Patriot - Ảnh: Lockheed Martin

Về thiết kế triển khai, mỗi xe phóng HQ-20 mang 8 tên lửa, bố trí trên khung gầm 8×8 giúp tăng số lượng đạn sẵn sàng và tính cơ động chiến thuật. Hệ thống này gắn kết chặt với mạng radar và vệ tinh của Trung Quốc, phù hợp cho phòng thủ khu vực. Patriot sử dụng bệ phóng M903 có thể mang 16 tên lửa PAC-3, triển khai nhanh trong khoảng 30 phút và tương thích với hệ thống quản lý tác chiến IBCS, cho phép liên kết đa tầng với THAAD, F-35 và các cảm biến hiện đại khác. Mạng lưới triển khai Patriot rộng khắp với hơn 1.200 bệ ở 18 quốc gia, tăng cường lợi thế về hậu cần và phối hợp tác chiến.

Ưu điểm của HQ-20 nằm ở chi phí thấp hơn, khả năng sản xuất hàng loạt và số lượng đạn lớn trên mỗi bệ phóng. Tuy nhiên, hệ thống này thiếu dữ liệu thực chiến và chưa chứng minh được năng lực trong các kịch bản tấn công bão hòa hoặc đánh chặn TBM. Patriot có ưu thế rõ rệt về độ chính xác, hiệu suất chống TBM và lịch sử hoạt động, nhưng chịu hạn chế về chi phí rất cao và nguy cơ quá tải nếu không có các lớp phòng thủ hỗ trợ.

Ở góc độ chiến lược, HQ-20 củng cố mạng phòng không đa tầng của Trung Quốc, hướng tới đối phó các thách thức trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Dù chưa xuất khẩu, hệ thống này có tiềm năng tham gia thị trường quốc phòng nhờ giá thành cạnh tranh. Patriot tiếp tục giữ vai trò nòng cốt trong mạng phòng thủ của Mỹ và đồng minh, duy trì ưu thế nhờ khả năng nâng cấp linh hoạt và kinh nghiệm thực chiến.

Nhìn chung, HQ-20 phản ánh bước tiến đáng kể của Trung Quốc, nhưng Patriot vẫn chiếm ưu thế về độ tin cậy, tầm ảnh hưởng và năng lực tác chiến toàn diện.

Hoàng Vũ