Trung tướng Trần Duy Anh và quyết định y khoa táo bạo

Tại nhà riêng bên Hồ Tây một ngày cuối thu, Trung tướng, PGS, TS, Thầy thuốc Nhân dân Trần Duy Anh, nguyên Giám đốc Bệnh viện (giai đoạn 2008-2014) chia sẻ với chúng tôi về hành trình thực hiện chương trình y khoa mà chỉ sau một thời gian ngắn triển khai đã mang lại kết quả ấn tượng, có giá trị đến tận hôm nay.

Từ thực tiễn và những cơ sở khoa học

Bắt đầu câu chuyện, để giúp chúng tôi hiểu rõ cơ sở thực tiễn và khoa học của chương trình này, Trung tướng Trần Duy Anh phân tích: Tự nhiên, bất kỳ một cơ thể sống nào cũng có bản năng sinh tồn. Do quy luật cạnh tranh, những cá thể yếu có thể chết nhưng một nhóm mạnh nhất trong loài sẽ dần thích nghi với môi trường và tồn tại. Vi khuẩn cũng vậy. Y học phát minh và sử dụng kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn khỏi cơ thể người bệnh, chúng cũng “tìm cách” tự biến đổi, chống lại kháng sinh để sống, để tồn tại. Đó chính là những vi khuẩn kháng kháng sinh. Trong nhiều nguyên nhân làm cho vi khuẩn kháng kháng sinh thì việc lạm dụng sử dụng kháng sinh là một tác nhân.

Trung tướng, PGS, TS, Thầy thuốc nhân dân Trần Duy Anh.

Nhiều thập niên qua, tình trạng kháng kháng sinh đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) với hàng nghìn nhà khoa học hàng đầu nghiên cứu, tìm giải pháp để hạn chế đến mức tối đa. Trong đó sử dụng kháng sinh dự phòng cho các bệnh nhân được phẫu thuật sạch và sạch nhiễm là một trong những biện pháp khi áp dụng đã đạt được kết quả tốt. Những ca phẫu thuật sạch (là phẫu thuật tiến hành theo kế hoạch hay mổ phiên, mọi công tác chuẩn bị được thực hiện kỹ càng rồi mới đưa bệnh nhân đi mổ. Phẫu thuật sạch được phân thành 2 loại: Sạch hoàn toàn (ví dụ như mổ cơ, mổ tim...); sạch nhiễm (như mổ dạ dày, đại tràng…), nếu bệnh nhân chuẩn bị tốt theo quy trình thì sau khi mổ (hậu phẫu) không cần dùng kháng sinh. Các phẫu thuật viên áp dụng phác đồ này, chỉ dùng kháng sinh 3 lần: Trước mổ, khi mở vết mổ và khi kết thúc ca phẫu thuật.

Trên thế giới, nhất là ở các nước phương Tây có nền y học hiện đại, chương trình này đã được áp dụng tại các bệnh viện như là một việc đương nhiên. Nhưng ở Việt Nam, chúng ta và một số nước đang phát triển cho đến năm 2009 chưa có tiền lệ. Nguyên nhân thì rất nhiều, nhưng tôi xin nêu 3 yếu tố lớn nhất ngăn cản, ảnh hưởng đến việc sử dụng phác đồ điều trị này.

Thứ nhất, các bác sĩ của chúng ta có thói quen sử dụng kháng sinh khi phẫu thuật và điều trị cho bệnh nhân mới yên tâm. Dùng kháng sinh như một sự đảm bảo bởi ai cũng lo sợ về mức độ thành công cho cuộc phẫu thuật của mình. Thứ hai là điều kiện môi trường bệnh viện ở nước ta dù sao cũng không bằng các nước tiên tiến nên nguy cơ nhiễm khuẩn bệnh viện là rất lớn. Thứ ba, không kém phần quan trọng là tác động của kinh tế thị trường. Khi bác sĩ kê đơn thuốc cho bệnh nhân thì họ sẽ được hưởng những lợi ích nhất định từ các hãng dược phẩm và các nhà cung cấp. Hạn chế sử dụng thuốc kháng sinh tất nhiên sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi kinh tế...

“Chính vì vậy, để hiện thực hóa ý tưởng này là vô cùng khó. Thế nhưng, khó khăn và chưa có tiền lệ không có nghĩa là không làm được. Bản thân tôi, nhận thấy rằng: Tất cả quy trình, quy định thực hiện đã có hướng dẫn của Tổ chức Y tế thế giới và trong triển khai thực hiện các nước đi trước đã đúc rút được rất nhiều kinh nghiệm mà ta có thể học tập được. Tôi tin chắc rằng nếu làm là thành công” - Trung tướng Trần Duy Anh khẳng định.

Đến hành trình biến ý tưởng thành chương trình hiệu quả, thiết thực

Xuất phát từ suy nghĩ trên, ngay khi nhận nhiệm vụ là Giám đốc Bệnh viện năm 2008, TS Trần Duy Anh bắt đầu nung nấu quyết tâm đưa chương trình trên áp dụng tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Ông bảo, lúc đó khó nhất là làm sao có được niềm tin của mọi người, trước hết là trong Đảng ủy, Ban Giám đốc.

Trung tướng Trần Duy Anh (ngoài cùng, bên phải) thuyết trình với lãnh đạo Bộ Quốc phòng về thiết kế kiến trúc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 trong lễ khởi công tháng 7-2012.

Vậy là bước đầu, ông nêu ý tưởng chương trình vào các cuộc họp để các chuyên gia và mọi người cùng bàn bạc, thảo luận. Khi có sự đồng thuận, thống nhất của cả hệ thống từ trong Đảng ủy, Ban Giám đốc đến các bác sĩ, điều dưỡng, hộ lý cũng như mọi công tác chuẩn bị đã kỹ lưỡng mới chính thức triển khai thực hiện. Khâu đột phát đầu tiên chính là việc làm sạch môi trường bên trong bệnh viện. Theo Trung tướng Trần Duy Anh, bấy giờ do nếp cũ, công việc vệ sinh này do bộ phận lao công quét dọn, hưởng lương Nhà nước đảm nhiệm nên hiệu quả rất thấp. Nếu bệnh viện muốn sạch mà tiệt khuẩn được thì không thể sử dụng toàn bộ đội ngũ làm vệ sinh thuộc hệ thống y công. Hành động quyết liệt đầu tiên được triển khai: Toàn bộ lực lượng cũ chuyển công tác khác, nhân sự đảm nhiệm việc quét dọn, làm vệ sinh được bệnh viện bỏ toàn bộ tiền ra thuê. Đảm nhiệm một thời gian sẽ tiến hành kiểm tra nếu kết quả không như yêu cầu, bệnh viện lập tức hủy hợp đồng, chọn đối tác khác. Ông kể: “Thay và chọn đối tác mới liên tục. Tôi nhớ đã kiên quyết chấm dứt hợp đồng với ít nhất ba đối tác không bảo đảm. Thậm chí là chấm dứt hợp đồng khi mới thực hiện được một nửa thời gian. Kết quả sau một thời gian, môi trường cảnh quan bệnh viện biến chuyển rõ rệt, sạch đẹp hơn trước. Dần dần, lực lượng này còn được đưa vào trong phòng bệnh làm một số việc như dọn phòng, thay ga...”.

Bước tiếp theo cũng là việc quan trọng nhất là tạo chuyển biến nhận thức của cán bộ, nhân viên y tế và cả người bệnh về vệ sinh, phòng ngừa nhiễm khuẩn bệnh viện. Nghị quyết chuyên đề về “Tăng cường công tác kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện” được Đảng ủy quán triệt sâu rộng, nghiêm túc đến từng cán bộ, đảng viên, nhân viên. Cụ thể hóa chủ trương trên, Ban Giám đốc ban hành quy định thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn và đưa vào tiêu chuẩn thi đua của bệnh viện. “Tập thể, cá nhân nào làm tốt thì được khen thưởng, ngược lại không tốt sẽ bị xử phạt. Chúng tôi giao nhiệm vụ cho Khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn của bệnh viện trực tiếp tuyên truyền, hướng dẫn, tổ chức và giám sát thực hiện. Vậy mà cũng phải mất hơn 2 năm, mọi công tác chuẩn bị để hiện thực hóa chương trình mới được hoàn thành để chuyển sang giai đoạn làm thí điểm” - Trung tướng Trần Duy Anh tâm sự.

Nhân viên y tế hướng dẫn người bệnh các bước rửa tay chống nhiễm khuẩn.

Năm 2011, Khoa B3-Khoa Ngoại tiêu hóa là đơn vị được chọn làm điểm, với yêu cầu thực hiện trong vòng một năm sau đó tổng hợp báo cáo. Trong câu chuyện với chúng tôi, nguyên Giám đốc Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 không quên những thời khắc “cam go” ngày ấy. Nhất khi thuyết phục những phẫu thuật viên làm phẫu thuật thay khớp gối, khớp háng, nẹp vít cột sống (của Viện Chấn thương chỉnh hình), thay van tim (của Viện Tim mạch). Đã có không ít cuộc cãi vã, tranh luận “đỏ mặt tía tai” giữa các lực lượng, từ cán bộ, chỉ huy, người làm chuyên môn đến bộ phận bảo đảm phục vụ. Là lãnh đạo, người chủ trì đưa ra chủ trương yêu cầu cấp dưới phải thực hiện, nhưng không phải duy ý chí nên ông rất hiểu phản ứng tất nhiên của các đồng nghiệp. Bởi ai cũng vì lo lắng cho cuộc điều trị của mình mà chưa thể đồng tình ngay việc áp dụng biện pháp này.

“Nín thở chờ kết quả triển khai thí điểm tại Khoa B3, khi nhận được báo cáo Đảng ủy, Ban Giám đốc Bệnh viện thở phào sung sướng. Kết quả hơn cả sự mong đợi, với gần 60 ca áp dụng phác đồ kháng sinh dự phòng, tỷ lệ bệnh nhân bị nhiễm trùng là dưới 1% (thấp hơn mức mà WHO cho phép là 1%). Tôi nhớ, đúng thời gian đó, có đoàn phẫu thuật thay khớp của Mỹ sang giúp ta làm phẫu thuật nhân đạo cho 70 trường hợp. Họ mượn cơ sở của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Vậy là, cũng những buồng bệnh và phòng mổ đấy, đoàn chuyên gia y tế nước ngoài cũng áp dụng phác đồ kháng sinh dự phòng cho các bệnh nhân như là chuyện đương nhiên và không hề nói với chúng tôi. Kết quả 100% đạt yêu cầu. Đây là nguồn động viên, là cơ sở khoa học để Bệnh viện tiếp tục thực hiện theo kế hoạch" - PGS, TS Trần Duy Anh tự hào nói.

Theo lời kể của ông, cho đến cuối năm 2011, phác đồ kháng sinh dự phòng trong phẫu thuật sạch và sạch nhiễm được áp dụng ở khoảng 80% đơn vị. Đến nay, 100% các khoa ngoại của bệnh viện đều áp dụng chương trình và đã thu được kết quả đầy tự hào. Nếu năm 2010, tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ là 4,5% thì đến năm 2014 chỉ còn 1,2%. Đặc biệt, các bệnh nhân phẫu thuật được sử dụng phác đồ kháng sinh dự phòng chi phí thuốc giảm xuống 14,8 lần; số ngày nằm điều trị giảm xuống trung bình 7 ngày. Năm 2013, bệnh viện tiết kiệm được 4,5 tỷ đồng, năm 2014 là 4,8 tỷ đồng tiền sử dụng thuốc kháng sinh. Số tiền đó bệnh viện đã sử dụng mua sắm thêm trang thiết bị để phục vụ cho công tác kiểm soát nhiễm khuẩn. Đó là những con số biết nói cho thấy giá trị thực tiễn của một quyết định táo bạo mà Đảng ủy, Ban Giám đốc bệnh viện, đứng đầu là Giám đốc Trần Duy Anh thống nhất lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện./.