'Truy xét' nguyên nhân chậm tiến độ các dự án đầu tư trực tiếp và định hình các giải pháp căn cơ

Toàn cảnh phiên chất vấn.

Vì sao nhiều dự án điều chỉnh chủ trương, gia hạn nhiều lần?

Quan tâm và “xoáy” sâu vào chủ đề mà dư luận quan tâm, người dân bức xúc về việc nhiều dự án do doanh nghiệp đầu tư kéo dài hàng chục năm, 20 năm vẫn chưa hoàn thành. Nhiều đại biểu đã chất vấn “tư lệnh” ngành Kế hoạch và Đầu tư về thực trạng điều chỉnh chủ trương, gia hạn thời gian hoàn thành dự án, những “nghi ngờ” về tiến độ cam kết của các lần “xin” gia hạn.

Đại biểu Đỗ Ngọc Duy, tổ đại biểu Nga Sơn đặt câu hỏi chất vấn.

Đại biểu Đỗ Ngọc Duy, tổ đại biểu Nga Sơn đặt câu hỏi: Nhiều dự án điều chỉnh chấp thuận chủ trương đầu tư, giấy chứng nhận đầu tư; trong đó có nội dung liên quan tới “lùi” thời gian thực hiện dự án. Có dự án thực hiện điều chỉnh chủ trương tới 8 lần như Dự án dây chuyền 1, Nhà máy xi măng Công Thanh. Đề nghị Sở Kế hoạch và Đầu tư cho biết nguyên nhân điều chỉnh chủ trương và có giải pháp nào ngăn ngừa được việc điều chỉnh, gia hạn nhiều lần mà nhà đầu tư vẫn không triển khai?

Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Lê Minh Nghĩa trả lời chất vấn.

Trả lời nội dung này, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư cho biết: Việc thực hiện điều chỉnh chủ trương đầu tư liên quan tới quy mô dự án, tổng mức đầu tư hay thời gian thực hiện, thay đổi chủ đầu tư đã được pháp luật quy định rất rõ ràng. Vì vậy, khi nhà đầu tư đề xuất nhu cầu điều chỉnh phù hợp với quy định của pháp luật thì cơ quan Quản lý Nhà nước sẽ thực hiện. Với các trường hợp cố tình kéo dài thời gian triển khai dự án thì qua theo dõi, Sở Kế hoạch và Đầu tư sẽ báo cáo UBND tỉnh xem xét. Cũng có dự án trong quá trình thực hiện gặp khó khăn trong công tác GPMB nên chủ đầu tư thực hiện điều chỉnh giảm diện tích, quy mô đầu tư.

Với câu hỏi có thể ngăn ngừa việc gia hạn thời gian thực hiện dự án mà chủ đầu tư vẫn cố tình không thực hiện hay không, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư cho biết, việc tham mưu cho UBND tỉnh đồng ý hay không đồng ý điều chỉnh chủ trương về nội dung gia hạn thời gian thực hiện dự án cũng đã có quy định và thực hiện với các lý do khách quan. Ví dụ như thời gian các năm 2020-2021, nhiều nhà đầu tư gặp khó khăn do trường hợp bất khả kháng dịch COVID-19 xảy ra.

Trưởng Ban Quản lý Khu Kinh tế Nghi Sơn và các Khu công nghiệp Nguyễn Tiến Hiệu giải trình việc gia hạn cho Dây chuyền 1 Nhà máy Xi măng Công Thanh.

Giải trình rõ thêm việc gia hạn dây chuyền 1 Nhà máy Xi măng Công Thanh gia hạn nhiều lần, đồng chí Nguyễn Tiến Hiệu, Trưởng Ban Quản lý Khu Kinh tế Nghi Sơn và các Khu công nghiệp cho biết: Dự án này gia hạn lần đầu vào năm 2008, lần thứ 8 vào năm 2021. Ở lần gia hạn cuối cùng có nguyên nhân do Phê duyệt Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam thời kỳ 2021-2030, định hướng đến năm 2050 của Chính phủ yêu cầu các công trình vật liệu xây dựng có công suất thấp, trang thiết bị chưa phù hợp thì phải khẩn trương đầu tư theo định hướng. Tuy nhiên, do điều chỉnh dự án vào năm 2021 khi dịch bệnh COVID-19 xảy ra, nhà đầu tư khó khăn về tài chính nên cũng triển khai được như dự định.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Túy, tổ đại biểu huyện Như Xuân đặt câu hỏi chất vấn.

Cùng liên quan đến nội dung này, đại biểu Nguyễn Ngọc Túy, tổ đại biểu huyện Như Xuân đặt câu hỏi: 3 dự án xử lý nhà máy rác thải sinh hoạt trên địa bàn tỉnh bao gồm: Dự án bãi rác xã Đông Nam (Đông Sơn); Nhà máy đốt rác thải sinh hoạt phát điện tại phường Đông Sơn (thị xã Bỉm Sơn); Dự án tại phường Quảng Minh (TP Sầm Sơn) đều chậm tiến độ. Trong đó Nhà máy đốt rác thải sinh hoạt phát điện tại phường Đông Sơn triển khai từ năm 2004 chưa hoàn thành đưa vào khai thác sử dụng. Đến nay, sau nhiều lần “đổi chủ”, dự án khởi động lại trong năm nay với “lời hứa” sẽ đi vào hoạt động năm 2025, liệu “cam kết” này có thể thực hiện được không? Nguyên nhân thực sự của việc chậm trễ kéo dài và giải pháp thực sự đột phá, hiệu quả, khả thi để sớm hoàn thành các nhà máy, đưa vào khai thác sử dụng?

Trả lời câu hỏi của đại biểu, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư cho biết: Thực tế, cả 3 dự án này đều chậm tiến độ. UBND tỉnh đã nhiều lần có văn ban chỉ đạo, giao các ngành liên quan kiểm tra đôn đốc. Hiện nay, Dự án Nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt tại xã Đông Nam, huyện Đông Sơn đã đầu tư xong nhưng chưa đủ điều kiện vận hành. Trong quá trình triển khai, các dự án trong nhóm này chậm tiến độ do cần phải hoàn chỉnh nhiều loại hồ sơ theo yêu cầu của các bộ, ngành Trung ương.

“Truy xét” đến cùng về sự khả thi khi tạo điều kiện cho các dự án được điều chỉnh, gia hạn nhiều lần, đồng chí Lê Tiến Lam, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh đặt câu hỏi thêm: "Như đồng chí Giám đốc Sở đã trả lời, việc đồng ý điều chỉnh, gia hạn dự án được thực hiện trong khuôn khổ quy định của pháp luật. Nhiều dự án đã được điều chỉnh chủ trương, gia hạn nhiều lần và liên tục. Vậy nhưng, Sở Kế hoạch và Đầu tư có bảo đảm được việc nhà đầu tư sẽ “nhiệt tình” thực hiện dự án như “yêu cầu” gia hạn không?".

Trả lời chất vấn của Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Lê Minh Nghĩa cho biết: Việc gia hạn thời gian thực hiện dự án được đơn vị thực hiện căn cứ vào các quy định pháp luật và chỉ thực hiện trong trường hợp do các nguyên nhân khách quan. Từ năm 2021 đến nay, Sở Kế hoạch và Đầu tư cũng đã kiểm tra tình hình thực hiện thủ tục đầu tư đối với 111 dự án và tham mưu UBND tỉnh chấm dứt hiệu lực đầu tư đối với một số dự án vi phạm Luật Đầu tư. Với dự án đã được giao đất và cho thuê đất, Sở Tài nguyên và Môi trường sẽ tiếp tục theo dõi quá trình triển khai của nhà đầu tư. Nếu dự án chậm triển khai theo quy định của Luật Đất đai 24 tháng sẽ thu hồi dự án theo quy định.

Giải pháp nào để giải phóng mặt bằng không còn là “điểm nghẽn” quá lớn?

Trong số các dự án đầu tư lớn, trọng điểm đang rà soát, có tới 11/16 dự án có nguyên nhân chậm do nguyên nhân giải phóng mặt bằng (GPMB). Các đại biểu cũng đã chất vấn, làm rõ vai trò, trách nhiệm của Sở Kế hoạch Đầu tư và các ngành, đơn vị, địa phương có liên quan.

Đại biểu Hoàng Anh Tuấn, tổ đại biểu Hậu Lộc chất vấn nội dung liên quan đến GPMB.

Đại biểu Hoàng Anh Tuấn, tổ đại biểu Hậu Lộc đặt câu hỏi: Trong 4 nhóm nguyên nhân khách và chủ quan dẫn tới dự án chậm tiến độ đã được Sở Kế hoạch và Đầu tư rà soát, nguyên nhân GPMB là yếu tố chính yếu. Đặc biệt, khó khăn về xác định nguồn gốc đất, xây dựng khu tái định cư chậm là những nguyên nhân lặp lại ở nhiều dự án. Vậy, Sở Kế hoạch và Đầu tư định hướng các giải pháp khả thi nào để GPMB không còn là điểm nghẽn quá lớn trong thực hiện dự án?

Theo Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Lê Minh Nghĩa, công tác GPMB thuộc về trách nhiệm của các huyện, thị xã, thành phố. Ở nhiều dự án, các địa phương không thực triệt để, “chỗ dễ làm trước, khó để lại sau” nên có dự án 10 năm chưa hoàn thành GPMB và chậm tiến độ kéo dài. Tiếp thu ý kiến của đại biểu, Sở Kế hoạch và Đầu tư sẽ báo cáo UBND tỉnh chỉ đạo các huyện, thị xã, thành phố phải tổ chức GPMB gọn, triệt để, không để nhà đầu tư “viện cớ” kéo dài thời gian hoàn thành dự án vì chưa hoàn thành GPMB.

Chủ tịch UBND thị xã Nghi Sơn Nguyễn Thế Anh giải trình nguyên nhân, vướng mắc dẫn tới chậm GPMB một số dự án.

Giải trình thêm về nguyên nhân chậm tiến độ đối với một số dự án trọng điểm, lãnh đạo các huyện, thị xã cũng đã cung cấp, làm rõ thêm các thông tin.

Chủ tịch UBND thị xã Bỉm Sơn nêu khó khăn đối với GPMB dây chuyền 3,4 Nhà máy xi măng Long Sơn. Theo đó, dự án còn tồn tại 2,6 ha chưa GPMB, thuộc phần đất của Nông trường Hà Trung (cũ) giao khoán lại cho các hộ dân và đang gặp khó khăn trong thỏa thuận bồi thường. Cùng với đó, phần đất này nằm trong kế hoạch triển khai giai đoạn 3 của dự án, có thời hạn tới năm 2026 nên chủ đầu tư chưa phối hợp chặt chẽ để thực hiện. Thị xã phấn đấu trong quý II năm 2025 sẽ hoàn thành GPMB diện tích này để nhà đầu tư kịp thời triển khai dự án đúng tiến độ.

Cùng với đó, KCN Bỉm Sơn có Nhà máy sản xuất lốp ô tô Radial hiện đã đầu tư xây dựng xong nhưng chưa vận hành được do vướng mắc thủ tục thuê đất giữa chủ đầu tư và nhà đầu tư hạ tầng.

Các đại biểu cũng chất vấn nhiều vấn đề liên quan đến trách nhiệm của nhiều ngành, đơn vị liên quan. Đại biểu Đinh Ngọc Thúy, tổ đại biểu Nông Cống nêu câu hỏi: 1 trong 3 nguyên nhân chủ quan dẫn tới dự án chậm tiến độ là 1 số cơ quan, đơn vị làm đầu mối theo dõi chưa thường xuyên đôn đốc. Chính Sở Kế hoạch và Đầu tư đã tham mưu cho UBND tỉnh giao cho 6 đơn vị làm đầu mối, đó là những đơn vị cơ quan nào. Sở Kế hoạch và Đầu tư đã kịp thời báo cáo, tham mưu cho UBND tỉnh biết tình trạng này để có giải pháp khắc phục sự yếu kém này chưa?

Trả lời nội dung này, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư đã nêu rõ từng nhóm dự án đã được đơn vị tham mưu cho UBND tỉnh giao cho các đơn vị đầu mối theo dõi như: Ban Quản lý KKTNS và các KCN theo dõi 9 dự án; Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn theo dõi 3 dự án; Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch theo dõi 2 dự án; Sở Tài nguyên và Môi trường theo dõi 1 dự án. Tuy nhiên, một số đơn vị chưa phát huy cao độ tinh thần phối hợp, theo dõi tiến độ cũng như báo cáo, tham mưu tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc.

Cùng với đó, các đại biểu cũng nhận định, qua theo dõi, một số nhà đầu tư chưa chủ động phối hợp với chính quyền địa phương và các ngành, đơn vị liên quan trong công tác GPMB và hoàn thiện các hồ sơ, thủ tục của dự án; chưa bố trí được nguồn vốn để tập trung triển khai thực hiện dự án. Đại biểu Lê Thị Hương, Thọ Xuân đặt câu hỏi: Theo rà soát của Sở Kế hoạch và Đầu tư, có 5/23 dự án chậm tiến độ do nhà đầu tư không quyết tâm và chưa tích cực triển khai. Nguyên nhân thực chất và giải pháp nào đề nhà đầu tư phải thực hiện theo đúng chủ trương đầu tư?

Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Lê Minh Nghĩa trả lời chất vấn.

Đồng chí Lê Minh Nghĩa cho biết: Thời gian tới, với nhóm dự án này, Sở sẽ tham mưu cho UBND tỉnh yêu cầu nhà đầu tư ký cam kết GPMB với các địa phương. Nếu nhà đầu tư vi phạm cam kết, không bố trí nguồn lực để triển khai dự án, Sở sẽ báo cáo UBND tỉnh thực hiện quy trình thu hồi dự án.

Tại phiên chất vấn, Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư cũng thẳng thắn nhìn nhận thực trạng về dự án đầu tư trực tiếp chậm tiến độ trên địa bàn tỉnh. Mặc dù có nhiều nguyên nhân, nhiều phần việc liên quan đến các ngành, địa phương bởi quá trình đầu tư 1 dự án bao gồm nhiều khâu triển khai, từ chấp thuận chủ trương, giải phóng mặt bằng, quản lý nhà nước về đất đai...Tuy nhiên, Sở Kế hoạch và Đầu tư cũng thẳng thắn nhận trách nhiệm với vai trò là cơ quan đầu mối, tham mưu cho UBND tỉnh nhiều thủ tục liên quan. Với trách nhiệm của đơn vị, thời gian tới Sở sẽ tham mưu cho UBND tỉnh các giải pháp hiệu quả, căn cơ hơn để tháo gỡ khó khăn cho đầu tư các dự án trực tiếp thời gian lớn.

Khẳng định thu hút đầu tư là chiến lược

Kết luận nội dung chất vấn này, Chủ tịch HĐND tỉnh Lại Thế Nguyên cho rằng: Tại phiên chất vấn, các đại biểu đã nêu câu hỏi rất ngắn gọn, rõ ràng, bám sát chủ đề chất vấn và mang tính xây dựng, trách nhiệm cao. Câu trả lời của Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư và các ngành liên quan khá rõ về nguyên nhân và trách nhiệm trong việc chậm triển khai các dự án; đồng thời thống nhất được mục đích, ý nghĩa của việc tháo gỡ khó khăn, sớm đưa dự án vào hoạt động.

Chủ tịch HĐND tỉnh Lại Thế Nguyên kết luận và chỉ đạo, định hướng giải quyết đối với nội dung các dự án đầu tư trực tiếp chậm tiến độ.

Chủ tịch HĐND tỉnh khẳng định: Thu hút đầu tư và tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai dự án, đưa vào vận hành khai thác là chiến lược lớn, nhất quán của tỉnh. Thực tế cho thấy, nhờ quyết liệt triển khai xúc tiến đầu tư, cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tỉnh ta đã thu hút được nhiều dự án đầu tư trực tiếp lớn, trọng điểm quốc gia. Các dự án khi hoàn thành đi vào hoạt động đã tạo đột phá cho tăng trưởng ngân sách, tạo động lực bền vững cho thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội bền vững.

Từ sự quan tâm của đại biểu, giải trình của Sở Kế hoạch và Đầu tư, đồng chí cũng đã chỉ đạo, định hướng các giải pháp rõ ràng nhằm tháo gỡ, giải quyết triệt để các khó khăn, điểm nghẽn đối với 4 nguyên nhân đã được nêu.

Đối với nguyên nhân về việc các địa phương chưa quyết liệt GPMB. Đây là trách nhiệm của chính quyền các huyện, thị xã, thành phố. Đồng chí nêu rõ cần xác định rõ trách nhiệm của UBND, Chủ tịch UBND các huyện trong chỉ đạo công tác GPMB các dự án chậm tiến độ và phấn đấu đến năm 2025 về cơ bản phải có hướng để tháo gỡ.

Đồng chí cũng đề nghị các cơ quan, đơn vị được giao làm đầu mối theo dõi dự án cần phát huy cao trách nhiệm, báo cáo các vướng mắc kịp thời để UBND tỉnh vào cuộc xử lý hiệu quả.

Với nguyên nhân chậm tiến độ do nhà đầu tư chưa phối hợp tốt trong hoàn thiện thủ tục đầu tư và chuẩn bị nguồn lực GPMB, sắp tới HĐND sẽ chỉ đạo UBND tỉnh phân công các đồng chí Phó Chủ tịch UBND, các ngành theo dõi, báo cáo cụ thể và xem xét trách nhiệm để xử lý.

Đồng chí cũng định hướng, trong thời gian tới, tỉnh sẽ chú trọng hướng thu hút các nhà đầu tư hạ tầng KCN, CCN mạnh mẽ hơn. Bởi việc hình thành mặt bằng sạch từ các KCN, CCN sẽ hạn chế được nhiều khó khăn phát sinh riêng lẻ; đồng thời thu hút dự án trực tiếp hiệu quả hơn do các nhà đầu tư hạ tầng có sẵn nguồn nhà đầu tư thứ cấp và có cách vận động đầu tư hiệu quả hơn.

Theo báo cáo của Giám đốc Sở Kế hoạch Đầu tư Lê Minh Nghĩa tại phiên chất vấn, trên địa bàn tỉnh có 23 dự án quy mô lớn, trọng điểm đang triển khai thực hiện, với tổng mức đầu tư khoảng 74.208 tỷ đồng. Trong số này, chỉ có 7 dự án bảo đảm tiến độ.

Minh Hằng