TS. BS. Nguyễn Trung Nguyên 'báo động đỏ' về thuốc lá điện tử: Người chưa thành niên tổn thương như người già nghiện thuốc lâu năm

- Thưa bác sĩ, Trung tâm chống độc bệnh viện Bạch Mai mới điều trị một ca ngộ độc liên quan thuốc lá điện tử. Bác sĩ có thể thông tin cụ thể về tình trạng của bệnh nhân khi được tiếp nhận vào viện và hiện nay?

TS. BS. Nguyễn Trung Nguyên: Bệnh nhân mới nhất chúng tôi tiếp nhận và điều trị là một nam giới mới 17 tuổi. Lúc đầu, sau khi sử dụng TLĐT, cháu bị hôn mê, co giật và phải điều trị hồi sức tích cực. Điều đáng lo ngại là bệnh nhân xuất hiện tình trạng suy thận rất nhanh, do tổn thương trực tiếp từ các loại hóa chất trong TLĐT. Mẫu xét nghiệm TLĐT cháu hút cho thấy hai chất ma túy tổng hợp thế hệ mới. May mắn, cháu được điều trị kịp thời và đã tỉnh táo trở lại, chức năng thận dần hồi phục.

Tuy nhiên, qua khai thác kỹ, chúng tôi nhận thấy những thông tin báo động về tiền sử sử dụng: cháu bắt đầu dùng TLĐT từ năm 13 tuổi, sau đó một năm (14 tuổi) chuyển sang dùng thêm cả thuốc lá thông thường, và duy trì việc dùng cả hai loại cho tới năm 17 tuổi. Hệ quả là khi kiểm tra, phổi của cháu có tình trạng rối loạn chức năng thông khí nặng, đường thở bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Điều này cho thấy sự kết hợp của cả thuốc lá cũ và thuốc lá điện tử đã biến lá phổi của một người trẻ thành lá phổi bị bệnh phổi tắc nghẽn, không khác gì phổi của những người già hút thuốc lá nhiều năm.

- Bác sĩ có thể chia sẻ thêm về xu hướng số ca liên quan đến thuốc lá điện tử mà bệnh viện đã tiếp nhận thời gian gần đây?

TS. BS. Nguyễn Trung Nguyên: Trước năm 2024, số lượng bệnh nhân ngộ độc cấp liên quan đến TLĐT được điều trị tại Trung tâm Chống độc rất nhiều, hàng năm lên tới hàng trăm bệnh nhân, ngày nào cũng có bệnh nhân tới điều trị.

Tuy nhiên, Nghị quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội đã có tác động rất mạnh mẽ, làm giảm đáng kể số lượng người cấp cứu. Từ đầu năm 2025, có ngày chúng tôi không có bệnh nhân nào, và có tháng chỉ tiếp nhận 1 đến 3 ca.

Điều đáng lo ngại là, từ tháng 10 trở lại đây, chúng tôi chứng kiến số lượng bệnh nhân ngộ độc cấp TLĐT có xu hướng tăng trở lại và diễn biến ngày càng phức tạp. Đây là tình hình rất đáng báo động bởi bên cạnh trạng thái ngộ độc cấp tính rất nặng, còn có những biểu hiện rối loạn và tổn thương kín đáo, âm thầm bên trong cơ thể người sử dụng, ảnh hưởng tới sức khỏe giới trẻ rất nhanh.

- Bác sĩ cho biết những điểm đáng lưu ý về sự tổn hại do ngộ độc thuốc lá điện tử và việc điều trị các ca bệnh này?

TS. BS. Nguyễn Trung Nguyên: Thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng về cơ bản chứa ba thành phần chính gây độc hại.

Thứ nhất là nicotine, một chất độc và là chất gây nghiện, đáp ứng đầy đủ tiêu chí của một chất ma túy. Nicotine được tổng hợp nhân tạo, dễ dàng đưa vào với liều lượng cao hơn, gây độc cho tất cả các cơ quan từ não, tim, phổi, nội tiết, tiêu hóa, sinh sản và gây ung thư nhiều nơi.

Thứ hai là hàng nghìn hóa chất phụ gia, hương liệu hoàn toàn mới, chưa được đánh giá độc tính, và chúng tạo ra rất nhiều chất cháy độc hại khác. Ví dụ điển hình là Vitamin E Acetate gây tổn thương phổi cấp (EVALI), hay các chất giống như trong khói thải ô nhiễm môi trường.

TS. BS. Nguyễn Trung Nguyên chia sẻ với phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam.

Thứ ba, đây là vấn đề phức tạp nhất, chúng chứa hàng trăm loại ma túy tổng hợp thế hệ mới. TLĐT và thuốc lá nung nóng đang là môi trường chứa chất chính cho các loại cần sa và ma túy tổng hợp mới. Các chất này được tạo ra rất nhanh, dễ dàng vượt ra khỏi danh mục kiểm soát và xét nghiệm, gây tác động mạnh đến thần kinh, tâm thần, tim mạch và gây nghiện. Sự đa dạng của các hóa chất và ma túy khiến cho việc điều trị và cai nghiện vô cùng phức tạp, thậm chí còn khó khăn hơn nhiều so với thuốc lá cũ.

- Nhiều bạn trẻ cho rằng thuốc lá điện tử “ít độc hại hơn thuốc lá thường”, quan điểm của bác sĩ về nhận định này như thế nào?

TS. BS. Nguyễn Trung Nguyên: Chúng ta phải khẳng định rất rõ: Tất cả những lời tuyên truyền, quảng cáo nói TLĐT là mục đích giảm nhẹ hay cai nghiện thuốc lá đều là sự lừa dối, lừa đảo. TLĐT là hỗn hợp hóa chất nhân tạo chứa nicotine – một chất độc từng bị cấm làm hóa chất trừ sâu – và nhiều loại ma túy.

Đối với chất gây nghiện và ma túy, không được phép nói chuyện đến liều lượng hay hàm lượng. Đặc tính của chất gây nghiện là dù ban đầu với liều rất thấp, người dùng sẽ nhanh chóng hút nhiều hơn và tăng dần liều lượng lên. Hàng nghìn nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh rất rõ: TLĐT không hề giảm nhẹ độc hại mà ngược lại, nó làm tăng nguy cơ nghiện nicotine, tăng nguy cơ sử dụng các thuốc lá thông thường, và làm trầm trọng thêm vấn đề sức khỏe. Đây chỉ là sự quảng cáo, thậm chí là sự can thiệp mạnh mẽ của ngành công nghiệp thuốc lá.

TS. BS. Nguyễn Trung Nguyên thông tin về một số trường hợp ngộ độc liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng

- Theo bác sĩ, để phòng, chống tác hại thuốc lá điện tử trong giới trẻ hiện nay, ngành y tế và cộng đồng cần tập trung vào những giải pháp nào?

TS. BS. Nguyễn Trung Nguyên: Giải pháp quan trọng nhất là quyết sách của Đảng, Nhà nước và Cơ quan quản lý. Chúng ta phải loại bỏ hoàn toàn TLĐT, thuốc lá nung nóng và khí N2O (bóng cười) khỏi thị trường và đời sống. Năm 2025 là thời điểm vàng, thời gian bước ngoặt đưa ra quyết định cấm.

Tôi kiến nghị tất cả các luật đang được xây dựng, như Luật Đầu tư sửa đổi hay Luật Phòng bệnh sửa đổi... đều phải song hành một mạch với Nghị quyết 173 của Quốc hội; tức là phải có nội dung cấm sản xuất, kinh doanh, lưu hành và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và khí N2O cho mục đích giải trí. Nếu không chặn ngay bây giờ, nó sẽ bám rễ, lan tràn sâu rộng, gây nghiện cho toàn dân, và chúng ta sẽ không thể giải quyết được nữa, hậu quả sẽ vô cùng khủng khiếp.

- Khuyến cáo của bác sĩ với người đã dùng thuốc lá điện tử và người trẻ nói chung?

TS. BS. Nguyễn Trung Nguyên: Với người dân và đặc biệt là các bạn trẻ, điều quan trọng nhất là phải nhận thức rõ: Bản chất của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và bóng cười cũng chứa các loại ma túy đầy đủ ý nghĩa. Do đó, phải tránh xa tuyệt đối, không được thử dù chỉ một lần.

Các bạn trẻ cũng không nên đứng cạnh những người sử dụng các sản phẩm này, vì khói, hơi xả ra có chứa chất gây nghiện và ma túy. Điều này vừa để tránh xa các chất ma túy, vừa giúp chọn bạn mà chơi, tránh bị lôi kéo.

Nhà nước cần có quyết sách cấm toàn diện, mới có thể bảo vệ sức khỏe người dân, bởi nếu để TLĐT và thuốc lá nung nóng bùng nổ và bám rễ trong đời sống cộng đồng, trong giới trẻ, chúng ta sẽ không thể giải quyết được nữa.

- Trân trọng cảm ơn Bác sĩ!

Việt Vũ