Từ cánh đồng lúa đến phòng thí nghiệm AI và pin: Ba nhà khoa học nữ được trao học bổng 'For Women in Science' 2025

Lễ trao học bổng được diễn ra ngày 1.12 tại Hà Nội, là một phần của Giải thưởng Khoa học L’Oreál – UNESCO For Women in Science, được L’Oreál và UNESCO sáng lập từ năm 1989. Đến nay, hơn 4.700 nhà khoa học trên toàn thế giới đã được vinh danh, trong đó có 7 nhà khoa học nữ tiếp tục nhận giải Nobel trong lĩnh vực Khoa học.

Ba nhà khoa học nữ được trao học bổng "For Women in Science" năm 2025

Năm 2025, Hội đồng Giám khảo đã chọn lựa từ hơn 100 đề án khoa học, ưu tiên những nghiên cứu có tầm nhìn, có tính ứng dụng, tác động trực tiếp đến phát triển bền vững hoặc mang đến các lời giải cụ thể.

Trong số đó, PGS.TS Tô Thị Mai Hương đưa ra hướng tiếp cận đột phá cho nông nghiệp phát thải thấp: sử dụng công nghệ chỉnh sửa gen chính xác (prime editing) để tăng biểu hiện một số mã gen đặc biệt bằng cách chèn các trình tự tăng cường phiên mã ngắn (STEs). Mục tiêu là tối ưu phân bổ carbon trong cây lúa và giảm dịch tiết rễ.

Điều này giúp cải thiện hệ vi sinh vật vùng rễ, góp phần cắt giảm phát thải mê-tan – loại khí nhà kính mạnh, hình thành trong điều kiện kỵ khí của ruộng lúa. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong việc phát triển giống lúa ưu tú, năng suất cao nhưng vẫn “nhẹ” khí nhà kính.

PGS.TS. Phạm Kim Ngọc mang đến lời giải cho AI tiết kiệm năng lượng bằng cách nghiên cứu kiến trúc tính toán trong bộ nhớ (In-Memory Computing) nhằm vượt qua “nút thắt cổ chai” von Neumann. Mục tiêu hướng đến các hệ thống phần cứng AI tích hợp cao, xử lý song song hiệu quả và tối ưu năng lượng, tiến gần hơn tới cơ chế học của não bộ con người.

Các đại biểu dự buổi lễ

Trong khi đó, TS. Lê Linh theo đuổi bài toán về lưu trữ năng lượng với nghiên cứu pin Lithium–lưu huỳnh (Li–S), hướng đến mật độ năng lượng khoảng 350 Wh/kg và tuổi thọ dài. Dự án tập trung vào thiết kế chất điện giải lỏng đa chức năng, phối hợp đồng dung môi và phụ gia để hạn chế dịch chuyển polysulfide, ổn định lithium kim loại, từ đó tăng dung lượng và độ bền chu kỳ.

Phát biểu tại buổi lễ, GS.VS. Châu Văn Minh, Chủ tịch Hội đồng Giám khảo, cho biết những thành tựu của các nhà khoa học nữ không chỉ là niềm tự hào cá nhân mà còn là nguồn động lực mạnh mẽ cho Hội đồng. Mỗi suất học bổng không chỉ là khoản hỗ trợ tài chính mà còn là sự ghi nhận và niềm tin, tiếp thêm động lực để các nhà khoa học nữ vượt qua giới hạn, biến ý tưởng thành hiện thực và đóng góp vào kho tàng tri thức nhân loại.

Ông Jonathan Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam khẳng định: “Trong hơn một thập kỷ qua, UNESCO và L’Oreál luôn đồng hành dựa trên niềm tin rằng khoa học chỉ có thể phát huy tối đa tiềm năng khi phụ nữ được đại diện bình đẳng và được trao quyền dẫn dắt. Việc hỗ trợ phụ nữ trong khoa học không phải hành động mang tính biểu trưng, mà là khoản đầu tư cho tương lai chung của tất cả chúng ta”.

Chương trình không chỉ nhằm vinh danh nhà khoa học nữ tại Việt Nam mà còn là bệ phóng để họ bước ra quốc tế, kết nối với cộng đồng khoa học thế giới. Những câu chuyện thành công của PGS.TS. Hồ Thị Thanh Vân và Nguyễn Thị Hiệp (nhận Giải thưởng quốc tế L’Oreál International Rising Talents năm 2022 và 2018) cho thấy khi rào cản giới được gỡ bỏ, phụ nữ Việt Nam hoàn toàn có khả năng dẫn dắt các nghiên cứu tiên phong.

Q.HOA